Chondromalacja rzepki – jak ją rozpoznać i leczyć?

Mianem chondromalacji określa się rozmiękanie chrząstki stawowej. Zwykle występuje ona w obrębie stawu kolanowego i dotyczy rzepki oraz kłykci kości udowej. Najpowszechniejszym objawem jest ból kolan podczas chodzenia, głównie z przodu. Leczenie obejmuje zarówno farmakoterapię, jak i zastrzyki.

Czym jest chondromalacja rzepki?

Chondromalacja może wystąpić w każdym stawie. Rzepka stanowi niezwykle ważny element stawu kolanowego, a w połączeniu z kością udową tworzy staw rzepkowo – udowy, kontrolujący i ukierunkowujący działanie całego mechanizmu wyprostnego kolana. Powierzchnie stawowe kości udowej i rzepki pokryte są grubą warstwą chrząstki szklistej, ze względu na znaczące, dynamiczne obciążenie tego stawu.

Chrząstka stawowa powinna być odpowiednio sprężysta i twarda tak, by skutecznie chroniła warstwy głębiej leżące takie, jak tkanka podchrzęstna oraz kość. W przypadku chondromalacji, kiedy to jest ona zbyt popękana i miękka, sanowi przyczynę przenoszenia obciążeń na bardziej unerwione struktury, co powoduje ból i nawracający stan zapalny. Dolegliwość ta występuje zwykle u osób między 17 a 25 rokiem życia. Nieleczone i utrwalone zmiany tego typu mogą doprowadzić do trwałego upośledzenia funkcji stawu kolanowego.

Przyczyny rozmiękczenia chrząstki w kolanie

• pierwotna chondropatia kolana – rozwija się samoistnie i może stanowić konsekwencję niewielkich urazów i przeciążeń, a także przebytych stanów zapalnych
• wtórna chondromalacja kolana – ma jasno określoną przyczynę. Może być nią na przykład nieprawidłowe ułożenie rzepki, nieprawidłowa i nadmierna aktywność fizyczna, koślawość kolan, płaskostopie, jałowa martwica kości oraz wadliwe ukształtowanie powierzchni stawowych stawu rzepkowo – udowego
• idiopatyczna chondromalacja rzepki – w tym przypadku nie ma możliwości określenia przyczyny powstawania choroby. Na jej rozwój są bardziej narażone osoby, które doznały zwichnięcia, złamania czy innego uszkodzenia rzepki

Objawy chondromalacji rzepki

Objawy opisywanej dolegliwości obejmują okresowo ból z przodu kolana albo ból rozlany, który promieniuje do różnych okolic stawu kolanowego. Możemy mieć tu również do czynienia z dolegliwościami bólowymi podczas chodzenia, wchodzenia i schodzenia ze schodów, kucania, klęczenia oraz siedzenia przez długi czas ze zgiętymi kolanami. Wystąpić może tu także lekka opuchlizna, wyczuwalne albo słyszalne trzaskanie i trzeszczenie w kolanie, które jest wywołane tarciem nierównej powierzchni stawowej rzepki w trakcie ruchu stawu kolanowego, nieznaczna sztywność, uczucie blokowania kolana podczas poruszania się oraz niestabilność stawu kolanowego. Chrząstka stawowa ulega tutaj rozwłóknieniu i dochodzi do powstawania w niej szczelin, co doprowadza do zmian zwyrodnieniowych stawu rzepkowo – udowego. Zaawansowane postacie chondromalacji objawiają się także wysiękami ze stawu kolanowego i wyroślami kostnymi na brzegach rzepki.

Rozpoznanie chondromalacji rzepki

W pierwszej kolejności należy udać się do ortopedy, który przeprowadzi dokładny wywiad, wykona badanie kliniczne i zleci badania dodatkowe. Oceniając ogólny stan zdrowia pacjenta, lekarz zwraca uwagę na sposób chodu, ewentualne zaburzenia osi kończyn oraz blizny po przebytych zabiegach, infekcjach czy urazach.

Badanie dotykiem określa rodzaj oraz lokalizację bólu, a także sprawdza obecność płynu w stawie i jego ocieplenie. Warto tutaj przyrównać ze sobą oba stawy kolanowe – umożliwi to wychwycenie nieznacznych, lecz istotnych różnic między nimi.

W czasie badania określa się zakres ruchu w stawie kolanowym i wykonuje testy kliniczne dla oceny struktur wewnątrzstawowych. W celu pełnego ocenienia uszkodzeń w stawie, zalecane jest wykonanie rezonansu magnetycznego.

Ostateczne potwierdzenie chondromalacji rzepki to artroskopia stawu kolanowego, która polega na wprowadzeniu do wnętrza stawu specjalnej metalowej rurki z układem optycznym, co ma na celu obejrzenie struktur wewnątrzstawowych.

Jak leczyć chondromalacje rzepki?

W pierwszej kolejności stosuje się leczenie zachowawcze obejmujące rehabilitację i farmakoterapię. W 85 procentach przypadków przynosi ono wymierne efekty. Głębokie uszkodzenia chrząstki nie mają zdolności do wygojenia – przechodzą w zmiany chroniczne, prowadząc do postępującej degradacji stawu, a co za tym idzie – kwalifikują się do operacji.

Leczenie farmakologiczne uwzględnia stosowanie niesteroidowych leków przeciwzapalnych, leków przeciwbólowych, sterydowych, a także poprawiających metabolizm chrząstki.

Leki sterydowe stosuje się niekiedy miejscowo do jamy stawu, lecz ze względu na ich silne działanie oraz skutki uboczne, należy je stosować wyłącznie w wybranych przypadkach. Wskazane jest zabezpieczenie kolana przez około 2 – 3 tygodnie przy pomocy odpowiedniego stabilizatora albo ortezy, która odciąża staw rzepkowo – udowy, gwarantując jego regenerację. Wykonuje się tu również zastrzyki w kolano z kwasu hialuronowego.

Warto również zadbać, aby w codziennej diecie została uwzględniona stosowna podać białka. Zrezygnować należy natomiast ze spożywania produktów wysoko przetworzonych, potraw smażonych oraz białego cukru. Niezbędne jest także utrzymanie prawidłowej wagi ciała, jako że chondromalacji stawów sprzyja nadwaga i otyłość.

Ważną rolę odgrywa tu również fizykoterapia. W celu złagodzenia dolegliwości bólowych i redukcji obrzęku oraz ciepłoty stawu stosuje się krioterapię. Oprócz tego, zaleca się także laseroterapię, pole magnetyczne oraz ultradźwięki. Pomocna okazać może się także mobilizacja rzepki i masaż tkanek głębokich.