Migrena to poważny problem zdrowotny, który dotyka przede wszystkim kobiety – występuje u nich nawet trzy razy częściej niż u mężczyzn. Nie jest to zwykły ból głowy, a neurologiczne schorzenie, które może wyłączyć pacjentkę z normalnego funkcjonowania nawet na kilka dni. Choroba ta ma istotny wpływ nie tylko na życie zawodowe, ale także na relacje rodzinne i społeczne. Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) wymienia migrenę jako jedną z wiodących przyczyn utraty lat życia z powodu niepełnosprawności. W Polsce na różne formy migreny cierpi około 11% populacji, co przekłada się na kilka milionów osób. Niestety, ze względu na „niewidoczny” charakter tego schorzenia, pacjenci często spotykają się z niezrozumieniem i bagatelizowaniem problemu.
Spis treści
Dlaczego kobiety częściej cierpią na migrenę?
Kluczowym czynnikiem odpowiedzialnym za większą częstość występowania migreny u kobiet są hormony płciowe, zwłaszcza estrogeny. Wahania ich poziomu w organizmie kobiety mają bezpośredni wpływ na występowanie napadów migreny. Badania wykazały, że to właśnie działanie estrogenu oraz zmiany w jego stężeniu uwrażliwiają komórki wokół nerwu trójdzielnego, co może prowadzić do ataku migreny.
Szczególnie narażone na wystąpienie migreny są kobiety w następujących okresach:
- Podczas dojrzewania płciowego – występowanie migren u dziewczynek zwiększa się znacząco po rozpoczęciu dojrzewania
- Przed i w trakcie menstruacji – gwałtowny spadek stężenia estrogenów 2-3 dni przed miesiączką często powoduje nasilenie bólów głowy
- W czasie ciąży – choć zazwyczaj następuje zmniejszenie nasilenia migren, u niektórych kobiet mogą one się nasilić, szczególnie w pierwszym trymestrze
- W okresie menopauzy – wahania hormonalne w tym czasie często wiążą się z nasileniem dolegliwości migrenowych
Hiszpańscy naukowcy zaobserwowali, że niektóre hormony (np. testosteron) wydają się chronić przed migreną, podczas gdy inne (jak prolaktyna) mogą ją nasilać. Działanie hormonów polega na zmniejszaniu lub zwiększaniu wrażliwości kanałów jonowych, które kontrolują reakcje komórek na bodźce wyzwalające migrenę.
Sprawdź ulotki i opinie pacjentów o przykładowych lekach stosowanych przez kobiety: leczenie infekcji intymnych różnego pochodzenia (Fluomizin, Trioxal, Macmiror Complex 500, Izovag, Gynoxin Uno, Ipozumax ), endometrioza (Primolut-Nor, Provera, Diemono, Probella, Endovelle, Zafrilla), menopauza (Intrarosa, Femoston Conti, Remifemin, Ovestin, Oekolp forte, Klimadynon, Systen 50, Velbienne mini, Progesterone Besins, Systen Conti, Femoston mini, Angeliq, Vagifem, Lenzetto), środki antykoncepcyjne (Liberelle, Aidee, Slinda, Mercilon, Ginoring, PolaRing, Midiana, Dionelle, Lemena, Vines).
Sprawdź ulotki i opinie pacjentów o przykładowych lekach stosowanych w neurologii: przykładowe leki na padaczkę (Egzysta, Orfiril, Pragiola, Lacosamide Teva, Mizodin, Linefor, Lamotrix, Neurotop retard), leki stosowane w leczeniu choroby Parkinsona (Aropilo, Rasagiline Vipharm, Polpix SR), na stwardnienie rozsiane (Sativex, Ocrevus, Aubagio), ADHD (Symkinet MR), choroba Ménière’a (Betahistin-ratiopharm, Polvertic), choroba Alzheimera (Cogiton, Donepex), napięcie mięśni szkieletowych (Methocarbamol Espefa).
Rodzaje migreny związanej z cyklem miesiączkowym
Międzynarodowe Towarzystwo Bólów Głowy wyróżnia dwa typy migreny związanej z menstruacją:
- Migrena bez aury związana z menstruacją – pojawia się regularnie w okresie okołomiesiączkowym, mogą jej towarzyszyć dodatkowe napady migreny w pozostałych fazach cyklu
- Czysta migrena miesiączkowa – występuje wyłącznie w okresie okołomiesiączkowym i jest formą migreny bez aury
Aby prawidłowo zdiagnozować migrenę miesiączkową, objawy muszą występować przez co najmniej 2 z 3 kolejnych cykli, a ból głowy powinien pojawiać się nie wcześniej niż 2 dni przed krwawieniem lub do 3 dnia miesiączki.
Objawy migreny
Migrena to nie tylko ból głowy. Charakterystyczne objawy to:
- Jednostronny, pulsujący ból głowy (najczęściej w okolicach skroni)
- Narastający charakter bólu, który może trwać od 4 do 72 godzin
- Nudności i wymioty
- Nadwrażliwość na światło (światłowstręt)
- Nadwrażliwość na dźwięki i zapachy
- Zawroty głowy
- Pogorszenie objawów podczas zwykłej aktywności fizycznej
U niektórych pacjentek przed wystąpieniem właściwego bólu pojawia się tzw. aura migrenowa, która może obejmować:
- Zaburzenia widzenia (błyski, mroczki przed oczami)
- Drętwienie lub mrowienie części ciała
- Zaburzenia mowy
- Zaburzenia równowagi
Migrena miesiączkowa jest zaliczana do migren bez aury, co oznacza, że dolegliwościom bólowym nie towarzyszą typowe zaburzenia widzenia.
Metody leczenia migreny u kobiet
Doraźne leczenie ataków migreny
- Leki przeciwbólowe i przeciwzapalne:
- Preparaty z paracetamolem
- Niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ) – ibuprofen, kwas acetylosalicylowy, naproksen
- Leki złożone zawierające NLPZ oraz paracetamol, kodeinę czy kofeinę
- Tryptany – nowoczesne leki przerywające napady migreny:
- Ryzatryptan – wykazuje najwyższą skuteczność
- Zolmitryptan
- Sumatryptan
- Frowatryptan
- Naratryptan
- Alkaloidy sporyszu – stosowane rzadziej ze względu na profil działań niepożądanych
Profilaktyka migreny miesiączkowej
- Profilaktyka okołomenstruacyjna – podawanie leków przed spodziewanym atakiem:
- Tryptany: zolmitryptan 2,5 mg trzy razy dziennie, frowatryptan 2,5 mg dwa razy dziennie, naratryptan 1 mg dwa razy dziennie
- Niesteroidowe leki przeciwzapalne, np. naproksen
- Suplementacja magnezu
- Dihydroergotamina
- Terapia hormonalna:
- Przyjmowanie estradiolu bezpośrednio przed i w trakcie miesiączki
- Antykoncepcja dwuskładnikowa bez comiesięcznej przerwy
- Stosowanie systemów wewnątrzmacicznych lub leków jednoskładnikowych zawierających wyłącznie progesteron
- Leczenie botoksem – skuteczne u osób z migreną przewlekłą (występującą przez 15 dni w miesiącu, przez trzy miesiące)
- Terapia przeciwciałami monoklonalnymi – nowoczesna metoda blokująca receptory białka odpowiedzialnego za występowanie ataków migreny
Domowe sposoby na migrenę miesiączkową
- Stosowanie olejku miętowego wcieranego w okolice czoła i skroni
- Moczenie nóg przez kwadrans w gorącej wodzie (zakończone krótkim ochłodzeniem)
- Ogrzewanie stóp termoforem
- Delikatny masaż karku i ramion
- Herbata z dodatkiem imbiru przy towarzyszących nudnościach
- Techniki relaksacyjne i oddechowe
- Odpowiednia ilość snu i regularna aktywność fizyczna
Profilaktyka i zapobieganie zaostrzeniom
Ważne elementy w zapobieganiu atakom migreny to:
- Regularnie sprawdzanie kalendarza pylenia i stężenia pyłków w powietrzu (u osób wrażliwych)
- Monitorowanie wskaźników jakości powietrza
- Planowanie aktywności na świeżym powietrzu w godzinach najmniejszego stężenia alergenów
- Uwzględnianie czynników hormonalnych przy planowaniu ważnych wydarzeń
- Dbanie o higienę snu i redukcję stresu
- Prowadzenie dzienniczka migreny – zapisywanie okoliczności występowania ataków
- Unikanie znanych czynników wyzwalających, takich jak:
- Czerwone wino
- Czekolada
- Sery dojrzewające
- Nadmierne spożycie kofeiny lub jej odstawienie
- Długotrwały stres
- Nieregularne posiłki i odwodnienie
- Intensywne zapachy
- Nadmierny hałas
Wpływ migreny na życie kobiety
Migrena to nie tylko problem zdrowotny, ale schorzenie mające ogromny wpływ na jakość życia. Badania wskazują, że:
- 97% pacjentów uważa, że choroba ma wpływ na jakość ich życia
- 63% twierdzi, że migrena wpływa na ich relacje z partnerem
- 54% zauważa wpływ na relacje z dziećmi
- 63% rodziców z migreną nie jest w stanie zapewnić bezwarunkowej opieki swoim dzieciom
- 24% uważa, że wpływa to na wyniki w nauce ich dzieci
- U połowy pacjentów migrena utrudnia pełnienie obowiązków domowych
- 44% odczuwa negatywny wpływ na życie intymne
- 51% ma problemy z realizowaniem się w pracy
Najczęściej zadawane pytania (FAQ)
Czy możliwe jest nabycie migreny w dorosłym życiu?
Tak, migrena może się rozwinąć w każdym wieku. Coraz częściej obserwuje się przypadki pierwszych reakcji migrenowych u osób dorosłych. Zmiany w środowisku, stres i inne czynniki mogą przyczynić się do rozwoju migreny nawet u osób, które wcześniej nie miały żadnych objawów. Migrena może zostać wywołana przez znaczące zmiany życiowe, takie jak przeprowadzka, zmiana pracy, czy początek nowego etapu życia. Czynniki hormonalne, szczególnie u kobiet, mogą również odgrywać kluczową rolę w pojawieniu się migreny w dorosłym życiu. Niektóre osoby mogą mieć genetyczną predyspozycję do migreny, która ujawnia się dopiero pod wpływem określonych czynników środowiskowych.
Jak długo trzeba stosować leki przeciwmigrenowe?
To zależy od rodzaju migreny i jej nasilenia. W przypadku migreny miesiączkowej leki stosuje się zwykle w okresie okołomiesiączkowym. Przy migrenach przewlekłych terapia może być długotrwała, ale nowoczesne leki są bezpieczne przy długim stosowaniu. Ważne jest systematyczne przyjmowanie leków zgodnie z zaleceniami lekarza. Leczenie profilaktyczne zazwyczaj wymaga stosowania leków przez minimum 3-6 miesięcy, aby ocenić ich skuteczność. Jeśli po tym czasie następuje znacząca poprawa, lekarz może rozważyć stopniowe zmniejszanie dawki. W przypadku terapii doraźnej, leki przyjmuje się tylko podczas ataku migreny, ale ważne jest, aby nie przekraczać zalecanej częstotliwości stosowania, by uniknąć polekowego bólu głowy.
Czy można stosować kilka leków przeciwmigrenowych jednocześnie?
Tak, ale zawsze po konsultacji z lekarzem. Często stosuje się równocześnie różne grupy leków, np. tryptany i niesteroidowe leki przeciwzapalne, co daje lepsze efekty niż monoterapia. Kluczowe jest przestrzeganie zaleconych dawek i unikanie łączenia leków o podobnym mechanizmie działania. Wielolekowa terapia jest szczególnie skuteczna w przypadku opornych migren, gdzie pojedyncze substancje nie przynoszą oczekiwanych rezultatów. Lekarz może zalecić kombinację leków o różnych mechanizmach działania, aby jednocześnie wpływać na różne aspekty procesu migrenowego. Warto pamiętać, że niektóre leki mogą wchodzić w niekorzystne interakcje, dlatego samodzielne łączenie preparatów bez konsultacji z lekarzem może być niebezpieczne.
Jakie badania należy wykonać, aby zdiagnozować migrenę?
Diagnostyka migreny opiera się głównie na wywiadzie i objawach klinicznych. W niektórych przypadkach lekarz może zalecić badania obrazowe (tomografia komputerowa, rezonans magnetyczny) w celu wykluczenia innych przyczyn bólu głowy. Pomocne jest prowadzenie dzienniczka bólów głowy. Badania laboratoryjne, takie jak morfologia krwi czy badania biochemiczne, mogą pomóc w wykluczeniu innych schorzeń. Neurologiczne badanie przedmiotowe jest standardową procedurą podczas wizyty. W niektórych przypadkach przeprowadza się również badania elektrofizjologiczne, takie jak elektroencefalografia (EEG), zwłaszcza gdy istnieje podejrzenie padaczki jako alternatywnej diagnozy. Diagnoza migreny jest zazwyczaj stawiana na podstawie kryteriów Międzynarodowej Klasyfikacji Bólów Głowy (ICHD-3).
Czy osoby z migreną mogą się szczepić?
Większość osób z migreną może być bezpiecznie szczepiona. Wyjątek stanowią osoby z udokumentowaną alergią na składniki szczepionki. W przypadku ciężkich reakcji migrenowych w wywiadzie, szczepienie powinno odbywać się pod kontrolą lekarza. Szczepienia rzadko wywołują ataki migreny, choć u niektórych osób reakcja immunologiczna po szczepieniu może czasowo nasilić objawy. Warto zaplanować szczepienie w okresie, gdy objawy migreny są dobrze kontrolowane. Osoby przyjmujące leki immunosupresyjne jako część terapii migreny powinny skonsultować się z lekarzem przed szczepieniem, szczególnie w przypadku szczepionek żywych atenuowanych. Badania nie wykazały, aby szczepienia zwiększały częstotliwość lub nasilenie ataków migreny w dłuższej perspektywie.
Jak przygotować się do spodziewanego ataku migreny?
Przygotowania do spodziewanego ataku migreny warto rozpocząć z odpowiednim wyprzedzeniem. Podstawą jest rozpoczęcie przyjmowania leków przeciwmigrenowych przed wystąpieniem pierwszych objawów. Warto również zadbać o odpowiednie środowisko (zaciemnione, ciche pomieszczenie) oraz plan działania na wypadek ataku. Kluczowe jest unikanie znanych czynników wyzwalających migrenę, takich jak określone pokarmy czy brak snu. Dobrym rozwiązaniem jest przygotowanie „zestawu migrenowego” zawierającego leki, wodę, przekąski, zatyczki do uszu, maskę na oczy i inne pomocne przedmioty. Poinformowanie bliskich osób o możliwym ataku może zapewnić niezbędne wsparcie. Techniki relaksacyjne, takie jak głębokie oddychanie czy progresywna relaksacja mięśni, stosowane przed spodziewanym atakiem, mogą zmniejszyć jego intensywność.
Czy stres może nasilać objawy migreny?
Tak, stres jest jednym z najczęstszych czynników wyzwalających ataki migreny. Wynika to z tego, że układ nerwowy i immunologiczny są ze sobą ściśle powiązane. Przewlekły stres może prowadzić do zaburzenia równowagi układu odpornościowego i nasilenia reakcji migrenowych. Dlatego tak ważne jest włączenie technik radzenia sobie ze stresem do kompleksowego planu leczenia migreny. Hormony stresu, takie jak kortyzol i adrenalina, mogą zmieniać przepływ krwi w mózgu i wpływać na neuroprzekaźniki, które biorą udział w procesie powstawania migreny. Paradoksalnie, nie tylko narastający stres, ale również nagła redukcja poziomu stresu (np. weekendowy odpoczynek po stresującym tygodniu pracy) może wywoływać ataki, co znane jest jako „migrena weekendowa”. Regularne stosowanie technik redukcji stresu, takich jak mindfulness, joga czy medytacja, może znacząco zmniejszyć częstotliwość i nasilenie ataków migreny.
Bibliografia
- Vetvik KG, MacGregor EA. Sex differences in the epidemiology, clinical features, and pathophysiology of migraine. Lancet Neurol. 2017;16(1):76-87. DOI: 10.1016/S1474-4422(16)30293-9
- Sacco S, Ricci S, Degan D, Carolei A. Migraine in women: the role of hormones and their impact on vascular diseases. J Headache Pain. 2012;13(3):177-189. DOI: 10.1007/s10194-012-0424-y
- Headache Classification Committee of the International Headache Society (IHS). The International Classification of Headache Disorders, 3rd edition. Cephalalgia. 2018;38(1):1-211. DOI: 10.1177/0333102417738202
- MacGregor EA. Migraine, menopause and hormone replacement therapy. Post Reprod Health. 2018;24(1):11-18. DOI: 10.1177/2053369117731172
- Maasumi K, Tepper SJ, Kriegler JS. Menstrual Migraine and Treatment Options: Review. Headache. 2017;57(2):194-208. DOI: 10.1111/head.12978
- Martin VT, Behbehani M. Ovarian hormones and migraine headache: understanding mechanisms and pathogenesis–part I. Headache. 2006;46(1):3-23. DOI: 10.1111/j.1526-4610.2006.00309.x
- Peterlin BL, Gupta S, Ward TN, MacGregor A. Sex matters: evaluating sex and gender in migraine and headache research. Headache. 2011;51(6):839-842. DOI: 10.1111/j.1526-4610.2011.01900.x
- Cupini LM, Corbelli I, Sarchelli P. Menstrual migraine: what it is and does it matter? J Neurol. 2021;268(7):2355-2363. DOI: 10.1007/s00415-020-09726-2
- Dodick DW. A Phase-by-Phase Review of Migraine Pathophysiology. Headache. 2018;58(S1):4-16. DOI: 10.1111/head.13300
- Brandes JL. The influence of estrogen on migraine: a systematic review. JAMA. 2006;295(15):1824-1830. DOI: 10.1001/jama.295.15.1824
- Steiner TJ, Stovner LJ, Birbeck GL. Migraine: the seventh disabler. J Headache Pain. 2013;14(1):1. DOI: 10.1186/1129-2377-14-1
- Goadsby PJ, Reuter U, Hallström Y, et al. A Controlled Trial of Erenumab for Episodic Migraine. N Engl J Med. 2017;377(22):2123-2132. DOI: 10.1056/NEJMoa1705848
Zobacz także spis leków stosowanych przez kobiety. Znajdziesz tu między innymi wykaz leków na infekcje intymne, tabletki antykoncepcyjne, leki stosowane w menopauzie.
Niniejszy artykuł nie jest poradą medyczną i ma charakter wyłącznie informacyjny.
Zobacz także spis leków stosowanych w neurologii. Znajdziesz tu między innymi wykaz leków na migrenę, leki na chorobę Parkinsona, lekarstwa na padaczkę, a także leki na stwardnienie rozsiane lub leki na chorobę Alzheimera, leki na pamięć i koncentrację.
