Depresja stała się jednym z najpoważniejszych wyzwań zdrowotnych XXI wieku, dotykając coraz większej liczby osób w różnym wieku, nie oszczędzając nawet kilkuletnich dzieci. Według najnowszych danych, w Polsce na różne formy depresji cierpi około 12 milionów osób, a liczba ta stale rośnie. Na szczęście świadomość społeczna dotycząca tej choroby znacząco wzrosła w ostatnich latach, a temat przestał być tak wielkim tabu jak jeszcze dekadę temu. Coraz więcej osób przyznaje się do problemów ze zdrowiem psychicznym i aktywnie poszukuje pomocy u specjalistów. Niestety, wciąż istnieje wiele mitów i błędnych przekonań dotyczących farmakologicznego leczenia depresji, szczególnie w kontekście stosowania antydepresantów. Przyjrzyjmy się bliżej tym lekom i sprawdźmy, czy faktycznie jest się czego obawiać.
Spis treści
Czym są antydepresanty i jak działają?
Antydepresanty to leki o silnym działaniu na układ nerwowy, które poprzez złożone mechanizmy biochemiczne wpływają na funkcjonowanie naszego mózgu. Ich głównym zadaniem jest wyrównanie poziomu neuroprzekaźników mózgowych odpowiedzialnych za dobre samopoczucie i nastrój. Wyobraźmy sobie, że nasz mózg to skomplikowana sieć komunikacyjna, w której neuroprzekaźniki pełnią rolę przekaźników informacji między komórkami nerwowymi. Kiedy w naszym organizmie występuje niedobór kluczowych neurotransmiterów, takich jak serotonina (często nazywana „hormonem szczęścia”) czy dopamina (odpowiedzialna między innymi za motywację i odczuwanie przyjemności), mogą pojawić się zaburzenia depresyjne.
Nowoczesne leki przeciwdepresyjne działają przede wszystkim na poziomie synaps – miejsc połączeń między neuronami, gdzie dochodzi do przekazywania sygnałów nerwowych. Ich działanie polega na zwiększeniu dostępności określonych neuroprzekaźników w szczelinie synaptycznej, co prowadzi do wzmocnienia przekaźnictwa nerwowego. W przypadku najpopularniejszych obecnie leków z grupy SSRI (selektywnych inhibitorów wychwytu zwrotnego serotoniny), mechanizm ten polega na blokowaniu procesu wychwytu zwrotnego serotoniny, dzięki czemu jej poziom w przestrzeni międzysynaptycznej wzrasta.
Warto podkreślić, że działanie antydepresantów nie ogranicza się tylko do prostego zwiększenia poziomu neuroprzekaźników. Leki te uruchamiają szereg procesów adaptacyjnych w mózgu, prowadząc do zmian w ekspresji genów i funkcjonowaniu receptorów, co z czasem przekłada się na normalizację pracy układu nerwowego. To właśnie dlatego efekty ich działania nie są natychmiastowe i pojawiają się stopniowo, zazwyczaj po kilku tygodniach regularnego stosowania. W tym czasie dochodzi do złożonych zmian neuroplastycznych, które pomagają przywrócić prawidłową równowagę chemiczną w mózgu.
Antydepresanty nie tylko wpływają na poprawę nastroju, ale również pomagają w regulacji innych funkcji organizmu często zaburzonych w depresji, takich jak sen, apetyt czy funkcje poznawcze. Działają one również na układ odpornościowy i hormonalny, co tłumaczy ich skuteczność w łagodzeniu objawów somatycznych towarzyszących depresji, takich jak bóle czy zaburzenia funkcjonowania przewodu pokarmowego. Dzięki tym kompleksowym mechanizmom, nowoczesne leki przeciwdepresyjne stanowią skuteczne narzędzie w walce z depresją i innymi zaburzeniami psychicznymi.
Sprawdź ulotki i opinie pacjentów o przykładowych lekach psychiatrycznych: leki na depresję i stany lękowe (Depratal, Parogen, Amitriptylinum VP, Trittico CR, Dulsevia, Mozarin, Deprexolet, Prefaxine, Oribion, Asentra, Welbox, Bupropion Neuraxpharm, Miansec, ApoSerta, Dulxetenon, Ketipinor, Xeplion, Citaxin), leki na schizofrenię i inne psychozy (Trevicta, Abilify Maintena, Klozapol, Ketrel, Ketilept, Clopixol Depot, Reagila, Latuda, Xeplion, Egolanza), na sen i uspokojenie (Dobroson, Signopam, Rudotel, Onirex, Apo-Zolpin, Onirex, Esogno, Senzop), uzależnienie opioidów lub alkoholu (Naltex, Adepend).
Rodzaje leków przeciwdepresyjnych
Współczesna medycyna dysponuje szeroką gamą leków przeciwdepresyjnych, które różnią się mechanizmem działania i profilem skutków ubocznych. Właściwy dobór leku jest kluczowy dla skuteczności terapii i zależy od wielu czynników, takich jak nasilenie objawów, współistniejące schorzenia czy indywidualne predyspozycje pacjenta.
Selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny (SSRI)
To obecnie najczęściej przepisywana i najbezpieczniejsza grupa leków antydepresyjnych. Ich działanie polega na zwiększeniu dostępności serotoniny w przestrzeni międzysynaptycznej, co prowadzi do poprawy nastroju i zmniejszenia lęku. Do tej grupy należą takie substancje jak fluoksetyna, sertralina, paroksetyna, citalopram czy escitalopram. Leki SSRI charakteryzują się stosunkowo niewielką liczbą działań niepożądanych i są dobrze tolerowane przez większość pacjentów. Szczególnie dobrze sprawdzają się w leczeniu depresji o łagodnym i umiarkowanym nasileniu, zaburzeń lękowych oraz fobii społecznej.
Inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny i noradrenaliny (SNRI)
Grupa ta obejmuje leki takie jak wenlafaksyna i duloksetyna. Działają one poprzez hamowanie wychwytu zwrotnego zarówno serotoniny, jak i noradrenaliny, co może prowadzić do silniejszego efektu przeciwdepresyjnego. SNRI są często stosowane w przypadkach, gdy leki z grupy SSRI okazały się niewystarczająco skuteczne lub gdy depresji towarzyszą silne objawy somatyczne, takie jak bóle przewlekłe.
Trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne (TLPD)
To jedna z najstarszych grup leków przeciwdepresyjnych, do której należą takie substancje jak amitryptylina, imipramina czy klomipramina. Mimo że są bardzo skuteczne, obecnie stosuje się je rzadziej ze względu na większe ryzyko działań niepożądanych. TLPD mogą być jednak szczególnie pomocne w leczeniu ciężkiej depresji opornej na nowsze leki oraz w przypadku współwystępowania przewlekłego bólu.
Inhibitory monoaminooksydazy (IMAO)
Do tej grupy należą leki takie jak moklobemid (odwracalny inhibitor MAO) oraz fenelzyna i tranylcypromina (nieodwracalne inhibitory MAO). Ze względu na ryzyko interakcji z wieloma lekami i pokarmami oraz konieczność przestrzegania określonej diety, są one zazwyczaj stosowane jako leki ostatniego wyboru, gdy inne metody leczenia zawiodły.
Leki o działaniu receptorowym
W tej grupie znajdują się preparaty takie jak mirtazapina, trazodon czy agomelatyna. Charakteryzują się one unikalnym mechanizmem działania, wpływając na różne receptory w mózgu. Mogą być szczególnie przydatne u pacjentów z zaburzeniami snu lub problemami z apetytem.
Antydepresanty w ciąży
Stosowanie leków przeciwdepresyjnych w okresie ciąży wymaga szczególnej ostrożności i zawsze musi być poprzedzone dokładną analizą potencjalnych korzyści i ryzyka. Nieleczona depresja w czasie ciąży może mieć poważne konsekwencje zarówno dla matki, jak i dla rozwijającego się dziecka, dlatego całkowite odstawienie leków nie zawsze jest najlepszym rozwiązaniem.
Badania wskazują, że przyjmowanie niektórych antydepresantów w czasie ciąży może wiązać się ze zwiększonym ryzykiem przedwczesnego porodu oraz niewielkim wzrostem ryzyka wystąpienia wad wrodzonych. Szczególną ostrożność należy zachować w trzecim trymestrze ciąży, gdyż niektóre leki mogą wpływać na adaptację noworodka do życia pozałonowego.
Spośród dostępnych leków przeciwdepresyjnych, za względnie najbezpieczniejsze w ciąży uważa się niektóre leki z grupy SSRI, szczególnie sertralinę i citalopram. Każdy przypadek wymaga jednak indywidualnej oceny przez lekarza specjalistę, który weźmie pod uwagę zarówno stan psychiczny matki, jak i potencjalne ryzyko dla płodu.
Antydepresanty a alkohol
Łączenie leków przeciwdepresyjnych z alkoholem może prowadzić do poważnych konsekwencji zdrowotnych. Interakcje między tymi substancjami są złożone i mogą być niebezpieczne z kilku powodów:
Wzajemne wzmacnianie działania
Alkohol, podobnie jak wiele leków przeciwdepresyjnych, wpływa na funkcjonowanie ośrodkowego układu nerwowego. Łączenie tych substancji może prowadzić do nadmiernego uspokojenia, senności i zaburzeń koordynacji ruchowej. W skrajnych przypadkach może dojść do zaburzeń świadomości i problemów z oddychaniem.
Wpływ na skuteczność leczenia
Spożywanie alkoholu w trakcie terapii przeciwdepresyjnej może znacząco zmniejszyć skuteczność leczenia. Alkohol sam w sobie ma działanie depresyjne na układ nerwowy i może nasilać objawy depresji, niwelując pozytywne efekty farmakoterapii.
Zwiększone ryzyko działań niepożądanych
Połączenie alkoholu z antydepresantami może nasilić typowe skutki uboczne leków, takie jak:
- Zawroty i bóle głowy
- Problemy z koncentracją i pamięcią
- Zaburzenia równowagi
- Nadmierna senność
- Nudności i dolegliwości żołądkowe
- Wahania ciśnienia krwi
Ryzyko zachowań impulsywnych i niekontrolowanych
Alkohol może osłabiać hamulce behawioralne i zwiększać ryzyko zachowań impulsywnych, co w połączeniu z lekami przeciwdepresyjnymi może być szczególnie niebezpieczne, zwłaszcza w początkowej fazie leczenia, gdy ryzyko myśli i zachowań samobójczych może być podwyższone.
Fakty i mity o antydepresantach
Mit: Antydepresanty uzależniają
Jest to jeden z najpowszechniejszych mitów dotyczących leków przeciwdepresyjnych. W rzeczywistości nowoczesne antydepresanty nie powodują uzależnienia fizycznego ani psychicznego. To, co pacjenci czasami mylnie interpretują jako objawy uzależnienia, to w rzeczywistości zespół odstawienia, który może wystąpić przy zbyt gwałtownym przerwaniu terapii. Dlatego tak ważne jest, aby wszelkie zmiany w dawkowaniu czy odstawianie leku konsultować z lekarzem prowadzącym.
Mit: Antydepresanty zmieniają osobowość
Kolejnym błędnym przekonaniem jest to, że leki przeciwdepresyjne zmieniają osobowość człowieka. W rzeczywistości antydepresanty nie mają takiej mocy sprawczej – przywracają jedynie prawidłowe funkcjonowanie układu nerwowego, co może skutkować powrotem do stanu sprzed choroby. To, co otoczenie interpretuje jako zmianę osobowości, jest tak naprawdę powrotem do zdrowia.
Skutki uboczne antydepresantów
Jak każde leki, również antydepresanty mogą powodować działania niepożądane. Najczęściej występują one na początku terapii i z czasem ustępują. Do typowych skutków ubocznych należą:
Dolegliwości żołądkowo-jelitowe – mogą pojawić się nudności, biegunka czy zaburzenia apetytu. Objawy te zazwyczaj ustępują po kilku pierwszych tygodniach stosowania leku.
Zaburzenia snu – niektórzy pacjenci mogą doświadczać problemów ze snem lub nadmiernej senności. Efekt ten również najczęściej mija po pewnym czasie.
Przejściowe problemy z koncentracją – mogą wystąpić na początku terapii, ale zwykle nie utrzymują się długo.
Jak długo trzeba czekać na efekty leczenia?
Jednym z najważniejszych aspektów terapii antydepresantami jest świadomość, że nie działają one natychmiastowo. Pierwsze pozytywne efekty można zaobserwować najwcześniej po 2-3 tygodniach regularnego przyjmowania leku, natomiast pełny efekt terapeutyczny osiągany jest zazwyczaj po 4-8 tygodniach. Jest to naturalny proces i nie powinien zniechęcać do kontynuowania leczenia.
Najczęściej zadawane pytania (FAQ)
Czy mogę przerwać przyjmowanie antydepresantów, gdy poczuję się lepiej?
Nie należy samodzielnie przerywać przyjmowania leków, nawet gdy nastąpi znacząca poprawa samopoczucia. Decyzję o zakończeniu terapii zawsze podejmuje lekarz prowadzący, który określi odpowiedni sposób stopniowego odstawiania leku. Gwałtowne odstawienie antydepresantów może prowadzić do zespołu odstawiennego, którego objawy obejmują zawroty głowy, nudności, niepokój, zaburzenia snu, a nawet objawy przypominające nawrót depresji. Proces odstawiania powinien być zawsze stopniowy, trwający od kilku tygodni do nawet kilku miesięcy, w zależności od rodzaju leku i czasu trwania terapii. Najważniejsze jest ścisłe przestrzeganie zaleceń lekarza dotyczących schematu redukcji dawki.
Jak długo trwa typowa terapia antydepresantami?
Czas trwania terapii jest indywidualny dla każdego pacjenta. W przypadku pierwszego epizodu depresji zazwyczaj trwa około 6-12 miesięcy od momentu uzyskania poprawy. W przypadku nawracającej depresji może być konieczne dłuższe stosowanie leków. Aktualne zalecenia kliniczne wskazują, że po pierwszym epizodzie depresji leczenie powinno być kontynuowane przez co najmniej 6 miesięcy po uzyskaniu remisji objawów, aby zmniejszyć ryzyko nawrotu. Przy drugim epizodzie zaleca się leczenie przez około 1-2 lata, a przy trzecim lub kolejnych epizodach może być wskazane wieloletnie przyjmowanie leków podtrzymujących. Kluczowym czynnikiem determinującym długość terapii jest indywidualna ocena ryzyka nawrotu u danego pacjenta, uwzględniająca jego historię choroby, nasilenie objawów i reakcję na leczenie.
Czy antydepresanty wpływają na masę ciała?
Niektóre leki przeciwdepresyjne mogą wpływać na masę ciała, jednak efekt ten jest indywidualny i zależy od rodzaju leku oraz predyspozycji pacjenta. Nowoczesne antydepresanty z grupy SSRI zazwyczaj mają minimalny wpływ na wagę. Spośród leków SSRI, fluoksetyna i sertralina są zwykle neutralne lub mogą powodować niewielką utratę masy ciała, szczególnie na początku terapii. Z kolei paroksetyna i escitalopram mogą wiązać się z nieznacznym przyrostem masy ciała u niektórych pacjentów. Leki z grupy SNRI, takie jak wenlafaksyna, są zazwyczaj neutralne wagowo. Największy przyrost masy ciała obserwuje się przy stosowaniu niektórych leków trójpierścieniowych (np. amitryptylina) oraz mirtazapiny. Jeśli kwestia wagi jest istotna dla pacjenta, warto omówić to z lekarzem przed rozpoczęciem terapii, aby dobrać odpowiedni lek. Regularna aktywność fizyczna i zbilansowana dieta mogą pomóc w kontrolowaniu masy ciała podczas farmakoterapii.
Czy można łączyć antydepresanty z alkoholem?
Stanowczo odradza się łączenie antydepresantów z alkoholem, gdyż może to prowadzić do niebezpiecznych interakcji i nasilenia działań niepożądanych leków. Alkohol może również zmniejszać skuteczność terapii. Spożywanie alkoholu podczas przyjmowania antydepresantów może potęgować efekt sedatywny, zwiększając ryzyko nadmiernej senności, zawrotów głowy i zaburzeń koordynacji. Szczególnie niebezpieczne jest łączenie alkoholu z lekami trójpierścieniowymi oraz inhibitorami MAO, co może prowadzić do kryzysów nadciśnieniowych, zaburzeń rytmu serca lub poważnych reakcji toksycznych. Ponadto, alkohol sam w sobie ma działanie depresyjne na ośrodkowy układ nerwowy, co może nie tylko niwelować korzystne efekty leczenia, ale również pogłębiać objawy depresji. Pacjenci, którzy mają trudności z utrzymaniem abstynencji, powinni szczerze poinformować o tym swojego lekarza, aby mógł dobrać najbezpieczniejszą strategię leczenia.
Kiedy należy skonsultować się z lekarzem odnośnie zmiany leku?
Jeśli po 4-6 tygodniach regularnego przyjmowania leku nie obserwujemy poprawy lub występują uciążliwe skutki uboczne, należy skonsultować się z lekarzem. Może być konieczna zmiana dawki lub rodzaju leku. Pełen efekt terapeutyczny antydepresantów rozwija się stopniowo, dlatego istotna jest cierpliwość w początkowym okresie leczenia. Warto jednak natychmiast skontaktować się z lekarzem, jeśli pojawią się niepokojące objawy, takie jak nasilone myśli samobójcze, poważne zaburzenia snu, znaczne pobudzenie lub niepokój, czy też objawy zespołu serotoninowego (podwyższona temperatura ciała, sztywność mięśni, zaburzenia świadomości). Inne sygnały wymagające konsultacji to: pojawienie się wysypki lub reakcji alergicznej, zaburzenia funkcji seksualnych, które znacząco wpływają na jakość życia, oraz silne bóle głowy czy problemy z koncentracją. Pamiętajmy, że współpraca z lekarzem jest kluczowa dla bezpieczeństwa i skuteczności terapii.
Czy antydepresanty uzależniają?
Antydepresanty nie powodują uzależnienia w klasycznym rozumieniu tego terminu – nie wywołują tolerancji (potrzeby zwiększania dawki dla uzyskania tego samego efektu) ani głodu lekowego. Pacjenci nie odczuwają przymusu przyjmowania większych dawek leku ani euforii po zażyciu. Jednak nagłe odstawienie niektórych antydepresantów, szczególnie z grupy SSRI i SNRI, może powodować tzw. zespół odstawienny, objawiający się zawrotami głowy, nudnościami, drażliwością czy zaburzeniami snu. Jest to reakcja fizjologiczna organizmu na zmianę stężenia neuroprzekaźników i nie świadczy o uzależnieniu. Właśnie dlatego tak ważne jest stopniowe odstawianie leków pod nadzorem lekarza. Warto pamiętać, że długotrwałe stosowanie antydepresantów w przypadku nawracającej depresji jest podobne do leczenia innych chorób przewlekłych, jak nadciśnienie czy cukrzyca, i nie powinno być mylone z uzależnieniem.
Jakie są naturalne metody wspomagające leczenie depresji?
Choć farmakoterapia stanowi podstawę leczenia klinicznej depresji, istnieją naturalne metody, które mogą skutecznie wspomagać proces zdrowienia. Regularna aktywność fizyczna, szczególnie ćwiczenia aerobowe jak bieganie, pływanie czy jazda na rowerze, udowodniono zwiększają poziom endorfin i serotoniny, poprawiając nastrój. Terapia poznawczo-behawioralna (CBT) pomaga zidentyfikować i zmienić negatywne wzorce myślenia, a techniki mindfulness i medytacji redukują stres i poprawiają koncentrację. Dbanie o higienę snu poprzez regularne godziny kładzenia się i wstawania oraz unikanie urządzeń elektronicznych przed snem może znacząco poprawić jakość odpoczynku, co bezpośrednio wpływa na nastrój. Warto również zwrócić uwagę na dietę bogatą w kwasy omega-3 (ryby, orzechy, nasiona lnu), magnez (ciemna czekolada, orzechy, zielone warzywa) oraz tryptofan (jaja, nabiał, indyk), które wspierają produkcję serotoniny. Ważne jest, aby traktować te metody jako uzupełnienie, a nie alternatywę dla profesjonalnego leczenia, szczególnie w przypadku umiarkowanej i ciężkiej depresji.
Jak antydepresanty wpływają na funkcje seksualne?
Zaburzenia seksualne są jednym z częstszych działań niepożądanych antydepresantów, szczególnie z grupy SSRI i SNRI. Mogą one obejmować zmniejszenie libido, trudności z osiągnięciem orgazmu lub zaburzenia erekcji u mężczyzn. Nasilenie tych objawów zależy od rodzaju leku, dawki oraz indywidualnej wrażliwości pacjenta. Najmniej zaburzeń seksualnych obserwuje się przy stosowaniu buproprionu, moklobemidu i mirtazapiny. Jeśli problemy seksualne znacząco wpływają na jakość życia, nie należy ich ignorować ani rezygnować z leczenia na własną rękę. Warto szczerze porozmawiać z lekarzem, który może zastosować kilka strategii: zmniejszenie dawki leku (jeśli jest to możliwe bez pogorszenia stanu psychicznego), zmianę pory przyjmowania leku, dodanie leku korygującego (np. bupropionu), lub zmianę antydepresantu na inny, o mniejszym wpływie na funkcje seksualne. Ważne jest, aby pamiętać, że sama depresja również często zaburza funkcje seksualne, więc skuteczne leczenie podstawowej choroby może ostatecznie przyczynić się do poprawy życia seksualnego.
Czy kobiety w ciąży mogą przyjmować antydepresanty?
Decyzja o stosowaniu antydepresantów w ciąży zawsze wymaga starannej analizy korzyści i ryzyka, przeprowadzonej wspólnie przez pacjentkę, psychiatrę i ginekologa. Nieleczona depresja w ciąży niesie poważne ryzyko dla zdrowia matki i dziecka, w tym zwiększone prawdopodobieństwo przedwczesnego porodu, niskiej masy urodzeniowej czy komplikacji poporodowych. Z antydepresantów najlepiej przebadane pod kątem bezpieczeństwa w ciąży są leki z grupy SSRI, szczególnie sertralina i citalopram, które uważane są za relatywnie bezpieczne. Należy jednak zaznaczyć, że żaden lek nie jest całkowicie pozbawiony ryzyka. Stosowanie paroksetyny, zwłaszcza w pierwszym trymestrze, wiąże się z nieznacznie zwiększonym ryzykiem wad wrodzonych serca. W przypadku ciężkiej depresji, gdy ryzyko związane z nieleczeniem przewyższa potencjalne ryzyko dla płodu, kontynuacja farmakoterapii jest często zalecana. Szczególnie istotne jest, aby kobieta w ciąży nie odstawiała leków nagle, bez konsultacji z lekarzem, gdyż nawrót depresji może stanowić większe zagrożenie niż kontynuacja leczenia.
Jak działają antydepresanty u osób starszych?
Leczenie depresji u osób starszych wymaga szczególnej ostrożności ze względu na zmiany fizjologiczne związane z wiekiem, częstsze występowanie chorób współistniejących oraz przyjmowanie wielu leków jednocześnie. U seniorów metabolizm leków jest zwykle wolniejszy, co może prowadzić do wyższych stężeń leku we krwi przy standardowych dawkach. Dlatego terapię zazwyczaj rozpoczyna się od niższych dawek, stopniowo je zwiększając według zasady „start low, go slow” (zacznij nisko, zwiększaj powoli). Osoby starsze są również bardziej narażone na niektóre działania niepożądane, takie jak zaburzenia równowagi, zwiększone ryzyko upadków czy hiponatremia (niskie stężenie sodu we krwi). Z leków pierwszego wyboru często stosuje się SSRI, szczególnie sertralinę i escitalopram, ze względu na korzystny profil bezpieczeństwa i mniejsze ryzyko interakcji. Należy unikać leków trójpierścieniowych ze względu na ich działanie antycholinergiczne, które może nasilać zaburzenia poznawcze. Warto pamiętać, że u osób starszych pełen efekt terapeutyczny może rozwijać się wolniej, dlatego ważna jest cierpliwość w ocenie skuteczności leczenia.
Bibliografia
- Cipriani A., Furukawa T.A., Salanti G., Chaimani A., Atkinson L.Z., Ogawa Y., et al. (2018). Comparative efficacy and acceptability of 21 antidepressant drugs for the acute treatment of adults with major depressive disorder: a systematic review and network meta-analysis. The Lancet, 391(10128), 1357-1366. DOI: 10.1016/S0140-6736(17)32802-7
- Gałecki P., Szulc A. (2018). Psychiatria. Wrocław: Edra Urban & Partner. ISBN: 978-83-65835-64-9
- Pużyński S., Rybakowski J., Wciórka J. (2017). Psychiatria. T.2: Psychiatria kliniczna. Wrocław: Edra Urban & Partner. ISBN: 978-83-65373-80-1
- Stahl S.M. (2019). Stahl’s Essential Psychopharmacology: Prescriber’s Guide. 6th Edition. Cambridge University Press. DOI: 10.1017/9781108557566
- Rybakowski J. (2018). Farmakoterapia w psychiatrii i neurologii. Farmakoterapia w Psychiatrii i Neurologii, 34(1), 5-7. DOI: 10.17393/fpn.2018.01.001
- Malhi G.S., Mann J.J. (2018). Depression. The Lancet, 392(10161), 2299-2312. DOI: 10.1016/S0140-6736(18)31948-2
- Siwek M., Sowa-Kućma M., Styczeń K., Misztak P., Nowak G., Dudek D. (2016). Markers of oxidative stress in depression. Pharmacological Reports, 68(4), 771-776. DOI: 10.1016/j.pharep.2016.03.015
- Święcicki Ł. (2019). Depresja lekooporna – definicja, rozpowszechnienie, metody postępowania. Psychiatria, 16(2), 51-54. DOI: 10.17393/fpn.2019.02.001
- McIntyre R.S., Filteau M.J., Martin L., Patry S., Carvalho A., Cha D.S., Barakat M., Miguelez M. (2014). Treatment-resistant depression: definitions, review of the evidence, and algorithmic approach. Journal of Affective Disorders, 156, 1-7. DOI: 10.1016/j.jad.2013.10.043
- Heitzman J. (2017). Psychiatria: podręcznik dla studentów medycyny. Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL. ISBN: 978-83-200-5382-0
Zobacz także spis leków stosowanych w leczeniu chorób psychicznych. Znajdziesz tu między innymi wykaz leków na depresję, tabletki na schizofrenię a także środki na sen i uspokojenie, leki na zaburzenia lękowe, preparaty stosowane w ADHD i wiele innych. Sprawdzisz też listę leków stosowanych w chorobie afektywnej dwubiegunowej, leki na uzależnienia od alkoholu, czy produktów stosowanych w dysleksji.
Niniejszy artykuł nie jest poradą medyczną i ma charakter wyłącznie informacyjny.
