Grupa krwi to jedna z cech wrodzonych człowieka, przekazywana potomstwu przez rodziców zgodnie z prawami genetyki. Wiele osób zastanawia się, czy dziecko może mieć grupę krwi różną od swoich rodziców, a odpowiedź na to pytanie jest twierdząca. Grupa krwi dziecka jest wynikiem kombinacji genów odziedziczonych od obojga rodziców i w wielu przypadkach może się różnić od grupy krwi matki, ojca lub nawet obojga. Jest to całkowicie normalne zjawisko wynikające z zasad dziedziczenia genetycznego. Znajomość swojej grupy krwi oraz mechanizmów jej dziedziczenia jest istotna nie tylko z ciekawości, ale przede wszystkim ze względów medycznych, szczególnie w kontekście transfuzji krwi oraz planowania ciąży.
Spis treści
Czym jest grupa krwi?
Grupa krwi to zestaw antygenów (białek) znajdujących się na powierzchni czerwonych krwinek. Dwa najważniejsze układy grupowe to:
- Układ AB0 – określa obecność antygenów A i B na powierzchni krwinek czerwonych. W ramach tego układu wyróżniamy cztery grupy:
- Grupa A – obecny antygen A
- Grupa B – obecny antygen B
- Grupa AB – obecne antygeny A i B
- Grupa 0 – brak antygenów A i B
- Układ Rh – określa obecność lub brak antygenu D (Rh). Na tej podstawie wyróżniamy:
- Rh+ (pozytywny) – antygen D jest obecny
- Rh- (negatywny) – antygen D jest nieobecny
Kombinacja tych dwóch układów daje osiem możliwych grup krwi: A+, A-, B+, B-, AB+, AB-, 0+, 0-.
Częstość występowania grup krwi w Polsce
| Grupa krwi | Odsetek populacji |
|---|---|
| A Rh+ | 32% |
| 0 Rh+ | 31% |
| B Rh+ | 15% |
| AB Rh+ | 7% |
| A Rh- | 6% |
| 0 Rh- | 6% |
| B Rh- | 2% |
| AB Rh- | 1% |
Sprawdź ulotki i opinie pacjentów o przykładowych lekach stosowanych w kardiologii: przykładowe leki na nadciśnienie tętnicze (Atenolol Sanofi, Ramizek Combi, Nebilenin, Micardis, Tezeo, Valzek, Primacor, Ramipril Genoptim, Exforge, Elestar, Lecalpin, Indap, Polpril, Indapen,Telmizek, Lokren 20), leki obniżające poziom cholesterolu (Ezen, Etibax, Rosutrox, PITAMET, Ridlip, Ezehron Duo), na arytmię serca (Opacorden), w niewydolności serca (Entresto, Bibloc), zespół wieńcowy (Xarelto, Brilique).
Planujesz rzucić palenie? Zapoznaj się z opiniami o tych produktach: Recigar, Desmoxan, Tabex, Niquitin przezroczysty, Nicorette Classic Gum.
Jak dziedziczy się grupa krwi?
Dziedziczenie grupy krwi odbywa się zgodnie z prawami Mendla. Każdy człowiek posiada dwa allele (warianty genu) odpowiedzialne za grupę krwi w układzie AB0 – po jednym otrzymanym od każdego z rodziców.
Układ AB0
W układzie AB0 występują trzy możliwe allele: A, B i 0. Allele A i B są dominujące w stosunku do allelu 0, natomiast względem siebie są kodominujące (współdominujące). Oznacza to, że:
| Genotyp | Fenotyp (grupa krwi) |
|---|---|
| AA | A |
| A0 | A |
| BB | B |
| B0 | B |
| AB | AB |
| 00 | 0 |
Dziecko dziedziczy po jednym allelu od każdego rodzica, a to, jaki allel zostanie przekazany, jest kwestią losową. Dlatego też możliwe jest, że dziecko będzie miało inną grupę krwi niż rodzice.
Układ Rh
W przypadku układu Rh, dziedziczenie jest prostsze. Obecność antygenu D (Rh+) jest cechą dominującą, a jego brak (Rh-) recesywną.
| Genotyp | Fenotyp (czynnik Rh) |
|---|---|
| DD | Rh+ (homozygota dominująca) |
| Dd | Rh+ (heterozygota) |
| dd | Rh- (homozygota recesywna) |
Możliwe kombinacje grup krwi u dziecka
W zależności od grup krwi rodziców, dziecko może mieć różne grupy krwi. Poniżej przedstawiamy możliwe kombinacje:
Możliwe grupy krwi dziecka w zależności od grup krwi rodziców (układ AB0):
| Grupa krwi matki | Grupa krwi ojca | Możliwe grupy krwi dziecka |
|---|---|---|
| 0 | 0 | 0 |
| 0 | A | A, 0 |
| 0 | B | B, 0 |
| 0 | AB | A, B |
| A | 0 | A, 0 |
| A | A | A, 0 |
| A | B | A, B, AB, 0 |
| A | AB | A, B, AB |
| B | 0 | B, 0 |
| B | A | A, B, AB, 0 |
| B | B | B, 0 |
| B | AB | A, B, AB |
| AB | 0 | A, B |
| AB | A | A, B, AB |
| AB | B | A, B, AB |
| AB | AB | A, B, AB |
Możliwe grupy krwi dziecka w zależności od czynnika Rh rodziców:
| Czynnik Rh matki | Genotyp matki | Czynnik Rh ojca | Genotyp ojca | Możliwe grupy Rh dziecka |
|---|---|---|---|---|
| Rh+ | DD | Rh+ | DD | Rh+ (DD) |
| Rh+ | DD | Rh+ | Dd | Rh+ (DD, Dd) |
| Rh+ | DD | Rh- | dd | Rh+ (Dd) |
| Rh+ | Dd | Rh+ | DD | Rh+ (DD, Dd) |
| Rh+ | Dd | Rh+ | Dd | Rh+ (DD, Dd), Rh- (dd) |
| Rh+ | Dd | Rh- | dd | Rh+ (Dd), Rh- (dd) |
| Rh- | dd | Rh+ | DD | Rh+ (Dd) |
| Rh- | dd | Rh+ | Dd | Rh+ (Dd), Rh- (dd) |
| Rh- | dd | Rh- | dd | Rh- (dd) |
Znaczenie medyczne grup krwi
Znajomość grupy krwi jest istotna z kilku powodów:
Transfuzje krwi
Przy przetaczaniu krwi kluczowa jest zgodność grup krwi dawcy i biorcy. W przypadku transfuzji niezgodnej krwi, układ odpornościowy biorcy może rozpoznać obce antygeny i rozpocząć produkcję przeciwciał, co prowadzi do poważnej reakcji poprzetoczeniowej, zagrażającej życiu pacjenta.
Zasady przetaczania krwi w układzie AB0:
| Grupa krwi biorcy | Może otrzymać od grup | Może oddać do grup |
|---|---|---|
| 0 | 0 | 0, A, B, AB |
| A | A, 0 | A, AB |
| B | B, 0 | B, AB |
| AB | AB, A, B, 0 | AB |
Zasady przetaczania krwi w układzie Rh:
| Czynnik Rh biorcy | Może otrzymać od | Może oddać do |
|---|---|---|
| Rh+ | Rh+, Rh- | Rh+ |
| Rh- | Rh- | Rh+, Rh- |
Konflikt serologiczny
Szczególnie istotna jest znajomość grupy krwi w kontekście ciąży. Jeśli matka ma grupę krwi Rh-, a dziecko odziedziczyło po ojcu czynnik Rh+, może dojść do konfliktu serologicznego.
Konflikt serologiczny pojawia się, gdy krew płodu miesza się z krwią matki (najczęściej podczas porodu), a organizm matki rozpoznaje krwinki dziecka jako obce i zaczyna produkować przeciwciała anty-D. W pierwszej ciąży zwykle nie ma problemu, ale przeciwciała te mogą zaatakować krwinki kolejnego dziecka z czynnikiem Rh+, prowadząc do choroby hemolitycznej noworodka.
Ryzyko konfliktu serologicznego:
| Czynnik Rh matki | Czynnik Rh ojca | Czynnik Rh dziecka | Ryzyko konfliktu |
|---|---|---|---|
| Rh+ | Rh+ | Rh+ | Brak |
| Rh+ | Rh- | Rh+/Rh- | Brak |
| Rh- | Rh+ | Rh+ | Tak |
| Rh- | Rh+ | Rh- | Brak |
| Rh- | Rh- | Rh- | Brak |
Aby zapobiec konfliktowi serologicznemu, matkom z grupą Rh- po urodzeniu dziecka z czynnikiem Rh+ podaje się immunoglobulinę anty-D w ciągu 72 godzin od porodu. Neutralizuje ona krwinki dziecka, które dostały się do krwiobiegu matki, zapobiegając produkcji przeciwciał.
Ciekawostki o grupach krwi
- Noworodek ma w organizmie zaledwie około 250 ml krwi, czyli objętość filiżanki.
- Dorosły człowiek posiada od 5 do 6 litrów krwi, co stanowi około 7% masy ciała.
- Odkrywcą grup krwi był Karl Landsteiner, który w 1901 roku opisał układ AB0, za co później otrzymał Nagrodę Nobla.
- Polski immunolog Ludwik Hirszfeld odkrył prawa dziedziczenia grup krwi, oznaczył antygeny i opisał czynnik Rh oraz konflikt serologiczny.
- Grupa krwi może mieć związek z podatnością na niektóre choroby – np. osoby z grupą krwi 0 rzadziej zapadają na choroby serca, ale częściej cierpią na wrzody żołądka.
Potencjalny związek grup krwi z chorobami:
| Grupa krwi | Potencjalnie zwiększone ryzyko | Potencjalnie zmniejszone ryzyko |
|---|---|---|
| 0 | Choroba wrzodowa żołądka | Zawały serca, udary mózgu |
| A | Rak żołądka | Wrzody żołądka |
| B | – | – |
| AB | Zakrzepica, zawały serca | – |
Najczęściej zadawane pytania (FAQ)
Czy grupa krwi może się zmienić w ciągu życia?
Nie, grupa krwi jest cechą wrodzoną i pozostaje niezmienna przez całe życie. Wyjątkiem mogą być osoby po przeszczepie szpiku kostnego, u których grupa krwi może zmienić się na grupę dawcy.
Jak można sprawdzić swoją grupę krwi?
Grupę krwi można sprawdzić wykonując specjalne badanie krwi. W Polsce informacja o grupie krwi jest wpisywana do dokumentacji medycznej oraz do legitymacji honorowego dawcy krwi.
Czy małżeństwo osób o różnych grupach krwi może mieć problemy z posiadaniem dzieci?
Sama różnica w grupach krwi małżonków nie wpływa na płodność ani zdolność do posiadania dzieci. Jednak w przypadku kobiet Rh- i mężczyzn Rh+ należy pamiętać o ryzyku konfliktu serologicznego, któremu można zapobiec poprzez odpowiednią opiekę medyczną.
Czy grupa krwi dziecka może być dowodem w sprawie o ustalenie ojcostwa?
Grupa krwi może wykluczyć ojcostwo, ale nie może go potwierdzić. Na przykład, jeśli oboje rodzice mają grupę A, a dziecko ma grupę B, oznacza to, że mężczyzna nie może być biologicznym ojcem dziecka. Jednak nowoczesne testy DNA są znacznie bardziej precyzyjne i obecnie są standardem w sprawach o ustalenie ojcostwa.
Czy dziecko może mieć grupę krwi, której nie ma żadne z rodziców?
Tak, ale tylko w określonych kombinacjach. Na przykład, jeśli oboje rodzice mają grupę A z genotypem A0, ich dziecko może mieć grupę 0, odziedziczyć po dwa allele 0. Jednak nie jest możliwe, aby dziecko miało grupę krwi zawierającą antygen, którego nie posiada żadne z rodziców (np. rodzice z grupą A i 0 nie mogą mieć dziecka z grupą B lub AB).
Czy istnieje związek między grupą krwi a charakterem człowieka?
W niektórych kulturach, szczególnie w Japonii, istnieje przekonanie o związku między grupą krwi a cechami osobowości. Nie ma jednak naukowych dowodów potwierdzających taką zależność. Cechy charakteru kształtowane są przez kombinację czynników genetycznych i środowiskowych, a grupa krwi nie ma na nie bezpośredniego wpływu.
Czy możliwe jest, aby dziecko miało grupę krwi 0, jeśli rodzice mają grupy A i B?
Tak, jest to możliwe, ale tylko wtedy, gdy oboje rodzice są heterozygotami (tzn. matka ma genotyp A0, a ojciec B0). W takim przypadku istnieje 25% szans, że dziecko odziedziczy allel 0 od obojga rodziców i będzie miało grupę krwi 0.
Kiedy u dziecka można określić grupę krwi?
Grupa krwi dziecka jest genetycznie określona już w momencie poczęcia. Układ AB0 wykształca się stopniowo i jest w pełni dojrzały pomiędzy 6. a 18. miesiącem życia, natomiast układ Rh jest aktywny już w życiu płodowym. Zwykle pierwsze badanie grupy krwi u dziecka wykonuje się tuż po porodzie.
Bibliografia
- Dean L. Blood Groups and Red Cell Antigens [Internet]. Bethesda (MD): National Center for Biotechnology Information (US); 2005. Available from: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK2263/
- Yamamoto F, Clausen H, White T, Marken J, Hakomori S. Molecular genetic basis of the histo-blood group ABO system. Nature. 1990;345(6272):229-233. doi: 10.1038/345229a0
- Storry JR, Olsson ML. The ABO blood group system revisited: a review and update. Immunohematology. 2009;25(2):48-59. PMID: 19927620
- Daniels G. Human Blood Groups. 3rd ed. Oxford: Wiley-Blackwell; 2013. ISBN: 978-1-118-49359-5
Niniejszy artykuł nie jest poradą medyczną i ma charakter wyłącznie informacyjny.
Zobacz także wykaz leków kardiologicznych. Znajdziesz tu między innymi leki na nadciśnienie, leki stosowane w niewydolności serca, leki na obniżenie cholesterolu lub leki na arytmię serca. W bazie leków znajdują się także kremy i maści na hemoroidy oraz lekarstwa na żylaki.
