Leki zapobiegające zawałowi serca oraz stosowane po zawale

Zawał serca (ostry zespół wieńcowy) to jedno z najpoważniejszych schorzeń układu krążenia, będące główną przyczyną zgonów wśród Polaków. Odpowiednio dobrana farmakoterapia zarówno w ostrym stanie zawałowym, jak i w okresie rekonwalescencji, może znacząco zwiększyć szanse pacjenta na przeżycie oraz poprawić jego jakość życia. W tym artykule szczegółowo omówimy leki stosowane w profilaktyce i leczeniu zawału serca.

Czym jest zawał serca?

Zawał serca to stan, w którym dochodzi do martwicy tkanki mięśnia sercowego w wyniku niedokrwienia. Najczęstszą przyczyną tego schorzenia jest miażdżyca tętnic wieńcowych, która prowadzi do zwężenia naczyń i ograniczenia przepływu krwi. Kluczowym momentem inicjującym zawał jest pęknięcie blaszki miażdżycowej i utworzenie skrzepliny, która całkowicie blokuje światło naczynia.

Typowe objawy zawału serca obejmują:

• Silny, rozlany ból za mostkiem (dławiący, piekący, ściskający)
• Promieniowanie bólu do lewego ramienia, barku, żuchwy lub pleców
• Duszność
• Zimne poty
• Lęk i niepokój
• Nudności i wymioty (częściej u kobiet)

Farmakoterapia w ostrej fazie zawału serca

W pierwszych godzinach od wystąpienia zawału serca kluczowe znaczenie ma szybka interwencja medyczna. W ramach pierwszej pomocy przedmedycznej zaleca się podanie choremu (jeśli jest przytomny) 300 mg aspiryny do rozgryzienia i połknięcia. Następnie, po przewiezieniu pacjenta do szpitala, stosuje się kompleksowe leczenie farmakologiczne:

Leki przeciwpłytkowe

Leki te hamują agregację płytek krwi, zapobiegając tworzeniu się zakrzepów i zmniejszając ryzyko zatorów tętniczych:

• Kwas acetylosalicylowy (aspiryna) – podawany w dawce nasycającej 300-500 mg, następnie 75-160 mg na dobę
• Klopidogrel – w dawce nasycającej 600 mg, następnie 75 mg na dobę
• Tikagrelor – nowszy lek o silniejszym działaniu przeciwpłytkowym
• Prasugrel – zalecany głównie u pacjentów poddanych przezskórnej interwencji wieńcowej (PCI)

Leki przeciwzakrzepowe

Stosowane w celu zapobiegania tworzeniu się skrzepów:

• Heparyna niefrakcjonowana – podawana dożylnie w ostrym zawale
• Heparyny drobnocząsteczkowe – enoksaparyna, dalteparyna

Leki fibrynolityczne

Stosowane w sytuacji, gdy nie ma możliwości wykonania pierwotnej angioplastyki wieńcowej:

• Alteplaza
• Streptokinaza
• Tenekteplaza

Leki stosowane po zawale serca

Po przebytym zawale serca pacjenci powinni pozostać pod stałą opieką kardiologa i przyjmować odpowiednio dobrane leki, które zmniejszają ryzyko ponownego incydentu sercowo-naczyniowego.

Leki przeciwpłytkowe

Stanowią podstawę leczenia po zawale serca:

• Kwas acetylosalicylowy (Aspiryna, Acard, Polocard) – w dawce 75-100 mg dziennie, zalecany do stosowania bezterminowo
• Klopidogrel (Plavix, Areplex, Clopidix) – 75 mg dziennie przez 6-12 miesięcy po zawale
• Tikagrelor (Brilique) – 90 mg dwa razy dziennie przez 12 miesięcy
• Prasugrel (Efient, Bewim) – 10 mg raz dziennie przez 12 miesięcy

Beta-blokery

Spowalniają czynność serca, obniżają ciśnienie tętnicze i zmniejszają zapotrzebowanie mięśnia sercowego na tlen:

• Metoprolol – 100-200 mg dziennie w dawkach podzielonych
• Bisoprolol (Bisocard, Bibloc) – 5-10 mg raz dziennie
• Karwedilol – 12,5-50 mg w dwóch dawkach podzielonych
• Atenolol (Atenolol Sopharma) – 25-100 mg raz dziennie

Inhibitory konwertazy angiotensyny (ACE)

Zmniejszają ciśnienie tętnicze, hamują niekorzystną przebudowę serca i poprawiają rokowanie:

• Enalapryl (Enarenal, Benalapril) – 10-40 mg dziennie w dawkach podzielonych
• Lizynopryl (Lisiprol, Ranopril) – 10-40 mg raz dziennie
• Ramipryl – 2,5-10 mg raz dziennie
• Perindopryl – 4-8 mg raz dziennie

Antagoniści receptora angiotensyny II (sartany)

Stosowane u pacjentów z nietolerancją inhibitorów ACE:

• Walsartan – 80-320 mg raz dziennie
• Losartan – 50-100 mg raz dziennie
• Telmisartan – 40-80 mg raz dziennie

Statyny

Obniżają poziom cholesterolu LDL i stabilizują blaszkę miażdżycową:

• Atorwastatyna (Atoris, Atrox, Tulip) – 40-80 mg raz dziennie
• Rosuwastatyna – 10-40 mg raz dziennie
• Simwastatyna – 20-40 mg raz dziennie
• Fluwastatyna – 40-80 mg raz dziennie
• Lowastatyna (Liprox, Lovasterol) – 20-40 mg raz dziennie

Antagoniści aldosteronu

Poprawiają rokowanie u pacjentów z dysfunkcją lewej komory:

• Eplerenon – 25-50 mg raz dziennie
• Spironolakton – 25-50 mg raz dziennie

Wskazania i przeciwwskazania do stosowania leków po zawale

Leki przeciwpłytkowe

Wskazania: Wszystkie rodzaje zawału serca, profilaktyka wtórna choroby wieńcowej.

Przeciwwskazania: Aktywne krwawienie, ciężka niewydolność wątroby, nadwrażliwość na składniki preparatu.

Beta-blokery

Wskazania: Wszystkie rodzaje zawału serca bez przeciwwskazań.

Przeciwwskazania: Bradykardia (tętno <50/min), hipotonia (ciśnienie skurczowe <90 mmHg), ostra niewydolność serca, astma oskrzelowa, bloki przedsionkowo-komorowe II i III stopnia.

Inhibitory ACE

Wskazania: Wszystkie rodzaje zawału serca, szczególnie u pacjentów z dysfunkcją lewej komory, cukrzycą lub nadciśnieniem tętniczym.

Przeciwwskazania: Hipotonia, obustronne zwężenie tętnic nerkowych, ciąża, nadwrażliwość (np. obrzęk naczynioruchowy w wywiadzie).

Statyny

Wskazania: Wszyscy pacjenci po zawale serca.

Przeciwwskazania: Ciężka niewydolność wątroby, ciąża, podwyższone wartości enzymów wątrobowych.

Efekty długoterminowej farmakoterapii po zawale

Badania kliniczne potwierdzają, że systematyczne przyjmowanie zaleconych leków po zawale serca znacząco zmniejsza ryzyko ponownego incydentu sercowo-naczyniowego oraz poprawia przeżywalność:

• Kwas acetylosalicylowy zmniejsza ryzyko ponownego zawału o około 25%
• Beta-blokery redukują śmiertelność po zawale o około 20-25%
• Inhibitory ACE zmniejszają umieralność ogólną i liczbę nagłych zgonów sercowych
• Statyny obniżają ryzyko ponownego zawału i zgonu z przyczyn sercowo-naczyniowych o około 30%

Niefarmakologiczne metody profilaktyki zawału serca

Oprócz farmakoterapii, kluczowe znaczenie w zapobieganiu kolejnym zawałom mają zmiany stylu życia:

• Zaprzestanie palenia tytoniu – palenie zwiększa ryzyko zawału dwukrotnie
• Regularna aktywność fizyczna – 30-40 minut 3-4 razy w tygodniu
• Zdrowa dieta – bogata w warzywa, owoce, ryby, uboga w tłuszcze nasycone
• Utrzymanie prawidłowej masy ciała
• Kontrola ciśnienia tętniczego i poziomu glukozy
• Ograniczenie spożycia alkoholu

Podsumowanie

Farmakoterapia stanowi podstawę zarówno leczenia ostrego zawału serca, jak i profilaktyki wtórnej. Kluczowe grupy leków to: leki przeciwpłytkowe, beta-blokery, inhibitory ACE i statyny. Pacjenci po zawale serca powinni systematycznie przyjmować zalecone leki oraz regularnie kontrolować się u kardiologa. Należy pamiętać, że stosowanie się do zaleceń lekarskich i zmiana stylu życia mogą znacząco zmniejszyć ryzyko ponownego zawału i poprawić jakość życia po przebytym incydencie sercowym.

Zawsze konsultuj wszelkie zmiany w przyjmowaniu leków z lekarzem prowadzącym, który najlepiej oceni indywidualne potrzeby i dostosuje terapię do konkretnego przypadku klinicznego.