Czym jest atrofia pochwy i jak należy ją leczyć? – przyczyny, objawy i nowoczesne metody leczenia

Atrofia pochwy to schorzenie polegające na zaniku nabłonka błony śluzowej pochwy, najczęściej będące konsekwencją niedoboru estrogenów. Dotyka nawet 60-80% kobiet po menopauzie, choć może również wystąpić u młodszych kobiet w wyniku zaburzeń hormonalnych lub jako skutek zabiegów medycznych. Charakterystyczne objawy to suchość pochwy, świąd, pieczenie, ból podczas stosunku oraz zwiększona podatność na infekcje intymne. Atrofia pochwy znacząco obniża jakość życia, wpływając na sferę fizyczną, psychiczną oraz seksualną kobiet. Współczesna medycyna oferuje szereg skutecznych metod leczenia, od terapii hormonalnej przez zabiegi laserowe i radiofrekwencję, po naturalne sposoby wspomagające utrzymanie zdrowia intymnego. Wczesne rozpoznanie i odpowiednie leczenie pozwalają skutecznie kontrolować objawy i zapobiegać poważniejszym powikłaniom.

Czym jest atrofia pochwy?

Atrofia pochwy, nazywana również zanikowym zapaleniem pochwy lub jako element szerszego zespołu – menopauzalnego zespołu moczowo-płciowego, jest stanem, w którym dochodzi do zaniku nabłonka błony śluzowej pochwy. W procesie tym nabłonek pochwy staje się coraz cieńszy, mniej elastyczny i gorzej nawilżony. Estrogeny, których niedobór jest główną przyczyną atrofii, w prawidłowym stężeniu odpowiadają za utrzymanie odpowiedniej grubości i struktury nabłonka, prawidłowe ukrwienie pochwy, jakość kolagenu oraz niskie pH pochwy – kluczowe dla utrzymania zdrowej flory bakteryjnej.

Zmiany zanikowe pochwy prowadzą do ścieńczenia błony śluzowej i utraty jej funkcji ochronnej, spadku tempa naprawy tkankowej, utraty elastyczności i napięcia ścian pochwy oraz zmniejszenia aktywności gruczołów produkujących wydzielinę pochwową. W wyniku tych zmian pochwa staje się bardziej podatna na podrażnienia i mikrourazy, co sprzyja powstawaniu infekcji. Ponadto, zmniejszenie ilości komórek produkujących glikogen, niezbędny do wzrostu pałeczek kwasu mlekowego (Lactobacillus), przyczynia się do zaburzenia równowagi mikrobiologicznej pochwy i wzrostu pH, co dodatkowo zwiększa ryzyko infekcji dróg moczowo-płciowych.

Atrofia pochwy – kto jest narażony?

Problem atrofii pochwy dotyczy przede wszystkim kobiet w okresie okołomenopauzalnym i po menopauzie. Według danych epidemiologicznych, zmiany zanikowe pochwy występują u około 40-60% kobiet po menopauzie, a częstość występowania wzrasta wraz z czasem, jaki upłynął od ostatniej miesiączki. W wieku 52-55 lat schorzenie występuje nawet u 53,8% kobiet.

Warto jednak pamiętać, że atrofia pochwy może dotykać również młodszych kobiet w wyniku:

• Operacji usunięcia jajników
• Przebytej terapii przeciwnowotworowej (chemioterapii, radioterapii)
• Przyjmowania określonych leków, np. hamujących owulację
• Zaburzeń hormonalnych
• Zaburzeń odżywiania (anoreksja)
• Przedwczesnego wygasania czynności jajników
• Okresu poporodowego, szczególnie podczas karmienia piersią
• Odstawienia tabletek antykoncepcyjnych

Kobiety z niską masą ciała oraz chorujące na cukrzycę są dodatkowo narażone na bardziej nasilone objawy atrofii pochwy. Z kolei u kobiet aktywnych seksualnie objawy są zwykle mniej intensywne, co związane jest z lepszym ukrwieniem narządów płciowych podczas regularnych stosunków.

Główne przyczyny atrofii pochwy

Najważniejszą przyczyną atrofii pochwy jest hipoestrogenizm, czyli niedobór estrogenów. Te żeńskie hormony płciowe odgrywają kluczową rolę w zachowaniu zdrowia układu moczowo-płciowego kobiety. Estrogeny:

• Utrzymują odpowiednią grubość i nawilżenie błony śluzowej pochwy
• Zapewniają właściwe ukrwienie tkanek pochwy
• Regulują elastyczność ścian pochwy
• Utrzymują kwaśne pH pochwy, chroniące przed infekcjami
• Pobudzają produkcję naturalnych substancji nawilżających
• Wpływają na jakość kolagenu w tkankach

Niedobór estrogenów może wynikać z różnych przyczyn:

1. Naturalne zmiany związane z wiekiem – poziom estrogenów zmniejsza się znacząco w okresie menopauzy (zwykle między 45. a 55. rokiem życia), gdy jajniki stopniowo przestają produkować hormony płciowe.
2. Zabiegi chirurgiczne – usunięcie jajników (owariektomia) prowadzi do natychmiastowego spadku produkcji estrogenów. Również usunięcie macicy (histerektomia) może wpływać na funkcjonowanie jajników i poziom hormonów.
3. Leczenie onkologiczne – chemioterapia i radioterapia w obrębie miednicy mogą uszkadzać funkcje jajników, prowadząc do zmniejszenia produkcji estrogenów.
4. Przyjmowanie niektórych leków – leki anty-estrogenowe (np. tamoksyfen stosowany w leczeniu raka piersi), niektóre leki przeciwdepresyjne (z grupy SSRI) czy leki stosowane w leczeniu endometriozy mogą obniżać poziom estrogenów lub blokować ich działanie.
5. Karmienie piersią – w okresie laktacji poziom estrogenów jest obniżony, co może prowadzić do przejściowej atrofii pochwy.
6. Palenie tytoniu – przyspiesza metabolizm estrogenów, zmniejszając ich stężenie we krwi, i wpływa niekorzystnie na krążenie krwi, co może zaburzać prawidłowe funkcjonowanie tkanek pochwy.
7. Choroby autoimmunologiczne – niektóre schorzenia, jak zespół Sjögrena czy toczeń rumieniowaty układowy, mogą wpływać na poziom estrogenów i nawilżenie błon śluzowych.

Niezależnie od przyczyny, długotrwały niedobór estrogenów prowadzi do stopniowego zaniku nabłonka pochwy i pojawienia się objawów atrofii.

Objawy atrofii pochwy

Atrofia pochwy może manifestować się szeregiem nieprzyjemnych i uciążliwych objawów. Intensywność dolegliwości może się różnić w zależności od indywidualnych cech organizmu, wieku pacjentki oraz stopnia zaawansowania atrofii. Do najczęstszych objawów należą:

Objawy ze strony narządów płciowych:

• Suchość pochwy – często pierwszy i najbardziej charakterystyczny objaw, wynikający ze zmniejszonej produkcji wydzieliny pochwowej
• Świąd i pieczenie pochwy oraz sromu – nasilające się szczególnie podczas aktywności fizycznej lub po kąpieli
• Ból podczas stosunku seksualnego (dyspareunia) – wynikający z niewystarczającego nawilżenia i zwiększonej wrażliwości tkanek
• Plamienia lub krwawienia po stosunku – spowodowane mikrourazami delikatnego nabłonka
• Zmniejszenie elastyczności ścian pochwy – prowadzące do uczucia napięcia i dyskomfortu
• Bladość śluzówki pochwy – wynikająca z gorszego ukrwienia tkanek
• Wygładzenie fałdów pochwy – skutek utraty elastyczności tkanek
• Zwężenie przedsionka pochwy – mogące dodatkowo utrudniać współżycie seksualne
• Utrata owłosienia łonowego – stopniowy zanik owłosienia w okolicy łonowej
• Nieprawidłowe upławy – zmiana charakteru wydzieliny z dróg rodnych

Objawy ze strony układu moczowego:

• Częstomocz – zwiększona częstotliwość oddawania moczu
• Parcie na pęcherz – nagląca potrzeba oddania moczu
• Nykturia – konieczność oddawania moczu w nocy
• Nietrzymanie moczu – szczególnie wysiłkowe, przy kaszlu, kichaniu czy podnoszeniu ciężarów
• Ból podczas oddawania moczu – wynikający z podrażnienia cewki moczowej
• Nawracające infekcje dróg moczowych – skutek zmian w mikroflorze pochwy i okolic cewki moczowej

Wpływ na życie seksualne:

• Spadek libido – zmniejszenie popędu płciowego często wiąże się z dyskomfortem podczas stosunku
• Zmniejszenie satysfakcji z życia seksualnego – wynikające z bólu i dyskomfortu
• Unikanie zbliżeń – z obawy przed bólem
• Lęk przed stosunkiem – rozwijający się w wyniku negatywnych doświadczeń

Warto podkreślić, że nasilenie objawów atrofii pochwy jest większe u kobiet nieaktywnych seksualnie. Regularne stosunki płciowe poprawiają ukrwienie narządów płciowych, co może łagodzić niektóre objawy. Niestety, wielu kobiet doświadczających atrofii pochwy nie zgłasza tych problemów lekarzowi, z powodu wstydu lub przekonania, że są one nieuniknionym elementem procesu starzenia się.

Diagnostyka atrofii pochwy

Podstawą diagnozy atrofii pochwy jest dokładny wywiad lekarski oraz badanie ginekologiczne. Lekarz podczas wizyty zbiera informacje dotyczące objawów, ich nasilenia, wpływu na codzienne funkcjonowanie oraz historii medycznej pacjentki, w tym przebytych zabiegów czy stosowanych leków.

Podczas badania ginekologicznego ginekolog ocenia:

• Ogólny wygląd sromu i przedsionka pochwy
• Stan błony śluzowej pochwy (zabarwienie, nawilżenie, elastyczność)
• Charakter wydzieliny z dróg rodnych
• Ewentualne zmiany zapalne
• Grubość nabłonka pochwy
• Obecność mikrourazów i nadżerek

Dodatkowe badania, które mogą być wykonane w celu potwierdzenia diagnozy, to:

1. Pomiar pH pochwy – w przypadku atrofii pH pochwy jest podwyższone (powyżej 5,0), podczas gdy u kobiet przed menopauzą utrzymuje się zwykle na poziomie 3,5-4,5.
2. Badanie cytologiczne – pozwala ocenić stan nabłonka pochwy i wykluczyć inne schorzenia. W przypadku atrofii pochwy wymaz cytologiczny może być skąpokomórkowy, z obecnością komórek z głębszych warstw nabłonka i zmniejszoną liczbą komórek powierzchownych. Często obserwuje się również odczyn zapalny.
3. Indeks dojrzałości komórek pochwy – specjalistyczne badanie oceniające proporcje różnych typów komórek nabłonka. W atrofii pochwy obserwuje się zwiększony odsetek komórek warstwy podstawnej i pośredniej, przy zmniejszonej liczbie komórek powierzchniowych.
4. USG przezpochwowe – może być pomocne w ocenie grubości błony śluzowej i wykluczeniu innych schorzeń.
5. Badania laboratoryjne – w niektórych przypadkach lekarz może zlecić badania poziomu hormonów, szczególnie u młodszych kobiet z objawami atrofii, aby zidentyfikować przyczynę hipoestrogenizmu.

Warto podkreślić, że diagnoza różnicowa jest kluczowa, ponieważ objawy atrofii pochwy mogą przypominać inne stany, takie jak infekcje grzybicze, bakteryjne zapalenie pochwy, choroby przenoszone drogą płciową czy schorzenia dermatologiczne. Dokładna diagnoza umożliwia dobranie optymalnej metody leczenia.

Leczenie atrofii pochwy

Leczenie atrofii pochwy obejmuje szereg metod, które można dostosować do indywidualnych potrzeb pacjentki, nasilenia objawów oraz ewentualnych przeciwwskazań. Celem terapii jest złagodzenie dolegliwości, przywrócenie prawidłowego nawilżenia i elastyczności tkanek oraz profilaktyka infekcji. Podstawowe metody leczenia obejmują:

1. Terapia hormonalna

Estrogenoterapia jest metodą z wyboru w leczeniu atrofii pochwy. Estrogeny można stosować:

Miejscowo (dopochwowo):

• Kremy estrogenowe – aplikowane bezpośrednio do pochwy, zapewniają miejscowe działanie przy minimalnym wchłanianiu ogólnoustrojowym
• Tabletki dopochwowe – uwalniają estrogen bezpośrednio w miejscu działania
• Globulki dopochwowe – zawierające estrogen, rozpuszczają się w pochwie pod wpływem ciepłoty ciała
• Pierścienie dopochwowe (krążki) – umieszczane w pochwie, stopniowo uwalniają niewielkie dawki estrogenu przez kilka miesięcy

Ogólnoustrojowo:

• Hormonalna terapia zastępcza (HTZ) – podawanie estrogenów doustnie lub przezskórnie (plastry), często w połączeniu z progestagenem u kobiet z zachowaną macicą
• Tabletki zawierające estrogeny roślinne – łagodniejsza forma terapii, często oparta na fitoestrogenach

Miejscowa terapia estrogenowa zazwyczaj daje szybkie rezultaty, już po 2-4 tygodniach stosowania. W przypadku terapii miejscowej ryzyko ogólnoustrojowych efektów ubocznych jest minimalne, co czyni ją bezpieczniejszą opcją dla większości kobiet. Estrogeny stosowane miejscowo poprawiają ukrwienie i elastyczność pochwy, zmniejszają suchość, świąd i ból, a także obniżają pH pochwy, co sprzyja odbudowie prawidłowej flory bakteryjnej.

2. Alternatywne terapie hormonalne

Dla kobiet, które nie mogą lub nie chcą stosować estrogenów, dostępne są alternatywne opcje:

• DHEA (dehydroepiandrosteron) – prohormon przekształcany w organizmie w estrogeny i androgeny, stosowany miejscowo w postaci globulek dopochwowych
• Selektywne modulatory receptora estrogenowego (SERM) – substancje, które działają podobnie do estrogenów w niektórych tkankach, a w innych blokują ich działanie; przykładem jest ospemifenu stosowany doustnie
• Testosteron miejscowo – w niektórych przypadkach stosuje się kremy z testosteronem, który może poprawiać ukrwienie tkanek pochwy

3. Lubrykanty i środki nawilżające

Preparaty nawilżające stanowią pierwszą linię leczenia w przypadku łagodnych objawów atrofii lub jako uzupełnienie terapii hormonalnej:

• Lubrykanty – stosowane doraźnie przed stosunkiem, zmniejszają tarcie i dyskomfort podczas współżycia; mogą być na bazie wody, silikonu lub oleju
• Środki nawilżające pochwę – stosowane regularnie (2-3 razy w tygodniu), zapewniają długotrwałe nawilżenie; często zawierają kwas hialuronowy, który wiąże wodę w tkankach i poprawia ich elastyczność
• Preparaty z kwasem mlekowym – pomagają utrzymać prawidłowe pH pochwy i wspierać rozwój korzystnej flory bakteryjnej

4. Nowoczesne metody w ginekologii estetycznej

W ostatnich latach coraz większą popularność zyskują zabiegi wykorzystujące nowoczesne technologie:

• Terapia laserem – zabiegi z użyciem lasera CO₂ lub Er:YAG stymulują produkcję kolagenu i elastyny, poprawiają ukrwienie tkanek i ich nawilżenie
• Radiofrekwencja – kontrolowane ogrzewanie tkanek pochwy przy użyciu fal radiowych, co prowadzi do stymulacji syntezy kolagenu i poprawy elastyczności
• Wstrzyknięcie kwasu hialuronowego – zwiększa nawilżenie i objętość tkanek
• Osocze bogatopłytkowe (PRP) – iniekcje z osocza pobranego z własnej krwi pacjentki, zawierającego czynniki wzrostu stymulujące regenerację tkanek

5. Naturalne metody wspomagające

Oprócz terapii medycznych, zaleca się również naturalne sposoby wspierania zdrowia pochwy:

• Regularna aktywność seksualna – poprawia ukrwienie narządów płciowych i stymuluje produkcję naturalnej wydzieliny
• Ćwiczenia mięśni Kegla – wzmacniają mięśnie dna miednicy, poprawiają ukrwienie i pomagają w kontrolowaniu objawów nietrzymania moczu
• Dieta bogata w fitoestrogeny – soja, siemię lniane, ciecierzyca, zboża pełnoziarniste zawierają naturalne związki o działaniu podobnym do estrogenów
• Odpowiednie nawodnienie organizmu – pomaga utrzymać prawidłowe nawilżenie błon śluzowych
• Unikanie drażniących środków do higieny intymnej – perfumowane mydła, płyny do kąpieli czy środki do higieny intymnej mogą nasilać objawy atrofii
• Noszenie bawełnianej, przewiewnej bielizny – zmniejsza ryzyko podrażnień i infekcji
• Stosowanie ziół o działaniu łagodzącym – nasiadówki z rumianku, nagietka czy szałwii mogą przynieść ulgę w przypadku świądu i podrażnień

Wybór metody leczenia powinien być zawsze konsultowany z lekarzem i dostosowany do indywidualnych potrzeb oraz historii medycznej pacjentki. W przypadku kobiet z historią raka hormonozależnego (np. raka piersi), terapia estrogenowa może być przeciwwskazana, dlatego konieczne jest omówienie wszystkich opcji z lekarzem prowadzącym.

Skutki nieleczonej atrofii pochwy

Nieleczona atrofia pochwy może prowadzić do szeregu poważnych konsekwencji zdrowotnych i znaczącego obniżenia jakości życia. Z biegiem czasu, w miarę postępu zmian zanikowych, objawy zazwyczaj nasilają się, a ryzyko powikłań wzrasta. Do najważniejszych skutków nieleczonej atrofii pochwy należą:

Powikłania medyczne:

1. Nawracające infekcje dróg moczowo-płciowych – zmiana pH pochwy i osłabienie naturalnych mechanizmów obronnych sprzyja namnażaniu się patogennych bakterii, grzybów i wirusów. Prowadzi to do częstych zapaleń pochwy, sromu oraz zakażeń dróg moczowych.
2. Przewlekłe stany zapalne – długotrwałe podrażnienie i mikrourazy mogą prowadzić do przewlekłego stanu zapalnego tkanek pochwy i sromu.
3. Zaburzenia funkcji układu moczowego – osłabienie mięśni dna miednicy w połączeniu z zanikaniem tkanki łącznej może prowadzić do:
   • Nasilenia nietrzymania moczu
   • Nawracających zapaleń pęcherza moczowego
   • Przesunięcia pęcherza moczowego i cewki moczowej
4. Zaburzenia statyki narządów miednicy mniejszej – osłabione mięśnie i tkanki łączne mogą nie zapewniać odpowiedniego podparcia dla narządów miednicy, co może skutkować:
   • Obniżeniem lub wypadaniem macicy
   • Przesunięciem odbytnicy do kanału pochwy (rectocele)
   • Przesunięciem pęcherza moczowego do kanału pochwy (cystocele)
5. Zwężenie i skrócenie pochwy – postępujący zanik tkanek może prowadzić do znaczącego zwężenia i skrócenia pochwy, co może całkowicie uniemożliwić współżycie seksualne.

Wpływ na życie seksualne i psychikę:

1. Dystres seksualny – ból podczas stosunku i inne nieprzyjemne objawy mogą prowadzić do unikania współżycia i narastających problemów w relacji partnerskiej.
2. Zaburzenia funkcji seksualnych – zmniejszone nawilżenie, elastyczność i ukrwienie tkanek pochwy może prowadzić do trudności w osiąganiu satysfakcji seksualnej i orgazmu.
3. Problemy psychologiczne – przewlekły dyskomfort, ból i wpływ na życie intymne mogą przyczyniać się do rozwoju:
   • Obniżonego nastroju
   • Stanów lękowych
   • Depresji
   • Obniżonej samooceny
   • Poczucia utraty kobiecości
4. Izolacja społeczna – niektóre kobiety z powodu dyskomfortu i obaw związanych z objawami atrofii mogą ograniczać swoją aktywność społeczną.

Ważne jest, aby pamiętać, że atrofia pochwy nie jest nieuniknionym elementem starzenia się, z którym kobieta musi się pogodzić. Jest to stan medyczny, który można skutecznie leczyć, a wczesna interwencja pozwala zapobiec wielu poważnym powikłaniom i zachować wysoką jakość życia. Dlatego kluczowe jest, aby kobiety nie wahały się zgłaszać objawów atrofii pochwy lekarzowi i wspólnie poszukiwały najbardziej odpowiednich metod leczenia.

Zapobieganie atrofii pochwy

Choć całkowite zapobieżenie atrofii pochwy związanej z naturalnym spadkiem poziomu estrogenów w okresie menopauzy może być trudne, istnieje wiele sposobów, które mogą opóźnić jej wystąpienie lub złagodzić jej objawy. Wczesne wdrożenie tych metod może znacząco poprawić komfort życia i zmniejszyć ryzyko powikłań.

Zdrowy styl życia:

1. Zaprzestanie palenia tytoniu – nikotyna i inne substancje zawarte w dymie tytoniowym przyspieszają metabolizm estrogenów, co prowadzi do szybszego spadku ich poziomu we krwi. Ponadto, palenie zmniejsza przepływ krwi przez tkanki, w tym przez narządy płciowe, co pogarsza ich odżywienie i regenerację.
2. Ograniczenie spożycia alkoholu – nadmierne spożycie alkoholu może zaburzać gospodarkę hormonalną i przyspieszać metabolizm estrogenów, co przyczynia się do ich szybszego niedoboru.
3. Zbilansowana dieta – odpowiednie odżywianie może mieć istotny wpływ na gospodarkę hormonalną:
   • Włączenie do diety produktów bogatych w fitoestrogeny (soja, siemię lniane, ciecierzyca, produkty pełnoziarniste)
   • Dostarczanie odpowiedniej ilości witamin (szczególnie witamin A, C, E) i minerałów, które wspierają regenerację tkanek
   • Spożywanie odpowiedniej ilości kwasów tłuszczowych omega-3, które mają działanie przeciwzapalne
4. Właściwe nawodnienie organizmu – odpowiednia ilość płynów (około 2 litrów dziennie) pomaga utrzymać prawidłowe nawilżenie błon śluzowych, w tym pochwy.
5. Regularna aktywność fizyczna – umiarkowana, regularna aktywność fizyczna poprawia krążenie krwi, co korzystnie wpływa na odżywienie i regenerację tkanek pochwy. Szczególnie zalecane są ćwiczenia wzmacniające mięśnie dna miednicy.

Aktywność seksualna:

1. Regularne współżycie seksualne – aktywność seksualna zwiększa przepływ krwi przez narządy płciowe, co stymuluje produkcję naturalnej wydzieliny i pomaga zachować elastyczność tkanek pochwy. U kobiet aktywnych seksualnie objawy atrofii pochwy są zwykle mniej nasilone.
2. Masturbacja – podobnie jak współżycie z partnerem, masturbacja zwiększa ukrwienie narządów płciowych i może pomóc w utrzymaniu ich zdrowia.
3. Używanie lubrykantów podczas stosunku – stosowanie środków nawilżających podczas współżycia zmniejsza tarcie i ryzyko mikrourazów, co może zapobiegać pogłębianiu się atrofii.

Wzmacnianie mięśni dna miednicy:

1. Ćwiczenia Kegla – regularne wykonywanie ćwiczeń wzmacniających mięśnie dna miednicy poprawia ich napięcie, ukrwienie oraz wspomaga kontrolę nad oddawaniem moczu. Zaleca się wykonywanie 3-4 serii ćwiczeń dziennie, każda po 10-15 powtórzeń.
2. Konsultacja z fizjoterapeutą uroginekologicznym – specjalista może pomóc w nauce prawidłowego wykonywania ćwiczeń oraz zaproponować indywidualnie dostosowany program treningowy.

Prawidłowa higiena intymna:

1. Używanie delikatnych środków do higieny intymnej – preparaty o pH zbliżonym do naturalnego pH pochwy, bez dodatku substancji zapachowych i konserwantów, które mogą podrażniać delikatną śluzówkę.
2. Unikanie nadmiernej higieny – zbyt częste mycie okolic intymnych może naruszać naturalną barierę ochronną skóry i błon śluzowych.
3. Noszenie bawełnianej, przewiewnej bielizny – materiały syntetyczne i obcisła bielizna mogą przyczyniać się do podrażnień i infekcji.

Wczesna interwencja medyczna:

1. Regularne badania ginekologiczne – pozwalają na wczesne wykrycie zmian zanikowych i wdrożenie odpowiedniego leczenia.
2. Konsultacja z lekarzem przy pierwszych objawach atrofii – wczesne rozpoczęcie terapii może znacząco złagodzić objawy i zapobiec postępowi zmian.
3. Rozważenie hormonalnej terapii zastępczej – u kobiet wchodzących w okres menopauzy, które nie mają przeciwwskazań, wczesne rozpoczęcie hormonalnej terapii zastępczej może zapobiec lub opóźnić wystąpienie objawów atrofii pochwy.

Stosowanie tych metod nie gwarantuje całkowitego uniknięcia atrofii pochwy, ale może znacząco złagodzić jej objawy i poprawić jakość życia. Każda kobieta powinna indywidualnie skonsultować się z lekarzem, aby ustalić najlepszą strategię profilaktyki, dostosowaną do jej potrzeb i stanu zdrowia.

Bibliografia

1. Portman DJ, Gass ML; Vulvovaginal Atrophy Terminology Consensus Conference Panel. Genitourinary syndrome of menopause: new terminology for vulvovaginal atrophy from the International Society for the Study of Women’s Sexual Health and the North American Menopause Society. Menopause. 2014;21(10):1063-1068. DOI: 10.1097/GME.0000000000000329 PMID: 25160739
2. Mac Bride MB, Rhodes DJ, Shuster LT. Vulvovaginal atrophy. Mayo Clin Proc. 2010;85(1):87-94. DOI: 10.4065/mcp.2009.0413 PMID: 20042564
3. Rahn DD, Carberry C, Sanses TV, et al. Vaginal estrogen for genitourinary syndrome of menopause: a systematic review. Obstet Gynecol. 2014;124(6):1147-1156. DOI: 10.1097/AOG.0000000000000526 PMID: 25415166
4. Calleja-Agius J, Brincat MP. The urogenital system and the menopause. Climacteric. 2015;18(sup1):18-22. DOI: 10.3109/13697137.2015.1078206 PMID: 26366796
5. Donders GG, Ruban K, Bellen G, Grinceviciene S. Pharmacotherapy for the treatment of vaginal atrophy. Expert Opin Pharmacother. 2019;20(7):821-835. DOI: 10.1080/14656566.2019.1574752 PMID: 30897020