Nadmierna senność – czyli czym jest narkolepsja?

Narkolepsja jako studium przypadku została po raz pierwszy opisana w 1877r. przez niemieckiego neurologa i psychiatrę Carla Westphala i niedługo potem, w 1880r. przez francuskiego lekarza Jeana Baptiste-Edouarda Gelineau. Francuski badacz stworzył niezmienną do dziś nazwę schorzenia, wykorzystując terminologię grecką nazywającą: odrętwienie – nárke oraz kurcz, napad –  lêpsis. Jego opis choroby stanowi dzisiaj bazę dla analizy porównawczej. 

Czym jest narkolepsja?

Zdiagnozowana narkolepsja jest chorobą. Jej genezę wywodzi się z zaburzeń neurologicznych organizmu, który nie jest w stanie zachować rytmu dobowego, doświadczając nadmiernej senności i napadów snu w ciągu dnia. Nagły sen u chorych na narkolepsję nie tyle oznacza kilkukrotną potrzebę drzemki co zamienia się często w niekontrolowane zaśnięcie, napad snu. Pojawia się on nagle np.: w pracy, w szkole, w trakcie rozmowy czy jazdy samochodem. Każdorazowo napad snu trwa do 30 minut. Po obudzeniu chory ma poczucie wypoczęcia, jednak stan ten trwa kolejne kilka godzin do następnego napadu. Choroba ta dotyka osoby w każdym wieku i znacząco utrudnia im egzystencję. Może przebiegać z różnym nasileniem: słabym, średnim i silnym. W najsłabszym natężeniu napad snu pojawia się np. raz w tygodniu lub rzadziej. Średnim – chorzy odczuwają senność w ciągu dnia, a napad snu pojawia się np. raz dziennie. Przy silnym natężeniu choroby, chory walczy z potrzebą snu przez cały dzień a napady snu pojawiają się częściej niż raz dziennie.

Objawy i terminologia narkolepsji

Podstawowe objawy narkolepsji to:

• Poczucie senności i napady snu pojawiające się w dzień, występują niespodziewanie i są nie do przezwyciężenia, mogą przybrać formę permanentnej senności w długim okresie czasu lub przyjąć formę mikrosnu – krótkich okresach snu występujących w okresie czuwania.
• Porażenie przysenne – paraliż senny, pojawia się podczas zasypiania lub przechodzenia ze stanu snu w czuwanie i objawia się porażeniem mięśni – stanem, którego chory jest w pełni świadomy, uznaje się, że powstały paraliż wynika z błędnej identyfikacji stanu organizmu przez mózg.
• Katapleksja to stan, w którym następuje utrata kontroli siły mięśniowej, wywołana silnymi emocjami: zaskoczeniem, gniewem, strachem, ale też śmiechem. Może przybrać charakter łagodny i wówczas przejawia się uczuciem osłabienia siły niektórych grup mięśni lub, w skrajnych przypadkach, kończy się osunięciem ciała, przypominającym utratę przytomności. Od rzeczywistego omdlenia, katapleksję różni fakt, że chory w trakcie upadku zachowuje świadomość. Takie napady choroby mogą trwać kilka sekund albo kilkadziesiąt minut.

Rzadziej spotykane objawy, to:

• Halucynacje hipnagogiczne i hipnopompiczne – pierwsze z nich pojawiają się na etapie zasypiania, choremu towarzyszą wyobrażenia wzrokowe, słuchowe lub kinestetyczne oparte często treścią o zdarzenia czy sytuacje zaczerpnięte z przebiegu dnia, mogą zamienić się w klasyczne marzenia senne. Halucynacje hipnopompiczne natomiast występują po wybudzeniu się chorego z  sennego koszmaru, pozostaje on w stanie zawieszenia pomiędzy treścią snu a światem realnym nie będąc pewnym przekroczenia ich granicy.
• Zachowania samoczynne, to automatyczne wykonywanie określonych czynności, po których występuje stan przebudzenia, chory nie pamięta, że je wykonywał.
• Objawami narkolepsji są również nawiedzające często koszmary oraz niespokojny, przerywany sen

Czy narkolepsja jest chorobą psychiczną?

Narkolepsja nie jest chorobą psychiczną natomiast z pewnością jest chorobą neurologiczną. W świetle ostatnich badań chorobę wywołuje brak neuroprzekaźnika znajdującego się w podwzgórzu mózgu odpowiedzialnego za wytwarzanie hipokretyny – białka biorącego udział w wytyczaniu organizmowi rytmu okołodobowego, snu i czuwania, przewodzenia impulsów podczas snu. Objawy z obszaru psychiki mogą również się pojawić, ale ich występowanie będzie wtórne, wynikające np. z trudności adaptacji chorego i pogodzenia się z faktem choroby.

Narkolepsja – leczenie choroby

Narkolepsję leczy się farmakologicznie, celem leczenia jest systematyczne wydłużanie stanu czuwania w ciągu dnia. Przykładowymi lekami stosowanymi w leczeniu narkolepsji są: Actimodan, Sodium oxybate Accord, Xyrem, czy Wakix. Poza leczeniem choremu zaleca się stosowanie kilku drzemek w trakcie dnia, które pomagają zapanować nad sennością i utrzymują go jak najdłużej w stanie czuwania. Stosuje się dietę i aktywność fizyczną. Ważnym elementem leczenia jest poradnictwo medyczne, edukacja chorego i jego otoczenia, tworzenie grup wsparcia dla pacjentów i ich rodzin, ale też edukacja personelu medycznego i całej służby zdrowia.