Najczęściej popełnianym błędem, jeśli chodzi o definicję mózgowego porażenia dziecięcego, jest twierdzenie, że to choroba. Nie jest to prawda. MPD to zbiór zaburzeń, które objawiają się przede wszystkim upośledzeniem rozwoju psychomotorycznego. Do rozwoju tego typu schorzenia dochodzi podczas życia płodowego lub okołoporodowego. Powstaje ono na skutek defektów rozwojowych lub uszkodzenia mózgu. Najczęściej wymienianymi przyczynami mózgowego porażenia dziecięcego są: niedotlenienie, infekcje wirusowe, niedokrwienie i urazy śródczaszkowe. Objawy MPD stają się zauważalne między trzecim a piątym miesiącem życia niemowlaka. Najważniejszymi symptomami tego zaburzenia są: porażenie mięśniowe, niesprawność zdolności koordynacyjnych oraz asymetryczne napięcie mięśni. Uszkodzenie mózgu, które jest przyczyną MPD, jest niepostępujące. To za jego sprawą pojawiają się zaburzenia ruchu i postawy. Statystyki ukazują, że w Polsce to schorzenie obserwuje się u około dwóch dzieci na tysiąc.
Objawy dziecięcego porażenia mózgowego
Niepoprawne funkcjonowanie motoryczne to symptom najbardziej charakterystyczny dla MPD. Objawia się on przede wszystkim pod postacią ogólnych kłopotów z utrzymaniem poprawnej postawy ciała, trudności z chodzeniem, przyjmowaniem pokarmów oraz zaburzeniami mowy. Mniej częstymi, ale równie ważnymi objawami, jakie mogą się pojawić są zaburzenia funkcjonalne słuchu i wzroku. Niekiedy MPD dotyka także innych zmysłów.
Osoby z dziecięcym porażeniem mózgowym są bardziej podatne na problemy układu mięśniowo-szkieletowego, między innymi przykurcze mięśni i ścięgien. Jeśli u niemowlęcia zauważy się nieprawidłowe napięcie mięśniowe lub wyraźną asymetrię ciała, może być to pierwszy objaw MPD. Nie należy jednak wpadać w panikę. Warto udać się do pediatry lub, jeśli będzie taka konieczność, do rehabilitanta dziecięcego. Należy jednak pamiętać, że asymetria ułożeniowa nie koniecznie musi być objawem porażenia. Może ona wynikać z przyczyn fizjologicznych. Jeśli tak jest, rodzice powinni zadbać, by dziecko prawidłowo leżało podczas codziennych czynności takich jak noszenie, sen, czy zabawa. Dzięki wprowadzeniu tej zasady w życie z czasem asymetria zaobserwowana u dziecka powinna ulec normalizacji.
U niemowląt najczęściej pojawiającymi się wadami rozwojowymi są opóźnienie nauki siadania i chodzenia. W większości przypadków obserwuje się także wiotkość mięśni.
Rodzaje MPD
Istnieje wiele rodzajów MPD. O ustaleniu jaki to typ porażenia decydują miejsce uszkodzenia mózgu oraz charakterystyka pojawiających się symptomów. Dziecięce porażenie mózgowe nie należy do zjawisk jednorodnych. Definiuje się je przez wzgląd na wspólne występowanie różnych objawów klinicznych. Występują różne rodzaje oraz stopnie zaawansowania tego upośledzenia. U dzieci, które cierpią na MPD w postaci tak zwanej paralegii spastycznej, zauważa się chodzenie na palcach lub na bardzo wąskiej części stopy. Przyczyną takiego objawu jest zwiększone napięcie w kończynach dolnych. W tetraplegii spastycznej obserwuje się częste napady epilepsji, poważne zaburzenia mowy, funkcji poznawczych oraz trudności z połykaniem. W przypadku tego rodzaju porażenia, napięcie uwidaczniające się w nogach często nie pozwala dziecku na naukę chodzenia. Kolejnym gatunkiem zaburzenia jest diplegia spastyczna. W tym przypadku wzmożone napięcie mięśniowe powoduje niedowład w kończynach dolnych. Można zaobserwować ten objaw również w rękach, ale zazwyczaj wyraża się on w mniejszym stopniu. Ruchy mimowolne, czyli tak zwana atetoza, są oznaką na występowanie czwartego rodzaju MDP – dyskinetycznego porażenia mózgowego.
Dziecięce porażenie mózgowe – przyczyny
Najczęstszą przyczyną występowania MPD jest uszkodzenie neuronów, do którego zazwyczaj dochodzi w życiu płodowym. Zdecydowanie rzadziej zdarza się to po urodzeniu. Podstawowymi czynnikami wywołującymi porażenie są: malfomacja mózgu, ciężkie infekcje przechodzone w życiu okołoporodowym, zaburzenia genetyczne, metaboliczne oraz zatrucie niebezpiecznymi toksynami. Ryzyko wystąpienia schorzenia zwiększa skrajnie niska masa płodu, a co za tym idzie, wcześniactwo. Kolejnymi czynnikami, które mogą wywołać porażenie są: ciąża mnoga, krwotok pojawiający się przed porodem lub zakażenie podczas ciąży. Należy jednak pamiętać, że nawet u noworodka posiadającego standardową masę ciała, u którego nie wystąpiły okołoporodowe komplikacje, mogą wystąpić niepokojące objawy wskazujące na MPD.
Leczenie MPD
To w jaki sposób leczy się dziecięce porażenie mózgowe, zależy od rodzaju schorzenia oraz występujących symptomów. U tych dzieci, które mają trudności z połykaniem, konieczna będzie gastrostomia, w skrócie PEG. Pacjenci, u których występują zaburzenia mowy oraz niedowłady w kończynach, stosuje się urządzenia śledzące ruchy gałek ocznych oraz specjalne tabliczki, służące do wskazywania przez dziecko określonych symboli, co w efekcie umożliwia rozwój intelektualny dziecka. Natomiast podczas terapii spastyczności stosuje się zastrzyki toksyny botulinowej oraz wszczepianie przez neurochirurgów pomp podających substancje rozkurczowe. Poza leczeniem farmakologicznym i chirurgicznym niezbędna jest rehabilitacja medyczna. Jest ona w stanie poprawić sprawność ruchową i zmniejszyć występowanie ruchów mimowolnych. Pomocne będą także wizyty u fizjoterapeuty, logopedy i protetyka. Współczesna medycyna nie wynalazła jeszcze sposobu na odbudowanie uszkodzonych tkanek mózgu, dlatego ćwiczenia z dzieckiem są podstawową metodą terapii porażenia.
Naszych publikacji nie należy traktować jako wytycznych postępowania medycznego w stosunku do każdego pacjenta. O postępowaniu medycznym, w tym o zakresie i częstotliwości badań diagnostycznych i/lub procedur terapeutycznych decyduje lekarz, zgodnie ze wskazaniami medycznymi, które ustala po zapoznaniu się ze stanem pacjenta. Lekarz podejmuje decyzję indywidualnie w porozumieniu z pacjentem.
