Przyczyny, objawy i leczenie osteoporozy

Osteoporoza jest przewlekłą chorobą metaboliczną tkanki kostnej, w przebiegu której mamy do czynienia z redukcją gęstości mineralnej kości. W konsekwencji, dochodzi do ich osłabienia, obniżenia odporności na uszkodzenia oraz zwiększoną podatnością na złamania. Co jeszcze należy wiedzieć na temat tej dolegliwości?

Jak pokazują statystyki, osteoporoza dotyka co 10 osobę na świecie. W szczególności narażone są na nie kobiety po okresie menopauzy, lecz chorują na nią także mężczyźni. Nierzadko dotyka ona osoby młode, które o jej istnieniu dowiadują się dopiero podczas pierwszej wizyty u lekarza. W zaawansowanym stadium osteoporozy do złamań dochodzić może nawet podczas wykonywania codziennych czynności, jak kąpiel czy sprzątanie.

Główne przyczyny osteoporozy

• wiek (najczęściej dotyka ona osób po 50 roku życia),
• płeć (na osteoporozę zwykle chorują kobiety),
• menopauza,
• predyspozycje genetyczne,
• wątła, szczupła budowa ciała,
• niewłaściwa dieta uboga w białko, witaminę D3, wapń oraz fosforany,
• zaburzenia gospodarki hormonalnej (u kobiet jest to niedobór estrogenu, u mężczyzn – testosteronu),
• współistniejące choroby ustrojowe (kamica nerkowa, cukrzyca, RZS),
• siedzący tryb życia,
• przyjmowanie niektórych leków (kortykosteroidów, hormonów tarczycy, preparatów nasennych),
• długotrwałe unieruchomienie, na przykład po wypadku,
• przyjmowanie używek (alkohol, papierosy).

Objawy osteoporozy

W początkowej fazie osteoporoza przebiega bezobjawowo. Do objawów, które powinny nas skłonić do wizyty u lekarza zalicza się:

• bóle kręgosłupa w odcinku piersiowym oraz lędźwiowym,
• bóle kości długich na skutek obciążenia,
• obniżenie wzrostu,
• nadmierna kifoza piersiowa,
• regularne złamania oraz ich charakter (nadgarstka, kości ramiennej, kości udowej, kości promiennej),
• złamania podczas wykonywania codziennych czynności.

Osteoporoza pierwotna i wtórna

Określenie źródła osteoporozy pierwotnej nie należy do najłatwiejszych. Choroba może mieć wówczas podłoże zarówno genetyczne, jak i endokrynologiczne lub związane z zaburzeniami systemu odpornościowego albo niedoborami witaminy D3. Można wyróżnić trzy rodzaje osteoporozy pierwotnej:

• idiopatyczną – dotyka głównie dzieci i młodzież. Niekiedy borykają się z nią także osoby w średnim wieku,
• idiopatyczną postmenopauzalną – stanowi konsekwencję redukcji ilości estrogenów w organizmie. Pojawia się u kobiet po 50 roku życia,
• inwolucyjną w wieku starczym – dotyka pacjentów po 75 roku życia. Do jej przyczyn zaliczyć można problemy z wchłanianiem wapnia z przewodu pokarmowego.

Osteoporoza wtórna stanowi natomiast skutek uboczny innych chorób ogólnoustrojowych i można ją podzielić na:

• hormonalną – wiąże się ona z zaburzeniami w gospodarce hormonalnej człowieka wskutek niedoczynności lub niedoczynności tarczycy lub kory nadnerczy, zaawansowanej cukrzycy lub niedoboru hormonu wzrostu,
• powstałą na skutek przewlekłych schorzeń układu pokarmowego takich, jak zespoły złego trawienia oraz wchłaniania czy nietolerancja laktozy.
• Występującą wskutek schorzeń tkanki łącznej (długotrwałe unieruchomienie, martwica jałowa kości, zwyrodnienie stawów).

Diagnostyka i leczenie osteoporozy

W celu zdiagnozowania osteoporozy wykonuje się badanie densytometryczne kośćca, które ma za zadanie określić gęstość mineralną kości. Ocenia się ją na kości promiennej, szyjce kości udowej albo odcinku lędźwiowym kręgosłupa. Zdjęcie RTG przedstawia jedynie bardzo zaawansowaną osteoporozę, w związku z czym nie może stanowić podstawy do rozpoznania. Często wykonuje się tu również biopsję kości oraz badania laboratoryjne mające na celu określenie poziomu fosforu i wapnia oraz określenie parametrów metabolizmu tkanki kostnej. Celem leczenia opisywanej dolegliwości jest zapobieganie złamaniom kości, co jest możliwe poprzez zwiększenie masy kostnej, zapobieganie jej ubytkowi oraz poprawę wewnętrznej struktury kości.

Leczenie osteoporozy jest kompleksowe i obejmuje między innymi:

• Farmakoterapię (stosuje się tu leki na kości – preparaty wapnia oraz witaminy D, bisfosfoniany, fluorki, patathormon oraz kalctyoninę).
• Fizjoterapię, która ma na celu zapobiegać dolegliwościom bólowym kości i zachować siłę mięśniową oraz odpowiednią ruchomość w stawach. Fizykoterapia obejmuje masaż podwodny, masaż ręczny, pole magnetyczne i elektroterapię. Pomocne okazać mogą się również ostrożne ćwiczenia oporowe i ćwiczenia czynne w odciążeniu.
• Systematyczną aktywność fizyczną – regularne ćwiczenia wzmacniają zarówno mięśnie, jak i kości.
• Zbilansowaną dietę, która ma na celu dostarczenie niezbędnych składników odżywczych oraz mineralnych. W codziennym jadłospisie powinny się znaleźć produkty bogate w wapń oraz witaminę D takie, jak mięso, zielone warzywa liściaste oraz mleko sojowe. Warto zdawać sobie sprawę z faktu, iż nie cały wapń trafiający do naszego organizmu jest przez niego wchłaniany. W związku z tym, niezbędne jest przyjmowanie witaminy D, która przyczynia się do zmniejszenia wydalania podanego związku z naszego organizmu. Znajdziemy ją na przykład w jajku, wątróbce, tłustych rybach oraz mleku.
• Rezygnację z picia dużych ilości kawy (powyżej czterech filiżanek dziennie) – zawarta w niej kofeina może się przyczyniać do osłabienia wchłaniania wapnia przez nasz organizm.
• Ograniczenie do minimum spożywanego alkoholu – jak pokazują statystki, z osteoporozą boryka się co trzeci alkoholik.
• Rzucenie nałogu tytoniowego – palenie papierosów zaburza wchłanianie wapnia w jelicie, a u mężczyzn wpływa negatywnie na stan gospodarki hormonalnej, redukując poziom testosteronu.
• Korzystanie z kąpieli słonecznych – związane jest to z faktem, że nasz organizm jest w stanie samodzielnie produkować witaminę D na skutek promieni słonecznych.

Profilaktyka osteoporozy

U osób, które są zagrożone wystąpieniem osteoporozy (zalicza się do nich między innymi dzieci rodziców, które cierpią na tą dolegliwość lub kobiety w wieku menopauzalnym), zalecana jest trwająca całe życie profilaktyka polegająca na:

• uzupełnianiu niedoborów żywieniowych białka, wapnia oraz witaminy D,
• zrezygnowaniu z palenia papierosów i picia alkoholu,
• uprawianiu sportu, co ma na celu wzmocnienie kości i mięśni.