Zespół jelita drażliwego (IBS) – objawy i leczenie

Przewlekłe choroby układu pokarmowego, do których należy zespół jelita drażliwego, potrafią być szczególnie uciążliwe w codziennym funkcjonowaniu. IBS, z angielskiego Irritable Bowel Syndrome ma charakter czynnościowy, polega na nadreaktywności jelit i stale nawracających zaburzeniach ich pracy. Problemy te nie są jednak związane ze zmianami w organizmie o charakterze organicznym czy biochemicznym. Sprawdź, jakie ma objawy, co może je powodować i w jaki sposób leczyć zespół jelita drażliwego.

Jakie są główne objawy zespołu jelita drażliwego – IBS?

Dosyć szerokie spektrum objawów oraz możliwe inne ich przyczyny powoduje, że IBS, czy w polskiej wersji skrótu ZJD bywa niezdiagnozowane. Dodatkowo jego przyczyny nie są dostatecznie wyjaśnione, to schorzenie idiopatyczne. Jednak szacuje się, że choruje na nie od 10 do nawet 20% populacji. Do charakterystycznych objawów zespołu jelita drażliwego należą:

• bóle brzucha o charakterze skurczowym, zwykle silne, często w lewej części podbrzusza,
• zaburzony rytm wypróżnień:
  • z przewagą zaparć,
  • stale nawracające biegunki,
  • naprzemiennie biegunki i zaparcia.
• inne gastryczne dolegliwości takie jak:
  • wzdęcia,
  • odbijanie, zgaga,
  • wymioty,
  • śluz w treści stolca,
  • uczucie pieczenia w nadbrzuszu,
  • wrażenie zalegania jedzenia w żołądku.
• dodatkowo: częste bóle głowy, zmęczenie, niepokój.

IBS mający w przewadze objawów zaparcia cechuje się oddawaniem stolca zwykle rzadziej niż trzy razy w tygodniu, a każdorazowo wypróżnienie wymaga dużego wysiłku. W przypadku problemu o charakterze biegunek luźny albo nawet wodnisty stolec może pojawiać się trzy lub więcej razy na dobę, a jego oddanie może poprzedzać mocny ból brzucha mijający po wypróżnieniu. Problemom składającym się na zespół jelita drażliwego towarzyszy bardzo często zaburzona flora jelitowa. Cechą szczególną objawów jest fakt, że biegunka nie występuje w nocy, a problemy nie występują równolegle z gorączką, obecnością krwi w stolcu, utartą wagi czy anemią, które wskazują zwykle na inne przyczyny dolegliwości.

Możliwe przyczyny występowania IBS

Jak już zostało wspomniane, zespół jelita drażliwego jest schorzeniem idiopatycznym, nie został wskazany jednoznacznie czynnik wyzwalający objawy choroby. Bez wątpienia jednak występuje szereg faktorów mogących częściowo mieć wpływ na pojawienie się IBS. Należą do nich:

• historia choroby w rodzinie, uwarunkowania o podłożu genetycznym,
• określone niezdrowe nawyki żywieniowe – zbyt obfite i tłuste posiłki, uboga w błonnik dieta, nadmiar napojów alkoholowych lub zawierających kofeinę,
• infekcje i choroby jelit, które mogły wywołać problemy z tak zwanym czuciem trzewnym,
• silny i długotrwały stres lub choroby o psychologicznym podłożu mogące go powodować.

W przebiegu choroby i jej leczenia kluczowe jest właściwe rozpoznanie, które wiąże się z wykluczeniem innych schorzeń.

Zespół jelita drażliwego – leczenie schorzenia

Leczenie przyczynowe w przypadku zespołu jelita drażliwego może być utrudnione z uwagi na nie do końca wyjaśnione pochodzenie choroby. Dlatego w pierwszej kolejności, po rozpoznaniu właściwym IBS stosowane jest przede wszystkim leczenie objawowe. Odpowiedni kontakt lekarza z pacjentem i zaufanie może pomóc w dogłębnej diagnostyce i próbie usunięcia możliwych przyczyn schorzenia. Obok farmakologii zalecana jest zwykle weryfikacja diety oraz zmiana stylu życia, poziomu aktywności.

Rozpoznanie zespołu jelita drażliwego – diagnostyka różnicująca

ZJD ma objawy podobne do wielu innych chorób, dlatego jego rozpoznanie może być długie i dość uciążliwe. Kluczowe jest jednak wykluczenie innych chorób, które leczy się w odmienny sposób, na przykład nieswoistych chorób jelit, alergii, celiakii, nowotworów, biegunek infekcyjnych, zapalenia wyrostka robaczkowego, porfirii, kamicy żółciowej czy choroby wrzodowej oraz wielu innych dolegliwości. W diagnostyce może być konieczne wykonanie pełnego wywiadu oraz wielu badań, zarówno podstawowych jak morfologia krwi, OB, posiew i badanie kału na obecność krwi utajonej, jak i bardziej szczegółowych takich jak testy alergiczne i związane z nietolerancją pokarmową, USG, gastroskopia, a także kolonoskopia u osób w grupie ryzyka nowotworu.

Leki stosowane w zespole jelita drażliwego

Preparaty przepisywane przez lekarzy przy ZJD zależą od sposobu leczenia, a także możliwych przyczyn schorzenia. Mogą być to:

• w leczeniu objawowym leki:
  • zapobiegające zaparciom – preparaty senesu, laktuloza, glikol polietylenowy,
  • przeciwdziałające biegunkom –  loperamid, difenoksylat i atropina,
  • na wzdęcia – simetikon, rifaksymina,
  • o działaniu rozkurczowym –  atropina, dicyklomina, hioscyjamina, skopolamina,
• w leczeniu przyczynowym:
  • leki o działaniu przeciwdepresyjnym,
  • antybiotykowe oraz probiotyczne.

O doborze leczenia powinien decydować lekarz w oparciu o wcześniejszy wywiad i przeprowadzoną diagnostykę.

Zalecenia żywieniowe dla różnych postaci IBS

W związku z występowaniem zespołu jelita drażliwego zalecana jest zwykle weryfikacja i ewentualna modyfikacja diety. Pomocne mogą okazać się także określone zioła, zależne od przeważającej postaci objawów choroby. Kluczowa jest regularność przyjmowania dobrze zbilansowanych posiłków, odpowiednia ilość płynów, unikanie smażenia czy napojów z kofeiną, alkoholowych. Przy postaci IBS z zaparciami trzeba zwrócić szczególną uwagę na błonnik i odpowiednią ilość płynów w diecie. Dla IBS z powtarzającymi się biegunkami warto ograniczyć błonnik i tłuszcze, a także kontrolować odpowiednią podaż witamin i minerałów w diecie.

Zespół jelita drażliwego staje się problemem coraz większej ilości osób przy współczesnych realiach życia. Jednak pełna diagnostyka, zmiany w trybie życia i leczenie pomagają w życiu z tym schorzeniem.