Trójglicerydy – co oznaczają, jak wygląda badanie i jakie są normy?

Trójglicerydy (inaczej: triglycerydy, TG) to rodzaj tłuszczów obecnych w krwi, które odgrywają kluczową rolę w metabolizmie energetycznym organizmu. Są one niezbędne do prawidłowego funkcjonowania, ale ich zbyt wysoki poziom może prowadzić do poważnych problemów zdrowotnych, takich jak choroby serca czy cukrzyca.

Czym są trójglicerydy i jakie są wskazania do badania?

Trójglicerydy są esterami glicerolu i trzech kwasów tłuszczowych. W organizmie pełnią dwie główne funkcje: są źródłem energii oraz służą do magazynowania energii w postaci tkanki tłuszczowej. Mogą być dostarczane z pożywieniem lub syntetyzowane przez wątrobę.

Triglycerydy są organicznymi związkami chemicznymi należącymi do grupy lipidów. Są kluczowym składnikiem tłuszczów w organizmie człowieka i pełnią ważną rolę jako źródło energii oraz jako magazyn energii w postaci tkanki tłuszczowej. W organizmie są syntetyzowane głównie przez wątrobę, ale także dostarczane z pożywieniem. Normy stężenia trójglicerydów różnią się w zależności od płci i wieku, ale ogólnie przyjmuje się, że prawidłowy poziom nie powinien przekraczać 150 mg/dl. Wartości powyżej 200 mg/dl mogą wskazywać na hipertriglicerydemię, która jest związana z ryzykiem rozwoju miażdżycy i innych poważnych schorzeń sercowo-naczyniowych.

Badanie poziomu trójglicerydów jest częścią profilu lipidowego, który jest podstawowym wskaźnikiem oceny ryzyka chorób wieńcowych. Wskazania do wykonania badania trójglicerydów obejmują podejrzenie uszkodzenia miąższu wątroby, zaburzenia wchłaniania z przewodu pokarmowego, podejrzenie zapalenia trzustki, a także kontrolę nadużywania alkoholu. Badanie to jest również zalecane osobom obciążonym czynnikami ryzyka wystąpienia choroby niedokrwiennej serca oraz w celu kontroli rozwoju miażdżycy, otyłości, cukrzycy i innych powikłań sercowo-naczyniowych.

Przygotowanie do badania trójglicerydów wymaga od pacjenta bycia na czczo przez około 8-10 godzin przed pobraniem krwi, a ostatni spożyty posiłek powinien być niskotłuszczowy. Samo badanie polega na jednorazowym pobraniu krwi z żyły łokciowej. Wyniki są zazwyczaj dostępne w ciągu jednego dnia. Wysokie stężenie trójglicerydów może być sygnałem ostrzegawczym przed zawałem serca czy udarem mózgu, a także odgrywa rolę w rozwoju ostrego zapalenia trzustki. W przypadku bardzo wysokich wartości, przekraczających 1000 mg/dl, istnieje ryzyko zapalenia trzustki.

Podwyższony poziom trójglicerydów może wynikać z różnych przyczyn, w tym z nieprawidłowej diety bogatej w tłuszcze, braku aktywności fizycznej, nadużywania alkoholu, a także może być objawem innych schorzeń takich jak cukrzyca, hiperlipidemia wtórna lub pierwotna, hiperlipidemia pospolita, czy też niewydolność nerek. W związku z tym, kontrola poziomu trójglicerydów jest ważnym elementem zarówno profilaktyki, jak i diagnostyki medycznej.

Jak wygląda badanie trójglicerydów?

Wskazania do przeprowadzenia tego badania są różnorodne i obejmują zarówno rutynową ocenę stanu zdrowia, jak i diagnostykę specyficznych stanów klinicznych. Przede wszystkim, badanie to jest zalecane osobom, które mają w rodzinie historię chorób serca lub miażdżycy, ponieważ mogą one być genetycznie predysponowane do podwyższonego poziomu trójglicerydów. Ponadto, badanie trójglicerydów jest wskazane dla osób z nadwagą, otyłością, cukrzycą typu 2, a także dla tych, którzy prowadzą siedzący tryb życia lub stosują dietę bogatą w tłuszcze nasycone i trans. Badanie to jest istotnym elementem profilu lipidowego, który pozwala ocenić ryzyko chorób sercowo-naczyniowych.

Innym ważnym wskazaniem jest podejrzenie zaburzeń metabolicznych, takich jak zespół metaboliczny, który charakteryzuje się kombinacją kilku czynników ryzyka, w tym wysokim poziomem trójglicerydów. Badanie to jest również zalecane w przypadku osób, które nadużywają alkoholu lub mają problemy z wątrobą, ponieważ oba te czynniki mogą prowadzić do hipertriglicerydemii. Osoby z rozpoznanym już podwyższonym poziomem cholesterolu LDL (tzw. „złego cholesterolu”) lub niskim poziomem cholesterolu HDL (tzw. „dobrego cholesterolu”) również powinny regularnie kontrolować poziom trójglicerydów.

Warto zaznaczyć, że wysoki poziom trójglicerydów może być również wynikiem innych stanów, takich jak niedoczynność tarczycy, choroby nerek, niektóre choroby genetyczne oraz przyjmowanie niektórych leków, w tym sterydów, diuretyków i beta-blokerów. W takich przypadkach, badanie trójglicerydów pomaga w monitorowaniu skuteczności leczenia podstawowej choroby.

Przygotowanie do badania jest stosunkowo proste i wymaga od pacjenta bycia na czczo przez 8-12 godzin przed pobraniem krwi. Ostatni posiłek przed badaniem powinien być lekki i niskotłuszczowy. Wyniki badania są zazwyczaj dostępne w ciągu jednego dnia roboczego i są interpretowane w kontekście innych wyników badań oraz ogólnego stanu zdrowia pacjenta.

Normy trójglicerydów

Badanie poziomu trójglicerydów to jeden z elementów tzw. lipidogramu, który obejmuje również pomiary cholesterolu HDL i LDL, i jak wspomnieliśmy wcześniej jest zalecane szczególnie osobom z grup ryzyka chorób sercowo-naczyniowych.

Normy trójglicerydów różnią się w zależności od wieku, płci oraz indywidualnych czynników zdrowotnych, jednak ogólnie przyjmuje się, że prawidłowy poziom trójglicerydów w surowicy krwi nie powinien przekraczać 150 mg/dl. Wartości powyżej 200 mg/dl mogą wskazywać na hipertriglicerydemię, która jest związana z podwyższonym ryzykiem rozwoju miażdżycy i innych poważnych schorzeń sercowo-naczyniowych.

Normy dla poszczególnych grup wiekowych i płci mogą się różnić, przykładowo dla kobiet norma wynosi 35-135 mg/dl, dla mężczyzn 40-160 mg/dl, a dla dzieci poniżej 100 mg/dl. Wysokie stężenie trójglicerydów może być wynikiem nie tylko niezdrowej diety i braku aktywności fizycznej, ale również stanów chorobowych takich jak cukrzyca, hiperlipidemia czy nadużywanie alkoholu.

Podwyższone wartości triglicerydów klasyfikowane są w trzech przedziałach:

• 150-199 mg/dl – wskazuje na wartości graniczne,
• 200-499 mg/dl – jest to wynik wysoki,
• Powyżej 500 mg/dl – wynik bardzo wysoki.

Hipertrójglicerydemia pierwotna i wtórna

Hipertrójglicerydemia, zarówno w formie pierwotnej, jak i wtórnej, jest zaburzeniem metabolicznym charakteryzującym się podwyższonym poziomem trójglicerydów we krwi. Trójglicerydy to rodzaj tłuszczów, które są magazynowane w tkance tłuszczowej i służą jako źródło energii dla organizmu. Norma stężenia trójglicerydów dla zdrowego dorosłego wynosi poniżej 150 mg/dl. Wartości przekraczające ten próg mogą wskazywać na hipertrójglicerydemię, która może być klasyfikowana jako łagodna, umiarkowana lub ciężka, w zależności od poziomu trójglicerydów.

• Hipertrójglicerydemia umiarkowana – to stan, w którym poziom trójglicerydów we krwi jest podwyższony, ale nie osiąga jeszcze wartości krytycznych. Jest to ważny wskaźnik ryzyka rozwoju chorób sercowo-naczyniowych, a jej wartości mieszczą się w przedziale 1,7–9,9 mmol/l (150–885 mg/dl).
• Hipertrójglicerydemia ciężka – to stan, w którym stężenie triglicerydów we krwi przekracza 5,6 mmol/l (500 mg/dl), co może prowadzić do poważnych powikłań zdrowotnych, takich jak ostre zapalenie trzustki. Przy stężeniu ponad 11,3 mmol/l (1000 mg/dl) pojawiają się w osoczu chylomikrony (hiperlipoproteinemia typu V).

Hipertrójglicerydemia pierwotna ma podłoże genetyczne i często wiąże się z mutacjami genów odpowiedzialnych za metabolizm lipidów. Z kolei hipertrójglicerydemia wtórna może być wynikiem innych stanów lub chorób, takich jak otyłość, cukrzyca, nadużywanie alkoholu, niedoczynność tarczycy, czy stosowanie niektórych leków. Wysokie stężenie trójglicerydów jest czynnikiem ryzyka rozwoju chorób sercowo-naczyniowych, w tym miażdżycy, co może prowadzić do poważnych konsekwencji zdrowotnych, takich jak zawał serca czy udar mózgu.

Objawy hipertrójglicerydemii mogą być niejednoznaczne, ale w przypadku bardzo wysokich wartości mogą pojawić się żółtaki, czyli żółte plamki na skórze, powiększenie wątroby i śledziony, a także lipemia retinalis, czyli odkładanie się tłuszczów w siatkówce oka. Leczenie hipertrójglicerydemii obejmuje zmianę diety na uboższą w tłuszcze, zwłaszcza nasycone, zwiększenie aktywności fizycznej, a w niektórych przypadkach farmakoterapię. W przypadku hipertrójglicerydemii pierwotnej, leczenie jest zazwyczaj dożywotnie i wymaga regularnego monitorowania poziomu lipidów we krwi. Natomiast w przypadku hipertrójglicerydemii wtórnej, kluczowe jest leczenie stanu podstawowego, co może prowadzić do normalizacji poziomu trójglicerydów.

Jak obniżyć poziom trójglicerydów?

Obniżenie poziomu trójglicerydów jest kluczowe dla zachowania zdrowia układu sercowo-naczyniowego i może zapobiec wielu poważnym chorobom. Trójglicerydy to rodzaj tłuszczów znajdujących się w krwi, które w nadmiarze mogą przyczyniać się do rozwoju miażdżycy oraz innych chorób serca. Jak wiemy, prawidłowy poziom trójglicerydów nie powinien przekraczać 150 mg/dl. Aby obniżyć ich stężenie, zaleca się szereg zmian w stylu życia i diecie. Przede wszystkim, należy ograniczyć spożycie cukrów prostych i alkoholu, które mogą prowadzić do wzrostu trójglicerydów. Zamiast tego, warto zwiększyć spożycie błonnika, który pomaga regulować poziom tłuszczów w organizmie. Regularna aktywność fizyczna również odgrywa istotną rolę, ponieważ pomaga spalać tłuszcz i obniżać poziom trójglicerydów.

Dieta bogata w tłuste ryby, takie jak łosoś czy sardynki, dostarcza zdrowych tłuszczów omega-3, które są korzystne dla serca i mogą pomóc w obniżeniu poziomu trójglicerydów. Ważne jest także spożywanie posiłków o stałych porach i unikanie przekąsek, które mogą zwiększać poziom tłuszczów w organizmie. Zaleca się również spożywanie warzyw, zwłaszcza tych bogatych w błonnik, takich jak warzywa liściaste, fasolka szparagowa czy dynia piżmowa, a także owoców, w tym cytrusów i jagód.

W przypadku osób zmagających się z nadwagą lub otyłością, redukcja masy ciała może przynieść znaczące korzyści w obniżaniu poziomu trójglicerydów. Utrata zbędnych kilogramów często wiąże się z poprawą profilu lipidowego i zmniejszeniem ryzyka chorób serca. Dodatkowo, w niektórych przypadkach lekarz może zalecić stosowanie leków hipolipemizujących, które wspomagają regulację poziomu tłuszczów we krwi.

Przykłady leków hipolipemizujących:

• statyny: atorwastatyna (np. Apo-Atorva, Atorvagen); rozuwastatyna (np. Crestor, Roswera, Zahron); fluwastatyna (np. Lescol);, lowastatyna (np. Liprox); pitawastatyna (np. Pitamet), simwastatyna (np. Apo-Simva, Simcovas)
• inhibitory wchłaniania cholesterolu: ezetymib (np. Etibax, Ezehron, Ezen)
• fibraty: fenofibrat (np. Biofibrat, Pravafenix).
  

Podsumowując, obniżenie poziomu trójglicerydów wymaga kompleksowego podejścia, które obejmuje zdrową dietę, regularną aktywność fizyczną, unikanie używek oraz kontrolę wagi. Warto pamiętać, że każda zmiana powinna być wprowadzana stopniowo i najlepiej pod opieką specjalisty, który dopasuje odpowiedni plan działania do indywidualnych potrzeb pacjenta. Dzięki temu możliwe jest skuteczne obniżenie trójglicerydów i poprawa ogólnego stanu zdrowia.

Źródła / bibliografia:

• National Heart, Lung and Blood Institute – „High Blood Triglycerides” – https://www.nhlbi.nih.gov/health/high-blood-triglycerides
• MedlinePlus- „Triglycerides” – https://medlineplus.gov/triglycerides.html