Stwardnienie rozsiane (SM) to przewlekła choroba ośrodkowego układu nerwowego, która charakteryzuje się uszkodzeniem osłonek mielinowych włókien nerwowych. Choroba ta dotyka około 30 osób na 100 tys. ludzi i może prowadzić do różnorodnych objawów oraz niepełnosprawności. Objawy SM są zróżnicowane i zależne od lokalizacji zmian w mózgu i rdzeniu kręgowym. Najczęściej spotykane to zaburzenia czucia, mrowienie, drętwienie kończyn, a także problemy z widzeniem, równowagą, mową i połykanie.
Stwardnienie rozsiane – podstawowe informacje i rodzaje SM
Stwardnienie rozsiane (SM), znane również jako sclerosis multiplex, to przewlekła choroba ośrodkowego układu nerwowego, która charakteryzuje się zapalno-demielinizacyjnymi zmianami w mózgu i rdzeniu kręgowym. Jest to jedna z najczęstszych chorób neurologicznych dotykających młodych dorosłych, zwłaszcza kobiety w wieku 20-40 lat. W Polsce co roku diagnozuje się około 2,5 tysiąca nowych przypadków. Choroba ta jest nazywana „chorobą o tysiącu twarzy” ze względu na różnorodność objawów, które mogą się różnić w zależności od lokalizacji i stopnia uszkodzenia nerwów.
Medycyna rozróżnia trzy główne postaci SM:
- postać rzutowo-remisyjną, w której okresy zaostrzeń przeplatają się z okresami remisji;
- postać pierwotnie postępującą, charakteryzującą się stopniowym pogarszaniem stanu zdrowia;
- postać wtórnie postępującą, która może rozwinąć się z postaci rzutowo-remisyjnej i prowadzić do ciągłego pogarszania się stanu pacjenta.
Sprawdź ulotki i opinie pacjentów o przykładowych lekach stosowanych w neurologii: przykładowe leki na padaczkę (Egzysta, Orfiril, Pragiola, Lacosamide Teva, Mizodin, Linefor, Lamotrix, Neurotop retard), leki stosowane w leczeniu choroby Parkinsona (Aropilo, Rasagiline Vipharm, Polpix SR), na stwardnienie rozsiane (Sativex, Ocrevus, Aubagio), ADHD (Symkinet MR), choroba Ménière’a (Betahistin-ratiopharm, Polvertic), choroba Alzheimera (Cogiton, Donepex), napięcie mięśni szkieletowych (Methocarbamol Espefa).
Jakie są przyczyny stwardnienia rozsianego?
Stwardnienie rozsiane (SM) to przewlekła choroba układu nerwowego, której dokładne przyczyny nie są w pełni poznane, jednakże badania wskazują na wieloczynnikowe podłoże tej dolegliwości. Uważa się, że SM jest chorobą autoimmunologiczną, w której układ odpornościowy atakuje własne tkanki organizmu, w tym przypadku osłonki mielinowe włókien nerwowych. Proces ten prowadzi do demielinizacji, czyli uszkodzenia osłonek mielinowych, co skutkuje powstawaniem blizn, zwanych stwardnieniami, oraz zwyrodnieniem aksonów, co zaburza przewodzenie impulsów nerwowych.
Czynniki genetyczne mogą zwiększać predyspozycje do rozwoju SM, ale nie są jedynym wyznacznikiem. Środowiskowe aspekty, takie jak infekcje wirusowe, niedobór witaminy D, palenie tytoniu, a także niektóre czynniki geograficzne i klimatyczne, również mogą odgrywać rolę. Warto zaznaczyć, że SM częściej diagnozowane jest u kobiet i zwykle manifestuje się w młodym wieku dorosłym.
SM – najczęstsze objawy
SM to przewlekła choroba układu nerwowego, która charakteryzuje się uszkodzeniem osłonek mielinowych włókien nerwowych, prowadząc do zaburzeń przewodzenia impulsów nerwowych. Objawy są różnorodne i zależą od lokalizacji zmian w ośrodkowym układzie nerwowym.
Najczęściej spotykanymi objawami są zaburzenia czucia takie jak mrowienie, drętwienie kończyn, czy zmienione odczuwanie dotyku i temperatury. Wiele osób doświadcza również osłabienia, szczególnie w kończynach dolnych, co może prowadzić do trudności w chodzeniu i utrzymaniu równowagi. Zapalenie pozagałkowe nerwu wzrokowego jest kolejnym częstym objawem, manifestującym się poprzez pogorszenie widzenia, często z towarzyszącym bólem przy ruchach gałek ocznych.
Inne objawy mogą obejmować zaburzenia mowy, połykania, a także zmiany w funkcjonowaniu pęcherza i jelit. Zmęczenie jest również powszechnym problemem, wpływającym na codzienne funkcjonowanie osób z SM. Warto zaznaczyć, że objawy mogą mieć charakter rzutowy, pojawiając się i znikając, lub postępujący, gdzie dolegliwości narastają z czasem.
Diagnostyka sclerosis multiplex
Diagnostyka SM opiera się na kryteriach McDonalda, które wymagają potwierdzenia wieloogniskowego i wieloczasowego deficytu neurologicznego, zazwyczaj za pomocą rezonansu magnetycznego i/lub badania płynu mózgowo-rdzeniowego. Wstępna ocena może obejmować analizę objawów, takich jak zaburzenia widzenia, koordynacji ruchowej, czy czucia, a także historię medyczną pacjenta.
W Polsce diagnostyka i leczenie są dostępne w specjalistycznych ośrodkach i klinikach. Wczesne rozpoznanie i interwencja są kluczowe, ponieważ SM może prowadzić do różnorodnych i zmieniających się objawów, które wpływają na jakość życia pacjentów. W diagnostyce różnicowej ważne jest wykluczenie innych chorób ośrodkowego układu nerwowego, które mogą naśladować SM, co wymaga szczegółowej analizy klinicznej i laboratoryjnej. Współpraca między pacjentem a zespołem medycznym jest niezbędna w procesie diagnostycznym, aby zapewnić dokładność diagnozy i odpowiednie leczenie. Podsumowując, diagnostyka SM opiera się przede wszystkim na kryteriach klinicznych i badaniach obrazowych, takich jak rezonans magnetyczny.
Jak wygląda leczenie stwardnienia rozsianego (SM)?
Leczenie stwardnienia rozsianego (SM) jest złożonym procesem, który wymaga indywidualnego podejścia do każdego pacjenta. W terapii tej choroby stosuje się różne grupy leków, które mają na celu zarówno łagodzenie objawów, jak i spowalnianie postępu choroby. Jednym z leków jest Efigalo, zawierający substancję czynną fingolimod, stosowany w leczeniu ustępująco-nawracającej postaci SM u dorosłych oraz dzieci powyżej 10. roku życia. Fingolimod działa poprzez modulację odpowiedzi immunologicznej, co może zmniejszyć liczbę rzutów choroby i spowolnić postęp niesprawności. Innym lekiem jest Noroplex, który zawiera fumaran dimetylu, substancję czynną hamującą uszkodzenia ośrodkowego układu nerwowego, stosowaną w leczeniu rzutowo-remisyjnej postaci SM.
W ramach programów lekowych Ministerstwa Zdrowia, dostępne są również inne opcje terapeutyczne, takie jak interferon beta-1a, Interferon beta-1b, octan glatirameru, peginterferon beta-1a, teryflunomid, alemtuzumab, ofatumumab, które są stosowane w zależności od postaci i aktywności choroby. Leki te działają immunomodulująco i mogą być stosowane w różnych schematach terapeutycznych. W przypadku agresywnej postaci SM, mogą być zastosowane cytostatyki, takie jak azatiopryna czy mitoksantron, które są lekami immunosupresyjnymi i mogą być używane również w leczeniu przeciwnowotworowym.
W leczeniu rzutów SM stosuje się glikokortykosteroidy, które ograniczają proces zapalny i zmniejszają uwalnianie cytokin prozapalnych, a także stabilizują barierę krew-mózg. Ważne jest, aby pamiętać, że każdy lek może powodować działania niepożądane i przed rozpoczęciem terapii konieczne jest wykonanie odpowiednich badań oraz regularne monitorowanie stanu zdrowia pacjenta. Leczenie powinno być prowadzone pod ścisłą kontrolą lekarza specjalisty, który dobierze odpowiednią terapię i dostosuje ją do potrzeb i możliwości pacjenta. Współpraca z zespołem medycznym, edukacja na temat choroby i dostępnych metod leczenia, a także wsparcie psychologiczne są kluczowe dla skuteczności terapii i jakości życia osób z SM.
Podsumowując, stwardnienie rozsiane to choroba, która wymaga kompleksowego podejścia zarówno w diagnostyce, jak i leczeniu. Współpraca między pacjentem a zespołem medycznym jest kluczowa dla skutecznego zarządzania SM i utrzymania jak najlepszej jakości życia.
Naszych publikacji nie należy traktować jako wytycznych postępowania medycznego w stosunku do każdego pacjenta. O postępowaniu medycznym, w tym o zakresie i częstotliwości badań diagnostycznych i/lub procedur terapeutycznych decyduje lekarz, zgodnie ze wskazaniami medycznymi, które ustala po zapoznaniu się ze stanem pacjenta. Lekarz podejmuje decyzję indywidualnie w porozumieniu z pacjentem.
Zobacz także spis leków stosowanych w neurologii. Znajdziesz tu między innymi wykaz leków na migrenę, leki na chorobę Parkinsona, lekarstwa na padaczkę, a także leki na stwardnienie rozsiane lub leki na chorobę Alzheimera, leki na pamięć i koncentrację.
