Czy maseczki chronią przed wirusami? – rodzaje maseczek ochronnych

Maseczki ochronne stały się nieodłącznym elementem naszego życia, szczególnie w okresach zwiększonej zachorowalności na infekcje wirusowe. Pełnią one ważną rolę w zapobieganiu rozprzestrzeniania się wirusów, w tym grypy czy koronawirusa, ale również chronią przed innymi zanieczyszczeniami, takimi jak smog czy alergeny. Na rynku dostępnych jest wiele rodzajów masek ochronnych, które różnią się skutecznością filtracji, materiałem wykonania oraz przeznaczeniem. Odpowiedni wybór maseczki oraz jej prawidłowe noszenie są kluczowe dla zapewnienia optymalnej ochrony. Nie wszystkie maseczki zapewniają taki sam poziom bezpieczeństwa, a sama maseczka nie gwarantuje pełnej ochrony, jeśli nie jest odpowiednio noszona i uzupełniona innymi środkami bezpieczeństwa, takimi jak higiena rąk czy zachowanie dystansu społecznego.

Jak działają maseczki ochronne?

Podstawowym celem noszenia maseczki ochronnej jest stworzenie bariery fizycznej między drogami oddechowymi a otoczeniem. Ta bariera działa dwukierunkowo – chroni zarówno osobę noszącą maseczkę, jak i osoby znajdujące się w jej otoczeniu. Jest to szczególnie istotne w kontekście chorób przenoszonych drogą kropelkową, gdzie nawet podczas zwykłej rozmowy czy oddychania rozprzestrzeniamy mikroskopijne kropelki, które mogą zawierać patogeny.

Kiedy osoba zarażona wirusem kaszle, kicha lub nawet mówi, do otoczenia może wydalać nawet 200 milionów cząstek wirusa. Maseczka zatrzymuje większość tych kropel wewnątrz, zmniejszając ryzyko zakażenia innych osób. Dodatkowo maseczka:

• Zmniejsza prawdopodobieństwo transmisji patogenów
• Ogranicza ilość wirusów zawieszonych w powietrzu
• Redukuje odległość rozprzestrzeniania się patogenów z około 4-6 metrów przy intensywnym kaszlnięciu do około 1,5 metra lub mniej
• Pomaga ograniczyć nawyk dotykania twarzy, co minimalizuje ryzyko przenoszenia wirusa na dłoniach

Rodzaje maseczek ochronnych i ich skuteczność

Na rynku dostępnych jest kilka głównych typów maseczek ochronnych, które różnią się skutecznością filtracji oraz przeznaczeniem.

Jednorazowe maseczki chirurgiczne

Maseczki chirurgiczne to najpopularniejszy typ masek stosowanych w codziennym życiu. Ich zadaniem jest tworzenie fizycznej bariery między błonami śluzowymi a potencjalnymi zanieczyszczeniami.

• Skuteczność filtracji: Zatrzymują cząsteczki o średnicy powyżej 1 mikrometra (μm). Dla porównania, wirusy (w tym koronawirus) mierzą się w nanometrach – SARS-CoV-2 ma średnicę około 60-140 nm.
• Czas użytkowania: Nabierają wilgoci podczas oddychania, dlatego powinny być zmieniane po kilkunastu minutach, a maksymalnie po 4 godzinach noszenia.
• Zastosowanie: Szczególnie zalecane dla osób chorych, aby zapobiegać rozprzestrzenianiu wirusa znajdującego się w mikrokroplach pary wodnej wydostającej się podczas kaszlu, kichania czy mówienia.
• Wady: Nie zapewniają pełnej szczelności, gdyż nie przylegają dokładnie do twarzy.

Zgodnie z normą europejską EN 14683, jednorazowe maseczki chirurgiczne dzielimy na trzy rodzaje:

• Typ I: skuteczność filtracji ≥ 95%
• Typ II: skuteczność filtracji ≥ 98%
• Typ IIR: skuteczność filtracji ≥ 98%, dodatkowo odporne na przesiąkanie

Półmaski filtrujące

Półmaski filtrujące mają za zadanie zatrzymywanie aerozoli oraz pyłów zawieszonych w powietrzu. Składają się z materiału o gęstym splocie oraz filtra oczyszczającego.

Oznaczenia dotyczące użytkowania:

• NR: jednorazowe, maksymalnie 8 godzin użytkowania
• R: do użytku wielorazowego, filtr należy wymieniać minimum co 28 dni

Klasy skuteczności filtracyjnej:

1. Maski FFP1
   • Najniższy poziom ochrony
   • Granica maksymalnego przecieku wewnętrznego: 25%
   • Filtrują cząsteczki ≥ 1 μm z minimum 80% skutecznością
   • Zastosowanie: ochrona przed nietoksycznymi pyłami, głównie w przemyśle budowlanym i spożywczym
   • Nie zapewniają ochrony przed wirusami
2. Maski FFP2 (odpowiednik amerykańskiego N95 i chińskiego KN95)
   • Średnia skuteczność ochrony
   • Granica maksymalnego przecieku wewnętrznego: 11%
   • Filtrują cząsteczki 0,5-1 μm z minimum 94% skutecznością
   • Zastosowanie: ochrona przed pyłami, dymem, aerozolami oraz częściowa ochrona przed patogenami, w tym wirusami
   • Zalecane przez WHO jako minimalna standardowa ochrona w kontekście pandemii COVID-19
3. Maski FFP3 (podobne do amerykańskiego N99)
   • Najwyższy poziom ochrony
   • Granica maksymalnego przecieku wewnętrznego: 5%
   • Filtrują cząsteczki 0,3-0,5 μm z minimum 99% skutecznością
   • Zastosowanie: ochrona przed substancjami rakotwórczymi, radioaktywnymi oraz patogenami chorobotwórczymi, takimi jak wirusy i bakterie
   • Zalecane dla personelu medycznego mającego bezpośredni kontakt z osobami zakażonymi

Maseczki bawełniane (materiałowe)

Maseczki materiałowe to rozwiązanie wielorazowego użytku, które można zakupić lub wykonać samodzielnie. Zgodnie z zaleceniami WHO, powinny być trójwarstwowe:

1. Warstwa wewnętrzna: wykonana z materiału hydrofilowego, który łatwo wchłania wilgoć, np. bawełna; zaleca się jasne materiały, co umożliwia łatwe rozpoznanie zabrudzeń lub wilgoci
2. Warstwa środkowa: dodatkowa warstwa materiałowa działająca jak filtr, najlepiej z tkaniny polipropylenowej
3. Warstwa zewnętrzna: wykonana z tkaniny hydrofobowej, która ogranicza przenikanie wilgoci, np. poliester lub mieszanka bawełny i poliestru

Maseczki bawełniane stanowią fizyczną barierę między błonami śluzowymi a potencjalnymi patogenami. Po każdym użyciu powinny być prane w gorącej wodzie (minimum 60°C) z zastosowaniem detergentu lub mydła.

Jak prawidłowo nosić maseczkę?

Skuteczność maseczki ochronnej zależy nie tylko od jej typu i jakości, ale przede wszystkim od prawidłowego użytkowania. Oto podstawowe zasady:

1. Przed założeniem maseczki dokładnie umyj lub zdezynfekuj ręce.
2. Zakładając maseczkę, upewnij się, że szczelnie przylega do twarzy, zakrywając całkowicie usta i nos.
3. Maski z metalowym paskiem należy zakładać tak, aby pasek znajdował się na nosie i był dopasowany do jego kształtu.
4. Podczas noszenia maseczki unikaj dotykania jej powierzchni – jeśli to zrobisz, umyj lub zdezynfekuj ręce.
5. Zdejmuj maseczkę, chwytając za gumki lub tasiemki, nie dotykając przedniej części.
6. Po zdjęciu maseczki jednorazowej natychmiast wyrzuć ją do zamkniętego kosza, a następnie umyj lub zdezynfekuj ręce.
7. Wymień maseczkę na nową, gdy stanie się wilgotna.
8. Nie zsuwaj maseczki na brodę ani nie noś jej tylko na ustach z odsłoniętym nosem – takie praktyki nie zapewniają żadnej ochrony i mogą prowadzić do zanieczyszczenia maseczki.

Jak dbać o maseczki wielorazowe?

Prawidłowa pielęgnacja maseczek wielorazowych jest kluczowa dla zachowania ich skuteczności:

1. Pranie – maseczki bawełniane należy prać po każdym użyciu w temperaturze minimum 60°C z dodatkiem detergentu. Najlepiej prać je oddzielnie od innych ubrań.
2. Dezynfekcja – można dodatkowo zdezynfekować maseczkę przez spryskanie środkiem dezynfekcyjnym na bazie alkoholu (min. 70%) po wyschnięciu.
3. Suszenie – maseczki należy dokładnie wysuszyć przed ponownym użyciem, najlepiej na świeżym powietrzu lub przy pomocy suszarki.
4. Prasowanie – dodatkowa dezynfekcja poprzez prasowanie gorącym żelazkiem.
5. Przechowywanie – czyste maseczki należy przechowywać w suchym, czystym miejscu, najlepiej w papierowym lub materiałowym woreczku, który umożliwia cyrkulację powietrza.

Badania wykazały, że wirusy obecne na maskach materiałowych giną podczas 30-minutowej inkubacji w temperaturze 70°C lub podczas prania w pralce w temperaturze minimum 60°C przez 45 minut.

Czy maseczki rzeczywiście chronią przed wirusami?

Skuteczność maseczek w ochronie przed wirusami jest tematem licznych badań naukowych. Oto najważniejsze ustalenia:

• Badania opublikowane w „British Medical Journal” wykazały, że noszenie maseczki obniża ryzyko zachorowania na koronawirusa o około 53%.
• Naukowcy z University of Central Florida udowodnili, że noszenie maseczki pozwala skrócić wymagany dystans społeczny nawet o połowę.
• Maseczki chirurgiczne zmniejszają emisję cząsteczek emitowanych podczas kaszlu i mówienia do około 15 cm, a maseczki materiałowe do około 0,6 m (w porównaniu z 1,5 m bez maseczki).

Warto podkreślić, że żadna maseczka nie zapewnia 100% ochrony przed wirusami. Maseczki są jednym z elementów kompleksowej ochrony, która powinna obejmować również:

• Regularne mycie i dezynfekcję rąk
• Utrzymywanie dystansu społecznego
• Unikanie dotykania twarzy nieumytymi rękami
• Regularne wietrzenie pomieszczeń
• W przypadku wirusów przeciwko którym dostępne są szczepionki – szczepienie

Problemy skórne związane z noszeniem maseczek

Długotrwałe noszenie maseczek może prowadzić do problemów skórnych, określanych czasem jako „maskne” (od słów „mask” i „acne”). To specyficzny typ trądziku, który pojawia się w obszarach twarzy zasłoniętych przez maseczkę.

Aby zminimalizować ryzyko problemów skórnych:

1. Regularnie zmieniaj maseczkę jednorazową lub pierz maseczkę materiałową
2. Dokładnie oczyszczaj twarz i używaj delikatnych peelingów enzymatycznych
3. Stosuj lekkie, niekomedogenne kremy nawilżające (bez parafiny, wazeliny czy lanoliny)
4. Ogranicz używanie ciężkich podkładów pod maseczką
5. Po zdjęciu maseczki oczyść twarz i zastosuj lekki krem nawilżający
6. W przypadku nasilonych zmian, zastosuj produkty z kwasem salicylowym lub olejkiem z drzewa herbacianego

Bibliografia

1. Chu DK, Akl EA, Duda S, Solo K, Yaacoub S, Schünemann HJ, et al. Physical distancing, face masks, and eye protection to prevent person-to-person transmission of SARS-CoV-2 and COVID-19: a systematic review and meta-analysis. Lancet. 2020;395(10242):1973-1987. DOI: 10.1016/S0140-6736(20)31142-9 PMID: 32497510
2. Howard J, Huang A, Li Z, Tufekci Z, Zdimal V, van der Westhuizen HM, et al. An evidence review of face masks against COVID-19. Proc Natl Acad Sci U S A. 2021;118(4). DOI: 10.1073/pnas.2014564118 PMID: 33431650
3. World Health Organization. Mask use in the context of COVID-19: Interim guidance. 2020 Dec 1. Dostępne na: https://apps.who.int/iris/handle/10665/337199
4. Brooks JT, Butler JC. Effectiveness of Mask Wearing to Control Community Spread of SARS-CoV-2. JAMA. 2021;325(10):998-999. DOI: 10.1001/jama.2021.1505 PMID: 33566056