Atopowe zapalenie skóry – czym jest i jak z nim walczyć?

Atopowe zapalenie skóry zaliczane jest do grona najpopularniejszych alergicznych chorób skóry. Charakterystycznym objawem tej dolegliwości jest uporczywy świąd, który najczęściej nasila się wieczorem oraz w nocy. Wyróżnia się kilka postaci AZS – niemowlęcą, dziecięcą oraz dorosłych. Leczenie opiera się na stosowaniu preparatów miejscowych oraz ogólnoustrojowych.

Główne objawy AZS

Najpopularniejszym objawem atopowego zapalenia skóry jest uporczywy świąd w zmienionych chorobowo miejscach, któremu towarzyszy suchość, zaczerwienie, łuszczenie oraz rogowacenie skóry. Na skutek intensywnego drapania się, dochodzi do powstawania tak zwanych przeczosów. Dla stanów przewlekłych charakterystyczne jest pogrubienie naskórka w tych miejscach, a także uszkodzenia skóry i wtórne nadkażenia bakteryjne. Uszkodzenia związane z pocieraniem przyczyniają się do dalszego nasilenia swędzenia skóry. Na skutek obniżenia progu świądu, skóra jest nadwrażliwa nawet na słabe bodźce.

W typowym obrazie AZS, obserwuje się obecność trzech podstawowych konfiguracji zmian skórnych. Możemy mieć do czynienia ze zmianami ostrymi, czyli obszarami mocno swędzących guzków oraz pęcherzyków na rumieniowym podłożu, podostrymi – fragmentarycznie zaczerwienioną, mocno łuszczącą się skórą oraz przewlekłymi pod postacią obszarów pogrubiałej skóry z włóknistymi guzkami.

Niekiedy możemy mieć także do czynienia z mniej specyficznymi objawami takimi, jak rogowacenie przymieszkowe, cienie pod oczami, dodatkowy fałd skórny pod dolną powieką oraz widoczne bruzdy na dłoniach.

Objawy atopowego zapalenia skóry pojawiają się w rzutach rozdzielonych długimi rzutami bezobjawowymi, przy czym często rozwijają się one bez uchwytnej przyczyny. Rozległość, lokalizacja oraz charakter są różne w poszczególnych grupach wiekowych.

Diagnoza AZS

Kryteria diagnostyczne w atopowym zapaleniu skóry skupiają się głównie na stwierdzeniu zmian skórnych o typowej morfologii oraz charakterystycznej dynamice rozwoju. Dodatkowe badania mają wartość wyłącznie pomocniczą. Do kryteriów głównych zalicza się świąd skóry, charakterystyczny wygląd oraz umiejscowienie zmian, przewlekły i nawrotowy przebieg choroby, a także obecność u pacjenta lub najbliższych krewnych chorób o podłożu atopowym.

Kryteria dodatkowe obejmują szereg objawów często występujących w przebiegu AZS takich, jak rogowacenie i suchość skóry, zacienienia wokół oczu, zaostrzenia wywołane stresem lub narażeniem na alergeny środowiskowe, swędzenie skóry po spoceniu.

W celu rozpoznania AZS, konieczne jest stwierdzenie minimum 3 z 4 objawów głównych i co najmniej 3 objawów dodatkowych.

W przypadku jakichkolwiek wątpliwości albo w celu uszczegółowienia rozpoznania wykonuje się badania dodatkowe takie, jak oznaczenie poziomu IgE w surowicy i skórne testy alergiczne.

Jak leczyć atopowe zapalenie skóry?

Leczenie atopowego zapalenia skóry wymaga wszechstronnego podejścia, które z jednej strony będzie ukierunkowane na eliminację czynników wywołujących zaostrzenie objawów, z drugiej natomiast, skupiało będzie się na pielęgnacji i ochronie skóry.

Kluczową rolę odgrywa tutaj dbałość o odpowiednie nawilżenie i natłuszczenie. Unikać powinno stosowania się wszelkiego rodzaju preparatów kosmetycznych przyczyniających się do utraty ochronnej warstwy lipidowej skóry i mogących powodować jej wysychanie. Sprawdzony sposób leczenia AZS to częste, trwające nie dłużej niż kilkanaście minut kąpiele w ciepłej, lecz nie gorącej wodzie, bezpośrednio po których należy zastosować emolient. To produkt natłuszczający skórę i zatrzymujący wodę na jej powierzchni, umożliwiając w ten sposób utrzymanie jej wilgotności. Do grupy emolientów zalicza się między innymi maść cholesterolową na wazelinie, wazelinę białą czy kremy, w składzie których znajdują się przeciwutleniacze i oleje roślinne. Emolient należy rozprowadzić na wilgotnej skórze całego ciała. Do kąpieli warto dodać niewielką ilość olejku emoliującego.

Równie skuteczne są wszelkiego rodzaju kremy, maści oraz pasty zawierające w swoim składzie środki immunosupresyjne, przeciwzapalne oraz immunomodulujące. Bardzo często stosuje się tu również leki z grupy kortykosteroidów np. (deksametazon, hydrokortyzon) , które aplikuje się na zmiany chorobowe aż do momentu ich całkowitego ustąpienia. Bardziej nasilone albo niereagujące na leczenie steroidami zmiany można równie skutecznie leczyć przy pomocy aplikowanego miejscowo preparatu immunosupresyjnego.

W uśmierzaniu świądu pomocna może okazać się hydroksyzyna i inne preparaty blokujące receptory histaminowe. Pełną ulgę przynieść może jedynie stosowna pielęgnacja skóry oraz leczenie zaostrzeń.

Powikłania AZS leczy się adekwatnie do ich charakteru, na przykład antybiotykami stosowanymi miejscowo.

Zasady, o których powinna pamiętać każda osoba borykająca się z AZS

• Unikanie noszenia drażniącej odzieży, w szczególności wełnianej. Zamiast niej, nosić powinno się ubrania wykonane z bawełny.
• Ubrania prać należy z użyciem łagodnych preparatów bez dodatku wybielacza czy płynu zmiękczającego, jako że mogą one powodować zaostrzenie objawów.
• W razie możliwości, wyeliminowanie z otoczenia alergenów kontaktowych, wziewnych oraz pokarmowych, na które pacjent jest uczulony.
• Jako że wysoka wilgotność powietrza ogranicza wysychanie skóry i redukuje nasilenie objawów, warto zainwestować w oczyszczacz, w szczególności w sezonie jesienno – zimowym.
• Zadbać należy o optymalną temperaturę w pomieszczeniach, w których przebywamy najczęściej, w szczególności w sypialni.