Nowoczesne metody leczenia alergii – kompleksowy przewodnik

Alergia to jeden z najczęstszych problemów zdrowotnych XXI wieku, dotykający nawet co trzecią osobę w krajach rozwiniętych. Dla wielu pacjentów stanowi ona nie tylko sezonową niedogodność, ale poważne wyzwanie wpływające na codzienne funkcjonowanie – od problemów ze snem, przez trudności w pracy, po ograniczenia w aktywności fizycznej. Szczególnie niepokojący jest wzrost zachorowań wśród dzieci i młodzieży, gdzie w niektórych regionach nawet 40% młodych osób zmaga się z różnymi formami alergii. Według najnowszych badań, w Polsce na różne formy alergii cierpi około 12 milionów osób, a liczba ta stale rośnie. Na szczęście, postęp w medycynie przyniósł przełomowe metody diagnostyki i leczenia, dające nadzieję milionom pacjentów. W tym przewodniku przedstawiamy kompleksowe informacje o nowoczesnych metodach walki z alergiami, które pozwalają skutecznie kontrolować objawy i znacząco poprawić jakość życia.

Czym jest alergia i jak powstaje reakcja alergiczna?

Alergia to nieprawidłowa, nadmierna reakcja układu odpornościowego na substancje, które dla większości osób są całkowicie nieszkodliwe. Te substancje, zwane alergenami, mogą występować w powietrzu, pożywieniu, lekach czy być przenoszone przez kontakt bezpośredni.

Mechanizm alergii można porównać do sytuacji, w której układ odpornościowy przypomina nadgorliwego ochroniarza, który przesadnie reaguje na niegroźne osoby, traktując je jak niebezpiecznych intruzów. Gdy organizm osoby uczulonej spotyka się z alergenem, uruchamia skomplikowaną sekwencję reakcji obronnych.

W pierwszej kolejności specjalne przeciwciała, zwane IgE (immunoglobuliny E), rozpoznają alergen i przyczepiają się do niego. To z kolei aktywuje komórki odpornościowe zwane mastocytami i bazofilami, które uwalniają różne substancje zapalne, w tym najbardziej znaną – histaminę. To właśnie te uwolnione substancje powodują charakterystyczne objawy alergii: katar, łzawienie oczu, świąd, duszność czy zmiany skórne.

Warto zauważyć, że reakcja alergiczna może przebiegać w dwóch fazach:

• Faza wczesna – pojawia się w ciągu kilku minut od kontaktu z alergenem i objawia się nagłym wystąpieniem typowych symptomów alergii
• Faza późna – rozwija się po kilku godzinach i może utrzymywać się znacznie dłużej, prowadząc do przewlekłego stanu zapalnego

Rodzaje alergii i ich objawy

Alergie mogą przybierać różne formy, a ich objawy zależą od rodzaju alergenu i sposobu jego kontaktu z organizmem. Oto najczęstsze rodzaje alergii:

Alergie wziewne (inhalacyjne)

To najczęstszy typ alergii, wywoływany przez alergeny dostające się do organizmu drogą oddechową. Należą do nich:

• Pyłki roślin (traw, drzew, chwastów)
• Roztocza kurzu domowego
• Pleśnie i grzyby
• Sierść, naskórek i wydzieliny zwierząt

Typowe objawy alergii wziewnych to:

• Wodnisty katar i świąd nosa
• Napady kichania
• Zatkany nos i trudności z oddychaniem
• Łzawienie, świąd i zaczerwienienie oczu
• Kaszel, a w cięższych przypadkach duszności i świszczący oddech

Alergie pokarmowe

Są wywoływane przez białka zawarte w pokarmach, takich jak:

• Mleko krowie i produkty mleczne
• Jaja
• Orzechy (zwłaszcza ziemne)
• Ryby i owoce morza
• Pszenica (gluten)
• Soja
• Niektóre owoce i warzywa

Objawy alergii pokarmowej mogą obejmować:

• Swędzenie i obrzęk warg, języka i podniebienia
• Nudności, wymioty, bóle brzucha
• Biegunka
• Wysypka skórna, pokrzywka
• W ciężkich przypadkach – reakcja anafilaktyczna

Alergie kontaktowe

Powstają gdy alergen wchodzi w bezpośredni kontakt ze skórą:

• Metale (np. nikiel w biżuterii)
• Lateks
• Składniki kosmetyków i środków czystości
• Niektóre rośliny (np. bluszcz trujący)

Objawy to głównie:

• Zaczerwienienie skóry
• Swędzące wypryski
• Pęcherze
• Suchość i łuszczenie się skóry

Alergie na leki

Do najczęstszych alergenów lekowych należą:

• Antybiotyki (szczególnie penicyliny)
• Leki przeciwbólowe (np. aspiryna)
• Środki kontrastowe używane w diagnostyce obrazowej

Objawy mogą być różnorodne:

• Wysypka skórna, pokrzywka
• Świąd
• Obrzęk
• W ciężkich przypadkach – wstrząs anafilaktyczny

Alergia na jad owadów

Uczulenie na jad owadów, głównie błonkoskrzydłych (pszczoły, osy, szerszenie), może wywoływać silne reakcje miejscowe lub ogólnoustrojowe, włącznie z zagrażającym życiu wstrząsem anafilaktycznym.

Nowoczesna diagnostyka alergii

Współczesna alergologia dysponuje znacznie bardziej zaawansowanymi metodami diagnostycznymi niż jeszcze kilka lat temu. Proces diagnostyczny zazwyczaj rozpoczyna się od szczegółowego wywiadu lekarskiego, podczas którego specjalista zbiera informacje o objawach, ich nasileniu i okolicznościach występowania.

Testy skórne

Testy skórne punktowe (prick tests) nadal stanowią złoty standard w diagnostyce alergii. Są bezpieczne, stosunkowo tanie i dają szybki wynik. Na skórę pacjenta nakłada się kroplę roztworu zawierającego alergen, a następnie wykonuje się delikatne nakłucie. Wynik odczytuje się po 15-20 minutach.

Testy płatkowe służą do diagnostyki alergii kontaktowej, szczególnie przydatne przy podejrzeniu uczulenia na kosmetyki, metale czy inne substancje kontaktowe. W tym przypadku substancje potencjalnie uczulające umieszcza się na specjalnych plastrach, które przykleja się na plecy pacjenta na 48-72 godziny.

Badania krwi

Oznaczenie całkowitego stężenia IgE oraz swoistych przeciwciał IgE przeciwko konkretnym alergenom jest coraz częściej stosowaną metodą diagnostyczną. Badania te są szczególnie przydatne u pacjentów, którzy nie mogą poddać się testom skórnym (np. z powodu rozległych zmian skórnych, przyjmowania leków, które mogą zaburzać wyniki testów skórnych).

Diagnostyka molekularna

Diagnostyka molekularna (component resolved diagnosis) to najbardziej zaawansowana metoda, pozwalająca określić uczulenie na konkretne cząsteczki alergenowe. Jest szczególnie przydatna przy planowaniu immunoterapii i ocenie ryzyka wystąpienia ciężkich reakcji alergicznych. Pozwala ona na precyzyjne ustalenie, na które dokładnie białka alergenowe reaguje pacjent, co pomaga w przewidywaniu reakcji krzyżowych i personalizacji leczenia.

Testy prowokacyjne

W niektórych przypadkach, gdy wyniki badań nie są jednoznaczne, lekarz może zdecydować o przeprowadzeniu testów prowokacyjnych. Polegają one na podaniu pacjentowi małej ilości podejrzanego alergenu w ściśle kontrolowanych warunkach medycznych i obserwowaniu, czy wystąpią objawy uczulenia. Ze względu na ryzyko wystąpienia poważnych reakcji, testy te wykonuje się wyłącznie w specjalistycznych ośrodkach, pod ścisłym nadzorem medycznym.

Nowoczesne leczenie farmakologiczne alergii

Współczesna medycyna oferuje szereg skutecznych leków, które pomagają kontrolować objawy alergii i poprawiać jakość życia pacjentów. Wybór odpowiedniej terapii zależy od rodzaju alergii, nasilenia objawów i indywidualnych potrzeb pacjenta.

Leki przeciwhistaminowe nowej generacji

Leki przeciwhistaminowe nowej generacji skutecznie kontrolują objawy, nie powodując przy tym senności i zaburzeń koncentracji, które były typowe dla starszych preparatów. Blokują one receptory histaminowe, zapobiegając rozwojowi reakcji alergicznej. Wśród najczęściej stosowanych leków tej grupy znajdziemy:

• Bilastynę – charakteryzującą się minimalnym ryzykiem interakcji z innymi lekami
• Lewocetyryzynę – o szybkim początku działania
• Desloratadynę – której długi czas działania pozwala na przyjmowanie raz na dobę
• Rupatadynę – która dodatkowo hamuje działanie czynnika aktywującego płytki krwi, co może przynieść dodatkowe korzyści w kontroli objawów alergii
• Feksofenadynę – wykazującą minimalne działania niepożądane ze strony ośrodkowego układu nerwowego
• Cetyryzynę – nadal szeroko stosowaną dzięki korzystnemu stosunkowi skuteczności do ceny

Nowoczesne glikokortykosteroidy

Nowoczesne glikokortykosteroidy donosowe czy wziewne działają miejscowo, praktycznie nie wchłaniając się do krwiobiegu, co minimalizuje ryzyko działań niepożądanych. Najczęściej stosowane preparaty to:

• Mometazon – charakteryzujący się minimalną biodostępnością ogólnoustrojową
• Flutykazon – o silnym działaniu przeciwzapalnym
• Budezonid – szczególnie przydatny w terapii astmy alergicznej
• Cyklezonid – aktywowany dopiero w miejscu działania, co zmniejsza ryzyko działań niepożądanych

Preparaty te są dostępne w postaci spray’ów donosowych, wziewnych oraz maści do stosowania miejscowego na skórę.

Leki antyleukotrienowe

Leki antyleukotrienowe stanowią ważne uzupełnienie terapii, szczególnie w przypadku astmy alergicznej i alergicznego nieżytu nosa. Działają one poprzez blokowanie leukotrienu – jednego z głównych mediatorów reakcji zapalnej. Montelukast, główny przedstawiciel tej grupy, jest szczególnie skuteczny u pacjentów, u których objawy nasilają się w nocy lub pod wpływem wysiłku fizycznego. Leki te podaje się doustnie, zwykle raz dziennie.

Leki biologiczne

W ostatnich latach w leczeniu ciężkich postaci chorób alergicznych coraz większe znaczenie zyskują leki biologiczne. Są to przeciwciała monoklonalne, które celują w konkretne elementy układu odpornościowego odpowiedzialne za reakcję alergiczną:

• Omalizumab – przeciwciało anty-IgE, stosowane w ciężkiej astmie alergicznej i przewlekłej pokrzywce
• Mepolizumab, benralizumab i reslizumab – przeciwciała skierowane przeciwko interleukinie 5 lub jej receptorowi, skuteczne w astmie eozynofilowej
• Dupilumab – przeciwciało blokujące działanie interleukiny 4 i 13, stosowane w ciężkim atopowym zapaleniu skóry i astmie

Leki biologiczne podaje się w postaci iniekcji podskórnych lub dożylnych, z różną częstotliwością, zależnie od preparatu.

Spersonalizowane podejście do różnych typów alergii

Każdy rodzaj alergii wymaga indywidualnego podejścia terapeutycznego, dostosowanego do rodzaju alergenu i nasilenia objawów.

Alergiczny nieżyt nosa

Alergiczny nieżyt nosa jest jedną z najczęstszych postaci alergii, znacząco wpływającą na jakość życia pacjentów. W nowoczesnym leczeniu tej dolegliwości kluczową rolę odgrywa terapia farmakologiczna, w której podstawę stanowią glikokortykosteroidy donosowe, stosowane w leczeniu przewlekłym. Uzupełnieniem terapii są leki przeciwhistaminowe, które można przyjmować zarówno doustnie, jak i donosowo, w zależności od nasilenia objawów i preferencji pacjenta. W szczególnych przypadkach, przy silnej blokadzie nosa, krótkotrwale można zastosować leki obkurczające naczynia krwionośne, jednak należy pamiętać o ograniczeniach czasowych ich stosowania.

Istotnym elementem terapii jest również odpowiednia higiena nosa. Regularne płukanie jamy nosowej za pomocą izotonicznego lub hipertonicznego roztworu soli pomaga w mechanicznym usuwaniu alergenów. Na rynku dostępne są również specjalistyczne preparaty wzbogacone o substancje wspomagające regenerację błony śluzowej, takie jak kwas hialuronowy czy dekspantenol. Systematyczne stosowanie tych preparatów znacząco poprawia komfort życia pacjentów i wspomaga działanie leków.

Astma alergiczna

W przypadku astmy alergicznej współczesna medycyna proponuje stopniowane podejście terapeutyczne, które jest ściśle dostosowane do stopnia kontroli choroby. Podstawę leczenia stanowią wziewne glikokortykosteroidy, których dawkę dobiera się indywidualnie dla każdego pacjenta. W celu zwiększenia skuteczności terapii często dołącza się długo działające beta2-mimetyki (LABA), a w wybranych przypadkach również leki antyleukotrienowe.

Dla pacjentów z cięższymi postaciami astmy dostępne są nowoczesne terapie biologiczne. Omalizumab, jako przeciwciało anty-IgE, pomaga pacjentom z astmą alergiczną, podczas gdy mepolizumab lub benralizumab są szczególnie skuteczne u osób z astmą eozynofilową. W przypadkach związanych z zapaleniem typu 2 skutecznym rozwiązaniem może być dupilumab.

Nowoczesne inhalatory i nebulizatory umożliwiają precyzyjne podawanie leków bezpośrednio do dróg oddechowych, minimalizując działania ogólnoustrojowe. Urządzenia te są coraz bardziej zaawansowane technologicznie, co ułatwia ich stosowanie i zwiększa skuteczność terapii.

Alergie skórne

Leczenie alergii skórnych wymaga kompleksowego podejścia, które łączy odpowiednią farmakoterapię z właściwą pielęgnacją skóry. W zakresie leczenia farmakologicznego stosuje się nowoczesne miejscowe glikokortykosteroidy, które charakteryzują się wysoką skutecznością i dobrym profilem bezpieczeństwa. W niektórych przypadkach skuteczne są również inhibitory kalcyneuryny, takie jak takrolimus czy pimekrolimus. Przy nasilonym świądzie niezbędne może być włączenie leków przeciwhistaminowych.

Równie ważna jak farmakoterapia jest codzienna pielęgnacja skóry atopowej. Podstawę stanowią emolienty zawierające ceramidy i kwasy tłuszczowe, które odbudowują barierę naskórkową. Preparaty nawilżające z dodatkiem mocznika lub kwasu hialuronowego pomagają utrzymać odpowiednie nawilżenie skóry. W codziennej higienie należy używać specjalistycznych środków myjących, które nie naruszają naturalnej bariery ochronnej skóry i nie powodują jej wysuszenia. Systematyczne stosowanie odpowiednio dobranych preparatów pielęgnacyjnych może znacząco zmniejszyć częstość zaostrzeń i poprawić ogólny stan skóry.

W przypadku ciężkiego atopowego zapalenia skóry opornego na leczenie konwencjonalne, przełomem stało się wprowadzenie dupilumabu – pierwszego leku biologicznego zarejestrowanego w tej jednostce chorobowej.

Alergie pokarmowe

W przypadku alergii pokarmowych podstawowym zaleceniem jest całkowita eliminacja uczulającego pokarmu z diety. Wymaga to dokładnego czytania etykiet produktów spożywczych i znajomości alternatywnych nazw alergenów. Dla osób z ciężkimi reakcjami alergicznymi na pokarmy, szczególnie tymi związanymi z ryzykiem anafilaksji, niezbędne jest stałe posiadanie przy sobie autostrzykawki z adrenaliną.

Prowadzone są badania nad immunoterapią doustną w alergiach pokarmowych, która polega na podawaniu stopniowo zwiększanych dawek alergenu pod ścisłym nadzorem medycznym. Choć metoda ta nie jest jeszcze powszechnie dostępna, wyniki badań są obiecujące, szczególnie w przypadku alergii na orzeszki ziemne, mleko czy jaja.

Immunoterapia – szansa na długotrwałą poprawę

Immunoterapia alergenowa, często określana jako odczulanie, stanowi przełom w leczeniu alergii, będąc jedyną metodą oddziałującą na pierwotną przyczynę choroby. Na przestrzeni ostatnich lat protokoły immunoterapii przeszły znaczącą ewolucję, oferując pacjentom coraz skuteczniejsze i bardziej komfortowe rozwiązania.

Zasada działania i rodzaje immunoterapii

Immunoterapia alergenowa polega na podawaniu pacjentowi stopniowo zwiększanych dawek alergenu, na który jest uczulony. Celem jest nauczenie układu odpornościowego, aby tolerował alergen zamiast reagować na niego nadmierną odpowiedzią zapalną. W miarę kontynuowania leczenia, organizm staje się mniej wrażliwy na alergen, co prowadzi do zmniejszenia objawów podczas naturalnej ekspozycji.

Współczesna medycyna oferuje kilka form immunoterapii, dostosowanych do indywidualnych potrzeb i preferencji pacjentów:

• Iniekcje podskórne (SCIT) – tradycyjna i nadal bardzo skuteczna metoda. Wykonywane są pod ścisłą kontrolą lekarską, zwykle zaczynając od bardzo małych dawek i stopniowo je zwiększając.
• Preparaty podjęzykowe w formie tabletek (SLIT) – wygodna alternatywa, którą można przyjmować w warunkach domowych. Tabletki rozpuszcza się pod językiem, a aktywne składniki wchłaniają przez śluzówkę jamy ustnej.
• Krople podjęzykowe – działają na podobnej zasadzie jak tabletki, ale w formie płynnej, co pozwala na bardziej precyzyjne dostosowanie dawki.

Wskazania i skuteczność

Zakres zastosowania immunoterapii jest szeroki i obejmuje najczęstsze rodzaje alergii:

• Alergie na pyłki roślin – immunoterapia przynosi doskonałe rezultaty, pozwalając znacząco złagodzić lub nawet wyeliminować sezonowe dolegliwości. Skuteczność w tym przypadku sięga 80-90%.
• Uczulenie na roztocza kurzu domowego – jedna z najczęstszych alergii całorocznych, dobrze poddająca się immunoterapii, ze skutecznością 70-80%.
• Alergie na jady owadów błonkoskrzydłych – immunoterapia jest nieoceniona w tym przypadku, gdzie może zapobiec potencjalnie zagrażającym życiu reakcjom anafilaktycznym. Skuteczność terapii sięga nawet 95-98%.
• Alergie na sierść zwierząt – choć skuteczność w tym przypadku może być bardziej zróżnicowana (około 60-70%), dla wielu pacjentów stanowi to znaczącą poprawę jakości życia.

Czas trwania i efekty leczenia

Czas trwania terapii jest istotnym aspektem, który należy uwzględnić przed jej rozpoczęciem. Standardowy protokół leczenia obejmuje okres 3-5 lat, co wymaga od pacjenta systematyczności i cierpliwości. Jest to jednak inwestycja w długotrwałe zdrowie, ponieważ korzyści z immunoterapii utrzymują się przez wiele lat po zakończeniu leczenia.

Co ważne, pierwsze pozytywne efekty można zaobserwować już po kilku miesiącach stosowania, co stanowi dodatkową motywację do kontynuowania terapii. Ta stopniowa, ale trwała poprawa sprawia, że immunoterapia jest obecnie uznawana za najbardziej perspektywiczną metodę leczenia alergii, oferującą szansę na długotrwałe uwolnienie się od uciążliwych objawów.

Naturalne metody wspomagające leczenie

Współczesna medycyna coraz częściej dostrzega znaczenie holistycznego podejścia do leczenia alergii, wykraczającego poza samą farmakoterapię. Chociaż metody naturalne nie powinny zastępować konwencjonalnego leczenia, mogą stanowić cenne uzupełnienie terapii i pomagać w łagodzeniu objawów.

Dieta i suplementacja

Odpowiednio zbilansowana dieta bogata w składniki przeciwzapalne może wspierać organizm w walce z alergią:

• Kwasy omega-3 (zawarte w tłustych rybach, oleju lnianym, orzechach włoskich) wykazują działanie przeciwzapalne i mogą łagodzić objawy alergii.
• Probiotyki (zawarte w jogurtach, kefirze, kiszonkach) pomagają utrzymać zdrową florę bakteryjną jelit, co może wpływać na regulację układu odpornościowego.
• Witamina D odgrywa istotną rolę w regulacji odpowiedzi immunologicznej organizmu. Badania sugerują, że jej odpowiedni poziom może zmniejszać ryzyko zaostrzeń chorób alergicznych.
• Kurkuma zawiera kurkuminę – związek o silnych właściwościach przeciwzapalnych, który może być pomocny w łagodzeniu objawów alergii.
• Czarnuszka siewna (olej z czarnuszki) zawiera tymochinon, który może hamować reakcje alergiczne i łagodzić objawy astmy.

Warto przy tym pamiętać o ograniczeniu spożycia produktów wysoko przetworzonych, które mogą nasilać stan zapalny w organizmie.

Adaptacja przestrzeni mieszkalnej

Odpowiednie przystosowanie przestrzeni mieszkalnej może znacząco zmniejszyć ekspozycję na alergeny:

• Wykorzystanie wysokiej jakości oczyszczaczy powietrza z filtrami HEPA może znacząco zmniejszyć stężenie alergenów w pomieszczeniach.
• Systematyczna wymiana pościeli połączona ze stosowaniem specjalnych pokrowców antyalergicznych skutecznie ogranicza ekspozycję na roztocza kurzu domowego.
• Utrzymanie optymalnej wilgotności powietrza (40-50%) i regularne sprzątanie przy użyciu odpowiedniego sprzętu również przyczyniają się do zmniejszenia narażenia na alergeny.
• Specjalne spraye neutralizujące alergeny mogą być stosowane na powierzchniach tekstylnych, takich jak dywany, zasłony czy meble tapicerowane.

Zarządzanie stresem i aktywność fizyczna

Nie można też zapominać o wpływie stresu na nasilenie objawów alergicznych. Stres może zaburzać równowagę układu odpornościowego i nasilać reakcje alergiczne.

• Regularna aktywność fizyczna, dostosowana do indywidualnych możliwości i stanu zdrowia, pomaga nie tylko w redukcji stresu, ale także wzmacnia ogólną odporność organizmu.
• Praktykowanie technik oddechowych, medytacji czy jogi może przynieść dodatkowe korzyści w postaci lepszej kontroli objawów alergii.
• Kluczowe znaczenie ma również odpowiednia ilość snu, która pozwala organizmowi na regenerację i wzmocnienie naturalnych mechanizmów obronnych.

Profilaktyka i zapobieganie zaostrzeniom

Skuteczne radzenie sobie z alergią wymaga przemyślanego podejścia do codziennych aktywności i systematycznego monitorowania czynników środowiskowych.

Monitorowanie ekspozycji na alergeny

Osoby z alergią wziewną powinny regularnie sprawdzać kalendarz pylenia i aktualne stężenie pyłków w powietrzu, co pozwala na lepsze planowanie aktywności na świeżym powietrzu. Warto również na bieżąco śledzić wskaźniki jakości powietrza, szczególnie w okresach zwiększonego zanieczyszczenia.

Dostępne są liczne aplikacje mobilne i serwisy internetowe, które dostarczają aktualne informacje o stężeniu pyłków i jakości powietrza w różnych regionach kraju, co ułatwia codzienne planowanie.

Planowanie aktywności

Świadome planowanie codziennych aktywności może znacząco wpłynąć na komfort życia alergików:

• Spacery czy treningi na świeżym powietrzu najlepiej planować w godzinach, gdy stężenie pyłków jest najniższe – zazwyczaj wczesnym rankiem lub po deszczu.
• Osoby planujące dłuższe wyjazdy powinny uwzględnić lokalne kalendarze pylenia, co pozwoli uniknąć nieprzyjemnych niespodzianek podczas urlopu.
• W przypadku alergii na pyłki warto rozważyć noszenie okularów przeciwsłonecznych i masek antyalergicznych podczas przebywania na zewnątrz w okresie intensywnego pylenia.

Nauka codziennych nawyków

W codziennym życiu warto wypracować pewne nawyki, które pomogą zminimalizować kontakt z alergenami:

• Po powrocie do domu dobrą praktyką jest wzięcie prysznica i zmiana ubrań, co pozwala zmyć alergeny z ciała i włosów.
• W okresie intensywnego pylenia lepiej suszyć pranie w pomieszczeniach, a wietrzenie mieszkania planować w godzinach najmniejszego stężenia pyłków.
• Regularne czyszczenie filtrów w klimatyzacji samochodowej i domowej zapobiega rozprzestrzenianiu się alergenów.
• Systematyczne stosowanie leków przeciwalergicznych zgodnie z zaleceniami lekarza, nawet gdy objawy nie są nasilone, może zapobiec gwałtownym zaostrzeniom.

Te proste zasady, stosowane systematycznie, mogą znacząco poprawić kontrolę nad objawami alergii i zwiększyć skuteczność prowadzonego leczenia.

Bibliografia

1. Agache I, Lau S, Akdis CA, et al. EAACI Guidelines on Allergen Immunotherapy: House dust mite-driven allergic asthma. Allergy. 2019;74(5):855-873. DOI: 10.1111/all.13749
2. Bousquet J, Khaltaev N, Cruz AA, et al. Allergic Rhinitis and its Impact on Asthma (ARIA) 2008 update (in collaboration with the World Health Organization, GA(2)LEN and AllerGen). Allergy. 2008;63 Suppl 86:8-160. DOI: 10.1111/j.1398-9995.2007.01620.x
3. Dhami S, Kakourou A, Asamoah F, et al. Allergen immunotherapy for allergic asthma: A systematic review and meta-analysis. Allergy. 2017;72(12):1825-1848. DOI: 10.1111/all.13208
4. Jutel M, Agache I, Bonini S, et al. International consensus on allergy immunotherapy. Journal of Allergy and Clinical Immunology. 2015;136(3):556-568. DOI: 10.1016/j.jaci.2015.04.047
5. Muraro A, Werfel T, Hoffmann-Sommergruber K, et al. EAACI Food Allergy and Anaphylaxis Guidelines: diagnosis and management of food allergy. Allergy. 2014;69(8):1008-1025. DOI: 10.1111/all.12429
6. Roberts G, Pfaar O, Akdis CA, et al. EAACI Guidelines on Allergen Immunotherapy: Allergic rhinoconjunctivitis. Allergy. 2018;73(4):765-798. DOI: 10.1111/all.13317
7. Sampath V, Tupa D, Graham MT, et al. Deciphering the black box of food allergy mechanisms. Annals of Allergy, Asthma & Immunology. 2017;118(1):21-27. DOI: 10.1016/j.anai.2016.10.017
8. Simons FER, Ebisawa M, Sanchez-Borges M, et al. 2015 update of the evidence base: World Allergy Organization anaphylaxis guidelines. World Allergy Organization Journal. 2015;8(1):32. DOI: 10.1186/s40413-015-0080-1
9. Worm M, Francuzik W, Renaudin JM, et al. Factors increasing the risk for a severe reaction in anaphylaxis: An analysis of data from The European Anaphylaxis Registry. Allergy. 2018;73(6):1322-1330. DOI: 10.1111/all.13380
10. Zuberbier T, Aberer W, Asero R, et al. The EAACI/GA²LEN/EDF/WAO guideline for the definition, classification, diagnosis and management of urticaria. Allergy. 2018;73(7):1393-1414. DOI: 10.1111/all.13397