Opryszczka na ustach – zakażenie wirusem HSV-1 – przyczyny, objawy i metody leczenia

Opryszczka na ustach, znana również jako „zimno” lub potocznie „febra”, jest powszechnym schorzeniem wywoływanym przez wirus opryszczki zwykłej typu 1 (HSV-1). Choroba ta dotyka nawet 90% światowej populacji dorosłych, choć nie u wszystkich objawia się w sposób widoczny. Charakteryzuje się pojawieniem bolesnych pęcherzyków na wargach lub wokół ust, które mogą powodować znaczny dyskomfort i są estetycznie niepożądane. Wirus HSV-1 jest wysoce zaraźliwy i przenosi się głównie przez bezpośredni kontakt, najczęściej przez pocałunki, współdzielenie przedmiotów codziennego użytku czy też kontakt z wydzielinami osoby zakażonej. Niestety, mimo że sama opryszczka zazwyczaj ma przebieg łagodny, przy braku odpowiedniego leczenia może prowadzić do poważnych powikłań zdrowotnych. Warto zatem poznać skuteczne metody zapobiegania i leczenia tej uciążliwej infekcji wirusowej.

Czym jest wirus opryszczki i jak się rozprzestrzenia?

Opryszczka wargowa jest wywoływana głównie przez wirusa Herpes Simplex Virus typu 1 (HSV-1), choć w niektórych przypadkach może być również spowodowana przez HSV-2, który zazwyczaj odpowiada za opryszczkę narządów płciowych. Wirus ten posiada zdolność do pozostawania w stanie uśpienia w organizmie człowieka, ukrywając się w zwojach nerwowych (najczęściej w zwoju nerwu trójdzielnego), gdzie może przetrwać przez całe życie nosiciela.

Zakażenie HSV-1 najczęściej następuje już w dzieciństwie, często przed ukończeniem 5. roku życia, zazwyczaj przez bliski kontakt z osobą zakażoną. Do transmisji wirusa dochodzi głównie poprzez:

• Bezpośredni kontakt ze śliną osoby zakażonej (pocałunki, wspólne spożywanie posiłków)
• Kontakt z płynem z pęcherzyków opryszczkowych
• Korzystanie z tych samych przedmiotów osobistych (sztućce, szklanki, ręczniki)
• Uszkodzoną skórę lub błonę śluzową mającą kontakt z wirusem

Warto zaznaczyć, że wirus jest najbardziej zakaźny w fazie aktywnej, gdy pojawiają się pęcherzyki, szczególnie w momencie ich pękania. Jednak osoba zakażona może przekazać wirusa nawet bez widocznych objawów, gdyż wirus może być obecny w ślinie także w okresach bezobjawowych.

Po pierwszym zakażeniu, które może przebiegać bezobjawowo, wirus pozostaje w organizmie w stanie uśpienia. Czynniki takie jak stres, osłabienie układu odpornościowego czy nadmierna ekspozycja na promienie słoneczne mogą spowodować jego reaktywację i pojawienie się charakterystycznych objawów opryszczki.

Przyczyny i czynniki wywołujące opryszczkę na ustach

Pierwotne zakażenie wirusem HSV-1 często przebiega bezobjawowo, zwłaszcza u dzieci. Jednak wirus, który pozostaje uśpiony w zwojach nerwowych, może reaktywować się wielokrotnie w ciągu życia, prowadząc do nawracającej opryszczki wargowej. Istnieje szereg czynników, które mogą sprowokować aktywację wirusa i pojawienie się charakterystycznych objawów:

Czynniki osłabiające układ odpornościowy:

• Przewlekły stres – silny lub długotrwały stres wpływa negatywnie na odporność organizmu, co sprzyja reaktywacji wirusa
• Przemęczenie fizyczne i psychiczne – wyczerpanie organizmu obniża jego zdolności obronne
• Infekcje i choroby – przeziębienia, grypa i inne choroby osłabiają układ immunologiczny
• Gorączka – podwyższona temperatura ciała może uaktywniać wirusa
• Niedobory snu – odpoczynek jest kluczowy dla prawidłowego funkcjonowania układu immunologicznego

Czynniki środowiskowe i fizyczne:

• Ekspozycja na intensywne światło słoneczne (promieniowanie UV) – jeden z najczęstszych czynników wywołujących opryszczkę
• Zmiany temperatur – nagłe przejścia z ciepłego do zimnego otoczenia
• Suche, wietrzne warunki pogodowe – mogą powodować mikropęknięcia skóry ułatwiające aktywację wirusa
• Urazy mechaniczne okolic ust – drobne skaleczenia, zabiegi stomatologiczne czy kosmetyczne

Zmiany hormonalne i fizjologiczne:

• Menstruacja i zmiany hormonalne u kobiet
• Ciąża – naturalne obniżenie odporności organizmu
• Stany zapalne w jamie ustnej
• Nadmierne spożycie alkoholu – osłabia układ odpornościowy

Inne czynniki:

• Niedożywienie – szczególnie niedobory witamin z grupy B, witaminy C oraz cynku
• Niektóre leki – zwłaszcza immunosupresyjne, stosowane np. po przeszczepach
• Choroby obniżające odporność – takie jak HIV/AIDS czy choroby autoimmunologiczne

Zrozumienie tych czynników jest kluczowe dla skutecznego zapobiegania nawrotom opryszczki. Osoby często cierpiące na tę dolegliwość powinny obserwować, które z wymienionych czynników w ich przypadku najczęściej prowadzą do reaktywacji wirusa, i w miarę możliwości ich unikać.

Objawy opryszczki na ustach – jak rozpoznać infekcję

Opryszczka wargowa rozwija się zazwyczaj w charakterystycznych etapach, które można wyraźnie odróżnić. Znajomość tych faz pomaga w podjęciu odpowiedniego leczenia we właściwym momencie. Pełny cykl rozwoju opryszczki trwa zazwyczaj od 7 do 14 dni, choć przy skutecznym leczeniu może być krótszy.

Faza prodromalna (wczesna)

Na 1-2 dni przed pojawieniem się widocznych zmian skórnych osoba zakażona może odczuwać:

• Mrowienie, swędzenie lub pieczenie w miejscu, gdzie wkrótce pojawią się pęcherzyki
• Lekkie napięcie lub ból skóry
• Niewielkie zaczerwienienie lub obrzęk w okolicy przyszłych zmian

To kluczowy moment na rozpoczęcie leczenia przeciwwirusowego, które ma wówczas największą skuteczność i może znacząco skrócić czas trwania infekcji lub nawet zapobiec rozwojowi pełnoobjawowej opryszczki.

Faza pęcherzykowa

W ciągu kolejnych 1-2 dni na zaczerwienionej skórze pojawiają się:

• Małe, bolesne pęcherzyki wypełnione przezroczystym płynem surowiczym
• Skupiska pęcherzyków, najczęściej na granicy czerwieni wargowej i skóry
• Zwiększona bolesność i wrażliwość na dotyk

W tej fazie opryszczka jest najbardziej zakaźna, a płyn z pęcherzyków zawiera ogromne ilości cząstek wirusa.

Faza owrzodzenia

Po 2-3 dniach pęcherzyki pękają, uwalniając zawarty w nich płyn i tworząc:

• Bolesne, płytkie nadżerki i owrzodzenia
• Mokre, sączące się rany, które są nadal wysoce zakaźne
• Zwiększoną wrażliwość na czynniki drażniące (ostre, słone pokarmy, sok z cytryny)

Faza strupienia

Po 4-5 dniach od pojawienia się pierwszych objawów:

• Nadżerki zaczynają się wysuszać i pokrywać żółtawym lub brunatnym strupem
• Strupy mogą pękać i krwawić, szczególnie podczas jedzenia lub szerokiego otwarcia ust
• Stopniowo zmniejsza się ból i dyskomfort

Faza gojenia

W ostatnim etapie, trwającym 2-3 dni:

• Strupy odpadają, odsłaniając nową, różową skórę
• Znika zaczerwienienie i obrzęk
• Blizny po prawidłowo wyleczonej opryszczce zazwyczaj nie pozostają

Oprócz typowych objawów miejscowych, opryszczce mogą towarzyszyć objawy ogólne, szczególnie przy pierwotnym zakażeniu lub u osób z obniżoną odpornością:

• Powiększenie i bolesność węzłów chłonnych podbródkowych
• Ogólne złe samopoczucie
• Nieznacznie podwyższona temperatura ciała
• Bóle głowy
• Osłabienie

Jak odróżnić opryszczkę od innych zmian na ustach?

Opryszczka bywa czasami mylona z innymi schorzeniami jamy ustnej, takimi jak:

• Afty (owrzodzenia aftowe) – w przeciwieństwie do opryszczki pojawiają się wewnątrz jamy ustnej, nie są poprzedzone uczuciem mrowienia i nie tworzą pęcherzyków, nie są też zakaźne
• Zajady (zapalenie kątów ust) – zmiany zlokalizowane są w kącikach ust, mają charakter pęknięć, a nie pęcherzyków
• Trądzik – pojedyncze zmiany zapalne, bez skupisk pęcherzyków
• Kontaktowe zapalenie skóry – bardziej rozlane zmiany, często z wyraźnym związkiem z użyciem nowego produktu kosmetycznego

W razie wątpliwości co do charakteru zmian na ustach, warto skonsultować się z lekarzem, szczególnie jeśli zmiany są nietypowe, utrzymują się długo lub towarzyszą im niepokojące objawy ogólne.

Leczenie opryszczki na ustach – jak skutecznie zwalczyć infekcję

Chociaż opryszczka wargowa często ustępuje samoistnie w ciągu 1-2 tygodni, odpowiednie leczenie może znacząco skrócić czas trwania infekcji, złagodzić objawy oraz zmniejszyć ryzyko przeniesienia wirusa na inne osoby. Dostępnych jest wiele metod leczenia, zarówno farmakologicznych, jak i domowych.

Leki przeciwwirusowe

Podstawą farmakologicznego leczenia opryszczki są leki przeciwwirusowe, które hamują namnażanie wirusa HSV-1 i przyspieszają gojenie zmian. Do najczęściej stosowanych należą:

Preparaty miejscowe:

• Acyklowir (krem 5%) – nanoszony 5 razy dziennie przez 5-7 dni na zmienione miejsca; działa najskuteczniej, gdy zostanie zastosowany natychmiast po pierwszych objawach (mrowienie, swędzenie)
• Denotiwir (krem) – stosowany miejscowo 5-6 razy dziennie w regularnych odstępach czasu
• Dokozanol – substancja przeciwwirusowa zawarta w preparatach bez recepty, nanoszony 5 razy dziennie
• Pencyklowir (krem 1%) – stosowany co 2 godziny w ciągu dnia przez 4 dni

Przykładowe preparaty dostępne w aptekach: Zovirax, Hascovir, Herpex, Acyklowir, Viru-Merz.

Leki doustne:

• Acyklowir (tabletki 200-400 mg) – w standardowej dawce 200 mg 5 razy dziennie przez 5 dni; w cięższych przypadkach lekarz może zalecić większe dawki lub dłuższy okres stosowania
• Walacyklowir (tabletki 500 mg) – stosowany 2 razy dziennie przez 5-10 dni
• Famcyklowir (tabletki 250 mg) – przyjmowany według zaleceń lekarza

Przykładowe preparaty doustne dostępne w aptekach: Heviran, Hascovir, Zovirax, Hevipoint.

Stosowanie leków doustnych jest szczególnie zalecane dla osób z ciężkimi lub często nawracającymi opryszczkami, a także dla pacjentów z obniżoną odpornością.

Preparaty łagodzące objawy

Oprócz leków przeciwwirusowych, pomocne mogą być preparaty łagodzące objawy i przyspieszające gojenie:

• Plastry hydrokoloidowe na opryszczkę – tworzą barierę ochronną, przyspieszają gojenie i zapobiegają rozprzestrzenianiu się wirusa; przykłady: Compeed, Heviran Comfort
• Kremy z dodatkiem hydrokortyzonu (np. Zovirax Duo) – łączą działanie przeciwwirusowe acyklowiru z przeciwzapalnym działaniem hydrokortyzonu; szczególnie skuteczne w fazie zapalnej
• Preparaty wysuszające – maści i kremy z tlenkiem cynku, które przyspieszają wysychanie pęcherzyków
• Żele znieczulające – zawierające lidokainę lub benzykainę, łagodzące ból i dyskomfort

Leczenie w zależności od fazy opryszczki

Skuteczność terapii zależy w dużej mierze od momentu rozpoczęcia leczenia:

• Faza prodromalna (mrowienie, swędzenie) – najlepszy moment na rozpoczęcie terapii przeciwwirusowej, która może zahamować rozwój pełnoobjawowej opryszczki
• Faza pęcherzykowa – stosowanie leków przeciwwirusowych nadal może skrócić czas trwania infekcji; należy unikać przekłuwania pęcherzyków
• Faza owrzodzenia – kontynuacja leczenia przeciwwirusowego, łagodzenie objawów, ochrona ran przed zakażeniem
• Faza strupienia – nawilżanie strupów, aby zapobiec ich pękaniu i przedłużeniu gojenia

Leczenie profilaktyczne

Dla osób z często nawracającą opryszczką (ponad 6 epizodów rocznie) lekarz może zalecić leczenie profilaktyczne:

• Długotrwałe stosowanie małych dawek acyklowiru (400 mg dwa razy dziennie)
• Szczególna ochrona przed znanymi czynnikami wyzwalającymi (np. intensywne słońce)
• Suplementacja wzmacniająca odporność (witamina C, cynk, lizyna)

Kiedy skonsultować się z lekarzem?

Mimo że wiele preparatów na opryszczkę jest dostępnych bez recepty, wizyta u lekarza jest konieczna, gdy:

• Opryszczka nie ustępuje po 2 tygodniach standardowego leczenia
• Infekcja jest bardzo rozległa lub bolesna
• Pojawiają się objawy zakażenia bakteryjnego (ropna wydzielina, silny obrzęk)
• Opryszczka występuje blisko oczu (ryzyko zapalenia rogówki)
• Zmiany opryszczkowe pojawiają się częściej niż 6 razy w roku
• Pacjent ma obniżoną odporność (HIV, choroby autoimmunologiczne, chemioterapia)
• Opryszczka występuje u kobiety w ciąży
• Opryszczka pojawia się u małych dzieci

Odpowiednio wczesne rozpoczęcie leczenia znacząco skraca czas trwania infekcji i zmniejsza nasilenie objawów, dlatego warto mieć w domowej apteczce podstawowe preparaty przeciwwirusowe, aby móc rozpocząć terapię natychmiast po wystąpieniu pierwszych objawów.

Domowe sposoby na opryszczkę

Oprócz farmakologicznych metod leczenia, istnieje wiele sprawdzonych domowych sposobów, które mogą przynieść ulgę i przyspieszyć gojenie opryszczki wargowej. Choć nie zastąpią one leków przeciwwirusowych, mogą stanowić cenne uzupełnienie terapii lub być alternatywą dla osób, które z różnych powodów nie mogą stosować leków.

Okłady z lodu lub zimne kompresy

Zimne okłady są jednym z najprostszych i najbardziej skutecznych domowych sposobów na łagodzenie objawów opryszczki:

• Zawijamy kostki lodu w cienką ściereczkę lub używamy zimnego, wilgotnego ręcznika
• Przykładamy do zmienionego miejsca na 5-10 minut kilka razy dziennie
• Zimno zmniejsza obrzęk, łagodzi ból i swędzenie oraz spowalnia namnażanie wirusa
• Jest szczególnie skuteczne w fazie prodromalnej i początkowej fazie pęcherzykowej

Preparaty z olejkami eterycznymi

Niektóre olejki eteryczne mają właściwości przeciwwirusowe i mogą pomóc w walce z opryszczką:

• Olejek z drzewa herbacianego – ma udowodnione właściwości przeciwwirusowe, nakładany punktowo na zmiany 2-3 razy dziennie (uwaga: może powodować podrażnienia u osób z wrażliwą skórą, należy rozcieńczyć w oleju nośnym)
• Olejek z melisy – hamuje replikację wirusa HSV, stosowany miejscowo kilka razy dziennie
• Olejek eukaliptusowy – działa przeciwzapalnie i przeciwwirusowo
• Olejek lawendowy – ma działanie kojące i przeciwzapalne

Olejki należy nakładać za pomocą patyczka kosmetycznego, wyłącznie punktowo na zmiany opryszczkowe, unikając kontaktu z oczami i błonami śluzowymi.

Miód i propolis

Naturalne produkty pszczele mają właściwości antyseptyczne i wspierające gojenie:

• Miód manuka – posiada silne właściwości przeciwbakteryjne i przeciwwirusowe, nakładany cienką warstwą na zmiany opryszczkowe 2-3 razy dziennie
• Propolis – w formie ekstraktu lub maści, aplikowany miejscowo wspomaga gojenie i działa przeciwzapalnie

Aloes

Gel z aloesu ma działanie kojące, przeciwzapalne i wspomagające gojenie:

• Nakładamy świeży gel bezpośrednio z liścia aloesu lub preparat z apteki na zmiany opryszczkowe
• Stosujemy kilka razy dziennie, szczególnie w fazie gojenia
• Zapewnia nawilżenie, co zapobiega pękaniu strupów

Pasta z sody oczyszczonej

Soda oczyszczona może pomóc w wysuszeniu pęcherzyków i złagodzeniu swędzenia:

• Mieszamy sodę oczyszczoną z niewielką ilością wody, by utworzyć pastę
• Nakładamy punktowo na zmiany i pozostawiamy do wyschnięcia
• Stosujemy 2-3 razy dziennie
• Szczególnie skuteczna w fazie pęcherzykowej i owrzodzenia

Cynk

Preparaty z cynkiem wspierają gojenie i mogą hamować replikację wirusa:

• Maść z tlenkiem cynku nakładana na zmiany opryszczkowe 2-3 razy dziennie
• Suplementacja cynku (15-30 mg dziennie) w okresie aktywnej infekcji

Witaminy i suplementy

Niektóre składniki odżywcze mogą wspierać organizm w walce z wirusem opryszczki:

• L-lizyna – aminokwas, który może hamować replikację wirusa HSV, suplementowana w dawce 1000-3000 mg dziennie w okresie aktywnej infekcji
• Witamina C – wspiera układ odpornościowy, suplementowana w dawce 1000-2000 mg dziennie
• Witamina E – stosowana miejscowo może przyspieszyć gojenie

Herbata i napary ziołowe

Zimne torebki po herbacie lub napary z ziół mogą łagodzić objawy:

• Czarna herbata – zawiera taniny o działaniu przeciwwirusowym, przykładana w formie zimnej torebki na zmiany opryszczkowe
• Melisa – napar stosowany zarówno doustnie, jak i miejscowo w formie okładów
• Rumianek – ma działanie kojące i przeciwzapalne, stosowany w formie okładów

Ważne wskazówki przy stosowaniu domowych metod:

• Zawsze używaj czystych rąk lub patyczków kosmetycznych do aplikacji środków
• Nie stosuj kilku różnych metod jednocześnie – możesz spowodować podrażnienie
• W przypadku nasilenia objawów lub pojawienia się reakcji alergicznej przerwij stosowanie i skonsultuj się z lekarzem
• Domowe metody traktuj jako uzupełnienie, a nie zastępstwo profesjonalnego leczenia, szczególnie przy rozległych lub często nawracających zmianach
• Unikaj dzielenia się produktami używanymi do leczenia opryszczki z innymi osobami, aby nie rozprzestrzeniać infekcji

Chociaż domowe sposoby mogą przynieść ulgę i wspomagać gojenie, najskuteczniejszą metodą walki z opryszczką pozostaje wczesne zastosowanie leków przeciwwirusowych. W przypadku częstych nawrotów lub rozległych zmian zawsze warto skonsultować się z lekarzem.

Zapobieganie opryszczce – jak uniknąć nawrotów infekcji

Ponieważ wirus HSV-1 pozostaje w organizmie przez całe życie, całkowite wyeliminowanie ryzyka nawrotów opryszczki jest niemożliwe. Istnieje jednak wiele skutecznych metod, które mogą znacząco zmniejszyć częstotliwość i nasilenie infekcji. Kluczowe jest rozpoznanie i unikanie czynników wyzwalających oraz wzmacnianie układu odpornościowego.

Unikanie czynników wyzwalających

Każda osoba z nawracającą opryszczką powinna zidentyfikować czynniki, które w jej przypadku najczęściej prowadzą do nawrotów:

• Ochrona przed promieniowaniem UV – stosowanie balsamów do ust z wysokim filtrem SPF (minimum 30), noszenie kapelusza z szerokim rondem, unikanie długiej ekspozycji na słońce w godzinach największego nasłonecznienia
• Zarządzanie stresem – regularne praktykowanie technik relaksacyjnych, takich jak medytacja, joga, głębokie oddychanie; zapewnienie odpowiedniego czasu na odpoczynek i regenerację
• Dbanie o odpowiednią ilość snu – regularne godziny snu, zapewnienie 7-8 godzin odpoczynku każdej nocy
• Unikanie ekstremalnych temperatur – ochrona ust podczas mroźnej, wietrznej pogody; stosowanie balsamów nawilżających
• Ograniczenie urazów w okolicy ust – ostrożne zabiegi kosmetyczne i stomatologiczne, unikanie drapania lub nadmiernego dotykania okolic ust

Wzmacnianie układu odpornościowego

Silny układ odpornościowy jest kluczowy w zapobieganiu nawrotom opryszczki:

• Zbilansowana dieta – bogata w warzywa, owoce, pełne ziarna, zdrowe tłuszcze i chude białko
• Regularna aktywność fizyczna – co najmniej 30 minut umiarkowanej aktywności fizycznej większość dni w tygodniu
• Odpowiednie nawodnienie – picie 2-3 litrów wody dziennie
• Ograniczenie alkoholu i unikanie tytoniu – używki osłabiają odporność organizmu
• Regularne badania kontrolne – leczenie chorób współistniejących, które mogą osłabiać układ immunologiczny

Suplementacja wspierająca

Niektóre suplementy mogą być pomocne w zapobieganiu nawrotom opryszczki:

• L-lizyna – przyjmowana regularnie w dawce 500-1000 mg dziennie może zmniejszyć częstotliwość nawrotów; warto zwiększyć także spożycie pokarmów bogatych w lizynę (ryby, drób, nabiał)
• Witamina C i cynk – wspierają funkcjonowanie układu odpornościowego
• Witamina D – niedobór tej witaminy wiąże się z osłabieniem odporności; warto sprawdzić jej poziom i w razie potrzeby suplementować
• Probiotyki – zdrowa flora jelitowa wspiera układ immunologiczny

Profilaktyka farmakologiczna

W przypadku bardzo częstych nawrotów (ponad 6 rocznie) lub przed przewidywanymi czynnikami wyzwalającymi (np. intensywne nasłonecznienie) lekarz może zalecić:

• Długotrwałą terapię supresyjną – regularne przyjmowanie małych dawek leków przeciwwirusowych (acyklowir, walacyklowir)
• Profilaktykę okolicznościową – rozpoczęcie krótkotrwałej terapii przeciwwirusowej przed ekspozycją na znane czynniki wyzwalające

Zapobieganie przenoszeniu wirusa

Osoby z aktywną opryszczką powinny stosować środki ostrożności, aby zapobiec rozprzestrzenianiu się wirusa:

• Unikanie bliskiego kontaktu fizycznego – szczególnie pocałunków i kontaktów seksualnych w okresie aktywnej infekcji
• Niedzielenie się przedmiotami osobistymi – sztućcami, szklankami, ręcznikami, balsamami do ust
• Częste mycie rąk – szczególnie po dotknięciu zmian opryszczkowych
• Unikanie dotykania oczu po dotknięciu zmian – wirus może przenieść się do oczu i spowodować poważne zapalenie rogówki
• Stosowanie plastrów na opryszczkę – tworzą barierę fizyczną, zmniejszając ryzyko przeniesienia wirusa

Szczególne sytuacje wymagające ostrożności

• Kontakt z noworodkami – osoby z aktywną opryszczką powinny unikać kontaktu z noworodkami, gdyż zakażenie HSV może być dla nich bardzo niebezpieczne
• Kontakt z osobami o obniżonej odporności – pacjenci po przeszczepach, poddawani chemioterapii, z HIV/AIDS są szczególnie narażeni na ciężki przebieg infekcji HSV
• Ciąża – kobiety ciężarne z nawracającą opryszczką powinny skonsultować się z lekarzem w celu ustalenia bezpiecznego planu profilaktyki i leczenia

Regularna profilaktyka i świadomość czynników ryzyka mogą znacząco zmniejszyć częstotliwość i nasilenie nawrotów opryszczki. W przypadku częstych nawrotów, warto skonsultować się z dermatologiem lub specjalistą chorób zakaźnych, który pomoże opracować indywidualny plan profilaktyczny.

Opryszczka a powikłania – kiedy należy skonsultować się z lekarzem

Chociaż opryszczka wargowa zazwyczaj jest łagodnym schorzeniem, które ustępuje samoistnie w ciągu 1-2 tygodni, w niektórych przypadkach może prowadzić do poważnych powikłań. Szczególnie narażone są osoby z osłabionym układem odpornościowym, małe dzieci oraz kobiety w ciąży. Warto wiedzieć, kiedy typowe objawy opryszczki powinny skłonić do wizyty u lekarza.

Możliwe powikłania opryszczki

Wyprysk opryszczkowy Kaposiego

Jest to rozległe zakażenie skóry wirusem opryszczki, które występuje głównie u osób z atopowym zapaleniem skóry lub innymi przewlekłymi chorobami skóry. Objawia się:

• Rozległymi, bolesnymi zmianami skórnymi z pęcherzami
• Gorączką i ogólnym złym samopoczuciem
• Powiększeniem węzłów chłonnych

Stan ten wymaga natychmiastowej konsultacji lekarskiej i często hospitalizacji.

Zakażenie oczu (opryszczkowe zapalenie rogówki)

Przeniesienie wirusa opryszczki do oka może prowadzić do zapalenia rogówki, które objawia się:

• Bólem oka
• Zaczerwienieniem i łzawieniem
• Nadwrażliwością na światło
• Pogorszeniem ostrości widzenia

Nieleczone zapalenie rogówki spowodowane przez HSV może prowadzić do trwałego uszkodzenia wzroku, a nawet ślepoty. Każdy przypadek podejrzenia infekcji oka wymaga natychmiastowej konsultacji z okulistą.

Opryszczkowe zapalenie mózgu i opon mózgowo-rdzeniowych

Rzadkie, ale bardzo poważne powikłanie, występujące głównie u osób z poważnie osłabionym układem odpornościowym. Objawy obejmują:

• Silne bóle głowy
• Gorączkę
• Sztywność karku
• Zaburzenia świadomości
• Drgawki

Jest to stan zagrażający życiu wymagający natychmiastowej hospitalizacji.

Nadkażenie bakteryjne

Uszkodzone przez opryszczkę obszary skóry mogą zostać wtórnie zakażone bakteriami, co objawia się:

• Zwiększonym obrzękiem i zaczerwienieniem
• Ropną wydzieliną
• Przedłużającym się procesem gojenia
• Podwyższoną temperaturą ciała

Nadkażenie bakteryjne może prowadzić do powstania blizn i wymaga leczenia antybiotykami.

Rozległa opryszczka u noworodków

Zakażenie noworodków wirusem HSV jest szczególnie niebezpieczne, gdyż może prowadzić do uogólnionej infekcji, zajęcia narządów wewnętrznych oraz ośrodkowego układu nerwowego. Śmiertelność w przypadku nieleczonej uogólnionej opryszczki u noworodków sięga 85%.

Kiedy natychmiast skonsultować się z lekarzem?

Wizyta u lekarza jest konieczna, gdy:

• Opryszczka pojawia się u dziecka poniżej 6. miesiąca życia
• Zmiany opryszczkowe występują w okolicy oczu lub na powiekach
• Objawy są szczególnie nasilone, bolesne lub rozległe
• Opryszczka nie ustępuje po 2 tygodniach standardowego leczenia
• Występują objawy nadkażenia bakteryjnego (ropna wydzielina, nasilony obrzęk i zaczerwienienie)
• Pojawiają się objawy ogólne, takie jak wysoka gorączka, silne bóle głowy, sztywność karku, dezorientacja
• Opryszczka nawraca częściej niż 6 razy w roku
• Pacjent ma obniżoną odporność (HIV/AIDS, choroby autoimmunologiczne, leczenie immunosupresyjne)
• Opryszczka występuje u kobiety w ciąży, szczególnie w pobliżu terminu porodu

Jakie badania może zlecić lekarz?

W zależności od charakteru zmian i stanu pacjenta, lekarz może zlecić:

• Pobranie wymazu ze zmian opryszczkowych do badania PCR lub hodowli wirusa
• Badania serologiczne (wykrywające przeciwciała przeciwko HSV)
• Badania obrazowe (w przypadku podejrzenia powikłań neurologicznych)
• Badania krwi w celu oceny ogólnego stanu zdrowia i funkcji układu odpornościowego

Leczenie powikłań opryszczki

W przypadku powikłań, leczenie może obejmować:

• Hospitalizację w ciężkich przypadkach
• Dożylne podawanie leków przeciwwirusowych (np. acyklowir w dużych dawkach)
• Antybiotyki w przypadku nadkażenia bakteryjnego
• Leki przeciwzapalne i przeciwbólowe
• Specjalistyczne leczenie okulistyczne przy zajęciu oczu

Zapobieganie powikłaniom

Aby zmniejszyć ryzyko wystąpienia powikłań opryszczki:

• Rozpoczynaj leczenie przeciwwirusowe jak najwcześniej, przy pierwszych objawach opryszczki
• Przestrzegaj zasad higieny – myj ręce po każdym kontakcie ze zmianami opryszczkowymi
• Nie dotykaj zmian opryszczkowych, a następnie oczu lub innych części ciała
• Nie przekłuwaj ani nie zdrapuj pęcherzyków opryszczkowych
• W przypadku opryszczki w okolicy ust, stosuj oddzielne ręczniki i przybory toaletowe
• Jeśli masz aktywną opryszczkę, unikaj kontaktu z noworodkami, kobietami w ciąży i osobami z obniżoną odpornością

Odpowiednia czujność i szybka reakcja w przypadku niepokojących objawów mogą uchronić przed poważnymi powikłaniami opryszczki. W razie wątpliwości zawsze warto skonsultować się z lekarzem, który pomoże ocenić ryzyko i zaleci odpowiednie postępowanie.

Bibliografia

1. Looker KJ, Magaret AS, May MT, Turner KM, Vickerman P, Gottlieb SL, Newman LM. Global and Regional Estimates of Prevalent and Incident Herpes Simplex Virus Type 1 Infections in 2012. PLoS One. 2015 Oct 28;10(10):e0140765. DOI: 10.1371/journal.pone.0140765
2. Spruance SL, Kriesel JD, Evans TG, McKeough MB. Susceptibility to herpes labialis following multiple experimental exposures to ultraviolet radiation. Antiviral Res. 1995 Jun;28(1):57-67. DOI: 10.1016/0166-3542(95)00038-n
3. Fatahzadeh M, Schwartz RA. Human herpes simplex virus infections: epidemiology, pathogenesis, symptomatology, diagnosis, and management. J Am Acad Dermatol. 2007 Nov;57(5):737-63. DOI: 10.1016/j.jaad.2007.06.027
4. Harmenberg J, Oberg B, Spruance S. Prevention of ulcerative lesions by episodic treatment of recurrent herpes labialis: A literature review. Acta Derm Venereol. 2010 Mar;90(2):122-30. DOI: 10.2340/00015555-0806
5. Arduino PG, Porter SR. Herpes Simplex Virus Type 1 infection: overview on relevant clinico-pathological features. J Oral Pathol Med. 2008 Feb;37(2):107-21. DOI: 10.1111/j.1600-0714.2007.00586.x
6. Whitley RJ, Roizman B. Herpes simplex virus infections. Lancet. 2001 May 12;357(9267):1513-8. DOI: 10.1016/S0140-6736(00)04638-9
7. Raborn GW, Grace MG. Recurrent herpes simplex labialis: selected therapeutic options. J Can Dent Assoc. 2003 Sep;69(8):498-503. PMID: 14653937
8. Gilbert SC. Management and prevention of recurrent herpes labialis in immunocompetent patients. Herpes. 2007 Jun;14(2):56-61. PMID: 17939896
9. McAllister SC, Schleiss MR. Prospects and perspectives for development of a vaccine against herpes simplex virus infections. Expert Rev Vaccines. 2014 Nov;13(11):1349-60. DOI: 10.1586/14760584.2014.932694
10. Garland SM, Steben M. Genital herpes. Best Pract Res Clin Obstet Gynaecol. 2014 Oct;28(7):1098-110. DOI: 10.1016/j.bpobgyn.2014.07.015
11. Singh A, Preiksaitis J, Ferenczy A, Romanowski B. The laboratory diagnosis of herpes simplex virus infections. Can J Infect Dis Med Microbiol. 2005 Mar;16(2):92-8. DOI: 10.1155/2005/219261
12. Sacks SL, Thisted RA, Jones TM, Barbarash RA, Mikolich DJ, Ruoff GE, Jorizzo JL, Gunnill LB, Katz DH, Khalil MH, Morrow PR, Yakatan GJ, Pope LE, Berg JE; Docosanol 10% Cream Study Group. Clinical efficacy of topical docosanol 10% cream for herpes simplex labialis: a multicenter, randomized, placebo-controlled trial. J Am Acad Dermatol. 2001 Aug;45(2):222-30. DOI: 10.1067/mjd.2001.116215