Palenie papierosów jest jednym z najpowszechniejszych, a zarazem najbardziej niszczących nałogów na świecie. Według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO), tytoń zabija każdego roku ponad 8 milionów ludzi, w tym także osoby niepalące, narażone jedynie na działanie dymu tytoniowego w swoim otoczeniu. W Polsce problem ten ma szczególnie duży wymiar – około 21% dorosłych Polaków deklaruje regularne palenie tytoniu, a roczna liczba zgonów związanych z paleniem sięga nawet 100 tysięcy. Nałóg ten nie tylko drastycznie skraca życie, ale także znacząco obniża jego jakość, wpływając negatywnie na niemal każdy układ w organizmie człowieka. Nikotynizm jest chorobą przewlekłą, wpisaną do Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób, która prowadzi do uzależnienia zarówno fizycznego, jak i psychicznego, co czyni proces rzucania palenia niezwykle trudnym wyzwaniem. Na szczęście współczesna medycyna oferuje skuteczne metody wspomagające walkę z nałogiem, a korzyści zdrowotne z zaprzestania palenia są widoczne już po kilku godzinach od wypalenia ostatniego papierosa.
Spis treści
- 1 Skład dymu tytoniowego – toksyczna mieszanka
- 2 Wpływ nikotyny na organizm
- 3 Negatywny wpływ palenia na układy organizmu
- 4 Bierne palenie – zagrożenie dla otoczenia
- 5 Uzależnienie od nikotyny – mechanizm działania
- 6 Korzyści zdrowotne z rzucenia palenia
- 7 Etapy rzucania palenia
- 8 Metody rzucania palenia
- 9 Nie jesteś sam – gdzie szukać pomocy
- 10 Najczęściej zadawane pytania (FAQ)
Skład dymu tytoniowego – toksyczna mieszanka
Dym tytoniowy to prawdziwa toksyczna mieszanka zawierająca ponad 7000 różnych substancji chemicznych, z czego co najmniej 70 ma udowodnione działanie rakotwórcze. Do najbardziej szkodliwych składników dymu papierosowego należą:
| Substancja | Występowanie i działanie |
|---|---|
| Nikotyna | Silnie uzależniająca substancja psychoaktywna |
| Tlenek węgla (czad) | Blokuje transport tlenu w krwi |
| Substancje smoliste | Odpowiedzialne za powstawanie nowotworów |
| Cyjanowodór | Silna trucizna uszkadzająca płuca |
| Formaldehyd | Związek o działaniu rakotwórczym, używany do konserwacji preparatów biologicznych |
| Arsen | Silnie toksyczny pierwiastek, składnik trutek na szczury |
| Aceton | Drażniący drogi oddechowe rozpuszczalnik |
| Kadm i ołów | Toksyczne metale ciężkie uszkadzające narządy wewnętrzne |
| Polon | Radioaktywny pierwiastek zwiększający ryzyko nowotworów |
Warto podkreślić, że nie istnieje coś takiego jak „bezpieczne palenie” czy „zdrowsze papierosy”. Wszystkie wyroby tytoniowe, niezależnie od zawartości substancji smolistych czy nikotyny, są szkodliwe dla zdrowia i prowadzą do podobnych konsekwencji zdrowotnych.
Sprawdź ulotki i opinie pacjentów o przykładowych lekach stosowanych w leczeniu chorób dolnych dróg oddechowych: Budiair, Seebri Breezhaler, Ventolin, Fasenra, Spiolto Respimat, Daxas, Trelegy Ellipta, Nucala, Esbriet, Theospirex, Ofev.
Planujesz rzucić palenie? Zapoznaj się z opiniami o tych produktach: Recigar, Desmoxan, Tabex, Niquitin przezroczysty, Nicorette Classic Gum.
Wpływ nikotyny na organizm
Nikotyna jest główną substancją odpowiedzialną za uzależnienie od papierosów. Po zaciągnięciu się dymem tytoniowym, nikotyna dociera do mózgu w zaledwie kilka sekund, gdzie aktywuje ośrodek przyjemności poprzez uwalnianie dopaminy i innych neuroprzekaźników. Ten proces wywołuje uczucie euforii i zadowolenia, co prowadzi do szybkiego uzależnienia.
Z czasem organizm rozwija tolerancję na nikotynę, co oznacza, że do osiągnięcia tego samego efektu potrzebne są coraz większe dawki substancji. Gdy poziom nikotyny we krwi spada, pojawiają się nieprzyjemne objawy odstawienia, takie jak drażliwość, niepokój, trudności z koncentracją i zwiększone łaknienie. To właśnie te objawy sprawiają, że rzucenie palenia jest tak trudne.
Poza uzależnieniem, nikotyna wywołuje szereg niekorzystnych efektów fizjologicznych:
- Obkurcza naczynia krwionośne, zwiększając ciśnienie tętnicze
- Przyspiesza rytm serca, zwiększając jego obciążenie
- Zwiększa lepkość krwi, co sprzyja powstawaniu zakrzepów
- Zaburza gospodarkę lipidową, podnosząc poziom „złego” cholesterolu
- Wpływa negatywnie na funkcjonowanie układu nerwowego
Negatywny wpływ palenia na układy organizmu
Układ oddechowy
Palenie papierosów najsilniej wpływa na układ oddechowy, powodując szereg poważnych chorób:
- Przewlekła obturacyjna choroba płuc (POChP) – nieodwracalne uszkodzenie płuc, które z czasem prowadzi do niewydolności oddechowej. Badania pokazują, że 80-90% przypadków POChP jest bezpośrednio związanych z paleniem tytoniu.
- Rak płuc – palenie jest przyczyną około 85-90% wszystkich przypadków raka płuc. Ryzyko zachorowania jest 20-60 razy wyższe u mężczyzn palących paczkę dziennie przez 30 lat w porównaniu z niepalącymi.
- Przewlekłe zapalenie oskrzeli – charakteryzujące się uporczywym kaszlem i odkrztuszaniem wydzieliny, szczególnie nasilonym rano.
- Rozedma płuc – nieodwracalne zniszczenie pęcherzyków płucnych, które prowadzi do duszności i ograniczonej wydolności fizycznej.
- Częstsze infekcje dróg oddechowych – palacze są bardziej podatni na zapalenie płuc, grypę i inne infekcje układu oddechowego.
Dym tytoniowy uszkadza rzęski w drogach oddechowych, które są naturalnym mechanizmem oczyszczającym płuca z zanieczyszczeń. Powoduje to zaleganie wydzieliny i toksyn, co sprzyja rozwojowi stanów zapalnych i infekcji.
Układ sercowo-naczyniowy
Według Polskiego Towarzystwa Kardiologicznego, palenie tytoniu zwiększa ryzyko wystąpienia chorób sercowo-naczyniowych o 2-4 razy. Najważniejsze problemy zdrowotne obejmują:
- Chorobę niedokrwienną serca i zawał mięśnia sercowego – ryzyko zawału jest o 50% wyższe u palaczy
- Udar mózgu – 2-3 krotnie wyższe ryzyko u osób palących
- Miażdżycę – odkładanie się blaszek miażdżycowych w tętnicach
- Tętniaka aorty – osłabienie ściany naczynia prowadzące do jego poszerzenia
- Chorobę naczyń obwodowych – zwężenie tętnic w kończynach dolnych
Szkodliwe działanie na układ krążenia wynika z kilku mechanizmów: obkurczania naczyń krwionośnych przez nikotynę, zmniejszonego dotlenienia tkanek przez tlenek węgla oraz przyspieszenia procesu miażdżycowego przez substancje smoliste.
Układ pokarmowy
Palenie papierosów negatywnie wpływa również na układ pokarmowy:
- Zwiększa ryzyko raka jamy ustnej, przełyku, żołądka, trzustki i jelita grubego
- Sprzyja rozwojowi choroby wrzodowej żołądka i dwunastnicy
- Pogarsza przebieg choroby refluksowej przełyku
- Przyczynia się do rozwoju zapalenia trzustki
- Zwiększa ryzyko kamicy żółciowej
Palenie osłabia także mechanizmy obronne błony śluzowej żołądka i zmniejsza ilość prostaglandyn chroniących żołądek, co zwiększa ryzyko owrzodzeń.
Układ odpornościowy
Palenie tytoniu znacząco osłabia odporność organizmu:
- Zmniejsza liczbę i aktywność komórek odpornościowych
- Hamuje funkcje makrofagów, odpowiedzialnych za niszczenie patogenów
- Zwiększa podatność na infekcje bakteryjne i wirusowe
- Wydłuża czas gojenia ran i zwiększa ryzyko powikłań pooperacyjnych
Wpływ na skórę i wygląd zewnętrzny
Palenie przyspiesza proces starzenia się skóry poprzez:
- Zmniejszenie przepływu krwi i dotlenienia skóry
- Uszkodzenie włókien elastyny i kolagenu
- Powstawanie charakterystycznych „zmarszczek palacza” wokół ust
- Szarą, niejednorodną cerę
- Zażółcone palce i paznokcie
- Przebarwienia zębów i nieświeży oddech
Wpływ na płodność i przebieg ciąży
Palenie tytoniu ma szczególnie negatywny wpływ na płodność oraz rozwój płodu:
| Skutki dla kobiet w ciąży | Skutki dla dziecka |
|---|---|
| Zwiększone ryzyko poronienia | Niska masa urodzeniowa |
| Przedwczesny poród | Zwiększone ryzyko wad wrodzonych |
| Łożysko przodujące | Opóźnienie rozwoju płuc |
| Przedwczesne odklejenie łożyska | Zwiększone ryzyko zespołu nagłej śmierci łóżeczkowej |
| Komplikacje podczas porodu | Większa podatność na infekcje w dzieciństwie |
| Zaburzenia krążenia łożyskowego | Podwyższone ryzyko astmy i alergii |
Dzieci matek palących w ciąży częściej cierpią na infekcje dróg oddechowych, astmę i zaburzenia neurologiczne w późniejszym życiu.
Bierne palenie – zagrożenie dla otoczenia
Bierne palenie, czyli wdychanie dymu tytoniowego przez osoby niepalące, stanowi poważne zagrożenie dla zdrowia. Badania wykazują, że bierni palacze wdychają 4 razy więcej nikotyny i aż 35 razy więcej dwutlenku węgla niż palacze czynni. Szczególnie narażone są dzieci, osoby starsze i osoby z istniejącymi już problemami zdrowotnymi.
| Bierne palenie – skutki dla dorosłych | Bierne palenie – skutki dla dzieci |
|---|---|
| Zwiększone ryzyko raka płuc (o 20-30%) | Częstsze zapalenia ucha środkowego |
| Podwyższone ryzyko chorób serca (o 25-30%) | Zaostrzenie objawów astmy |
| Częstsze infekcje dróg oddechowych | Zwiększone ryzyko zapalenia oskrzeli i płuc |
| Zaostrzenie astmy i POChP | Zespół nagłej śmierci łóżeczkowej |
| Podrażnienie oczu, nosa i gardła | Opóźnienie rozwoju płuc |
| Bóle głowy i zawroty głowy | Częstsze infekcje dolnych dróg oddechowych |
Uzależnienie od nikotyny – mechanizm działania
Uzależnienie od nikotyny ma złożony charakter i obejmuje zarówno aspekty biologiczne, jak i psychologiczne:
Uzależnienie fizyczne
Nikotyna działa na receptory nikotynowe w mózgu, powodując uwolnienie dopaminy i innych neuroprzekaźników, które wywołują uczucie przyjemności i nagrody. Z czasem mózg uzależnia się od stałej stymulacji nikotynowej, a jej brak prowadzi do pojawienia się nieprzyjemnych objawów odstawiennych, takich jak:
- Silna potrzeba zapalenia papierosa (głód nikotynowy)
- Rozdrażnienie i niepokój
- Trudności z koncentracją
- Bezsenność
- Zwiększony apetyt
- Obniżony nastrój
Uzależnienie psychiczne
Palenie papierosów staje się nawykiem silnie zakorzenionym w codziennych czynnościach i sytuacjach. Palacze często łączą palenie z określonymi sytuacjami:
- Picie kawy lub alkoholu
- Odpoczynek po posiłku
- Sytuacje stresowe
- Spotkania towarzyskie
Te powiązania behawioralne są często trudniejsze do przezwyciężenia niż samo uzależnienie fizyczne.
Korzyści zdrowotne z rzucenia palenia
Rzucenie palenia przynosi natychmiastowe i długoterminowe korzyści zdrowotne, które można zauważyć już po krótkim czasie od wypalenia ostatniego papierosa:
| Czas od rzucenia palenia | Korzyści zdrowotne |
|---|---|
| 20 minut | Normalizacja tętna i ciśnienia krwi |
| 8 godzin | Poziom tlenku węgla we krwi spada o połowę |
| 24 godziny | Zmniejsza się ryzyko ostrego zawału serca |
| 48 godzin | Nikotyna jest usuwana z organizmu, zmysły smaku i węchu zaczynają się poprawiać |
| 2-12 tygodni | Poprawia się krążenie i funkcja płuc |
| 1-9 miesięcy | Zmniejsza się kaszel i duszność, rzęski w drogach oddechowych odzyskują zdolność oczyszczania płuc |
| 1 rok | Ryzyko choroby wieńcowej serca spada o połowę |
| 5 lat | Ryzyko udaru mózgu zmniejsza się do poziomu osoby niepalącej |
| 10 lat | Ryzyko raka płuc spada o połowę |
| 15-20 lat | Ryzyko chorób serca i większości nowotworów związanych z paleniem spada do poziomu osób niepalących |
Poza korzyściami zdrowotnymi, rzucenie palenia przynosi także wymierne korzyści finansowe. Przy założeniu, że paczka papierosów kosztuje około 15-20 zł, palacz wydaje miesięcznie od 450 do 600 zł, a rocznie od 5400 do 7200 zł na swój nałóg.
Etapy rzucania palenia
Rzucenie palenia to proces, który składa się z kilku etapów, podczas których organizm stopniowo oczyszcza się z nikotyny i przyzwyczaja do jej braku:
Faza 1: Pierwszych 12 godzin
- Poziom nikotyny we krwi szybko spada
- Pojawiają się pierwsze objawy odstawienia: niepokój, rozdrażnienie
- Tętno i ciśnienie krwi normalizują się
- Poziom tlenku węgla we krwi znacząco spada
Faza 2: Od 1 do 3 dni
- Nasilenie objawów odstawiennych: silny głód nikotynowy, rozdrażnienie, trudności z koncentracją
- Mogą pojawić się bóle głowy i bezsenność
- Zwiększony apetyt
- Organizm całkowicie pozbywa się nikotyny
- Zaczynają się procesy oczyszczania płuc, co może powodować nasilony kaszel
Faza 3: Od 1 do 2 tygodni
- Objawy odstawienne stopniowo słabną
- Poprawia się krążenie i wydolność płuc
- Zmysły smaku i węchu stają się bardziej wyostrzone
- Energia i koncentracja wracają do normalnego poziomu
Faza 4: Od 2 tygodni do 3 miesięcy
- Większość objawów odstawiennych ustępuje
- Kaszel i odkrztuszanie zmniejszają się
- Poprawia się kondycja fizyczna
- Ryzyko zawału serca zaczyna spadać
Faza 5: Od 3 miesięcy do roku
- Funkcja płuc znacząco się poprawia
- Odporność organizmu wzrasta
- Ryzyko chorób serca spada o połowę
- Pojawia się więcej energii i lepsze samopoczucie
Faza 6: Powyżej roku
- Ryzyko większości chorób związanych z paleniem stopniowo spada
- Organizm regeneruje się i odzyskuje pełnię zdrowia
Metody rzucania palenia
Istnieje wiele skutecznych metod, które mogą pomóc w rzuceniu palenia. Najwyższą skuteczność osiąga się, łącząc kilka różnych podejść:
Farmakoterapia
Nikotynowa Terapia Zastępcza (NTZ) i leki na receptę
| Metoda | Skuteczność | Opis działania |
|---|---|---|
| Nikotynowa Terapia Zastępcza | ||
| Plastry nikotynowe | 23-27% | Uwalniają nikotynę przez skórę w sposób ciągły przez 16-24 godziny |
| Gumy do żucia | 19-24% | Zapewniają szybsze, ale krótsze działanie nikotyny |
| Inhalatory | 17-20% | Imitują gest palenia, dostarczając nikotynę przez śluzówkę jamy ustnej |
| Leki na receptę | ||
| Wareniklina (Champix) | 33-35% | Częściowy agonista receptorów nikotynowych, zmniejsza głód nikotynowy |
| Bupropion (Zyban) | 20-25% | Lek przeciwdepresyjny, który zmniejsza chęć palenia |
| Cytyzyna (Tabex, Desmoxan) | 28-32% | Alkaloid o działaniu podobnym do nikotyny |
Metody niefarmakologiczne
Wsparcie psychologiczne
- Terapia poznawczo-behawioralna – pomaga zidentyfikować i zmienić wzorce myślenia i zachowania związane z paleniem
- Grupy wsparcia – zapewniają motywację i dzielenie się doświadczeniami z innymi osobami rzucającymi palenie
- Indywidualne poradnictwo – dostosowane do indywidualnych potrzeb i sytuacji palacza
Alternatywne metody
- Akupunktura – niektóre badania sugerują, że może pomóc w łagodzeniu objawów odstawiennych
- Hipnoza – może wspomóc zmianę nastawienia do palenia
- Biorezonans – metoda kontrowersyjna, o nieudowodnionej skuteczności naukowej
Wskazówki praktyczne
Kilka praktycznych wskazówek, które mogą pomóc w rzucaniu palenia:
- Wyznacz konkretną datę rzucenia palenia – najlepiej w okresie mniejszego stresu
- Przygotuj się psychicznie – uświadom sobie wszystkie powody, dla których chcesz rzucić palenie
- Poinformuj bliskich o swojej decyzji – wsparcie otoczenia jest niezwykle ważne
- Usuń wszystkie przedmioty związane z paleniem – papierosy, zapalniczki, popielniczki
- Zmień codzienne nawyki – unikaj sytuacji kojarzących się z paleniem, zastąp je nowymi aktywnościami
- Zwiększ aktywność fizyczną – pomaga w radzeniu sobie ze stresem i poprawia samopoczucie
- Pij dużo wody – pomaga w oczyszczaniu organizmu i zmniejsza głód nikotynowy
- Stosuj zdrową dietę bogatą w owoce i warzywa – wspiera procesy detoksykacji
- Wynagradzaj sobie sukcesy – za zaoszczędzone na papierosach pieniądze kup sobie coś przyjemnego
- Nie poddawaj się po potknięciach – nawroty są częścią procesu rzucania palenia
Nie jesteś sam – gdzie szukać pomocy
Rzucanie palenia jest trudnym procesem, ale nie musisz przechodzić przez niego samotnie. W Polsce działa wiele instytucji i programów oferujących pomoc palaczom:
- Telefoniczna Poradnia Pomocy Palącym – bezpłatna infolinia 801 108 108, gdzie specjaliści udzielają porad i wsparcia
- Poradnie leczenia uzależnień – dostępne w wielu miastach, oferują profesjonalną pomoc psychologiczną
- Programy profilaktyki chorób odtytoniowych NFZ – bezpłatne programy wspierające osoby chcące rzucić palenie
- Gabinety lekarza rodzinnego – mogą zaoferować poradnictwo i przepisać leki wspomagające rzucanie palenia
Najczęściej zadawane pytania (FAQ)
Czy bierne palenie jest naprawdę szkodliwe?
Tak, bierne palenie jest bardzo szkodliwe. Osoba niepaląca, która przebywa w zadymionym pomieszczeniu, wdycha większe stężenie toksycznych substancji niż sam palacz. Bierne palenie zwiększa ryzyko raka płuc o 20-30% i chorób serca o 25-30%.
Czy e-papierosy są bezpieczną alternatywą dla tradycyjnych papierosów?
E-papierosy zawierają mniej szkodliwych substancji niż tradycyjne papierosy, jednak nie są całkowicie bezpieczne. Zawierają nikotynę, która uzależnia, oraz inne substancje chemiczne, które mogą być szkodliwe dla zdrowia. Długoterminowe skutki używania e-papierosów nie są jeszcze w pełni znane.
Czy przytyję po rzuceniu palenia?
Wzrost masy ciała po rzuceniu palenia jest częstym zjawiskiem, ale nie dotyka wszystkich osób. Średnio były palacz może przytyć 2-5 kg w ciągu pierwszego roku. Dzieje się tak, ponieważ nikotyna przyspiesza metabolizm i zmniejsza apetyt, a jej brak może prowadzić do zwiększonego spożycia kalorii. Można temu przeciwdziałać przez zdrową dietę i regularne ćwiczenia.
Jak długo trwają objawy odstawienia nikotyny?
Najsilniejsze objawy odstawienia występują zazwyczaj w ciągu pierwszych 72 godzin i mogą utrzymywać się przez 3-4 tygodnie. Jednakże głód nikotynowy może powracać sporadycznie nawet przez kilka miesięcy.
Czy po jednym „potknięciu” powinienem uznać, że przegrałem walkę z nałogiem?
Absolutnie nie. Nawroty są częścią procesu rzucania palenia i większość byłych palaczy przechodzi przez kilka prób, zanim osiągnie trwały sukces. Ważne jest, aby wyciągnąć wnioski z każdej próby i nie zniechęcać się niepowodzeniami.
Czy jest jakiś „najlepszy” sposób na rzucenie palenia?
Nie istnieje jeden uniwersalny sposób na rzucenie palenia, który byłby skuteczny dla wszystkich. Najlepsze wyniki daje łączenie farmakoterapii z wsparciem psychologicznym. Ważne jest, aby metoda była dostosowana do indywidualnych potrzeb i preferencji osoby rzucającej palenie.
Czy po wielu latach palenia warto jeszcze rzucać?
Zdecydowanie tak! Korzyści zdrowotne z rzucenia palenia pojawiają się niezależnie od wieku i liczby lat palenia. Im wcześniej rzuci się palenie, tym lepiej, ale nawet po kilkudziesięciu latach nałogu warto to zrobić. U osób, które rzuciły palenie w wieku 60-70 lat, ryzyko przedwczesnej śmierci znacząco spada.
Czy osoby z chorobami związanymi z paleniem, takimi jak POChP czy rak płuc, powinny rzucać palenie?
Tak, rzucenie palenia jest szczególnie ważne dla osób, u których rozwinęły się już choroby związane z paleniem. Zaprzestanie palenia może spowolnić postęp choroby, poprawić skuteczność leczenia i jakość życia oraz zmniejszyć ryzyko powikłań.
Jak pomóc bliskiej osobie rzucić palenie?
Najważniejsze jest oferowanie wsparcia bez osądzania. Można pomóc w znalezieniu odpowiednich materiałów edukacyjnych, zachęcać do skorzystania z profesjonalnej pomocy i wspierać w trudnych momentach. Należy pamiętać, że ostateczna decyzja i motywacja muszą pochodzić od samego palacza.
Czy istnieją grupy osób, które mają szczególne trudności z rzuceniem palenia?
Tak, niektóre grupy mogą doświadczać większych trudności:
- Osoby z problemami psychicznymi, takimi jak depresja czy zaburzenia lękowe
- Osoby uzależnione od innych substancji
- Osoby silnie uzależnione fizycznie, palące dużą liczbę papierosów dziennie
- Osoby, których bliscy również palą
- Osoby pracujące w wysokim stresie
Bibliografia
- World Health Organization. WHO report on the global tobacco epidemic 2019: Offer help to quit tobacco use. Geneva: World Health Organization; 2019. DOI: 10.1037/e517862014-001
- Goniewicz ML, Gawron M, Smith DM, Peng M, Jacob P, Benowitz NL. Exposure to Nicotine and Selected Toxicants in Cigarette Smokers Who Switched to Electronic Cigarettes: A Longitudinal Within-Subjects Observational Study. Nicotine & Tobacco Research. 2017;19(2):160-167. DOI: 10.1093/ntr/ntw160
- Jha P, Ramasundarahettige C, Landsman V, Rostron B, Thun M, Anderson RN, McAfee T, Peto R. 21st-century hazards of smoking and benefits of cessation in the United States. New England Journal of Medicine. 2013;368(4):341-350. DOI: 10.1056/NEJMsa1211128
- Benowitz NL. Nicotine addiction. New England Journal of Medicine. 2010;362(24):2295-2303. DOI: 10.1056/NEJMra0809890
- US Department of Health and Human Services. The Health Consequences of Smoking—50 Years of Progress: A Report of the Surgeon General. Atlanta, GA: US Department of Health and Human Services, Centers for Disease Control and Prevention, National Center for Chronic Disease Prevention and Health Promotion, Office on Smoking and Health; 2014. DOI: 10.1037/e510072014-001
- Fiore MC, Jaén CR, Baker TB, Bailey WC, Benowitz NL, Curry SJ, Dorfman SF, Froelicher ES, Goldstein MG, Healton CG, et al. Treating Tobacco Use and Dependence: 2008 Update. Clinical Practice Guideline. Rockville, MD: U.S. Department of Health and Human Services, Public Health Service; 2008. DOI: 10.1037/e481882008-001
- Hecht SS. Tobacco smoke carcinogens and lung cancer. Journal of the National Cancer Institute. 1999;91(14):1194-1210. DOI: 10.1093/jnci/91.14.1194
- Oberg M, Jaakkola MS, Woodward A, Peruga A, Prüss-Ustün A. Worldwide burden of disease from exposure to second-hand smoke: a retrospective analysis of data from 192 countries. The Lancet. 2011;377(9760):139-146. DOI: 10.1016/S0140-6736(10)61388-8
- Cahill K, Stevens S, Perera R, Lancaster T. Pharmacological interventions for smoking cessation: an overview and network meta-analysis. Cochrane Database of Systematic Reviews. 2013;(5):CD009329. DOI: 10.1002/14651858.CD009329.pub2
- West R, Shiffman S. Fast Facts: Smoking Cessation. 3rd ed. Oxford: Health Press Limited; 2016. DOI: 10.1093/med/9780198834137.001.0001
- Bauld L, Bell K, McCullough L, Richardson L, Greaves L. The effectiveness of NHS smoking cessation services: a systematic review. Journal of Public Health. 2010;32(1):71-82. DOI: 10.1093/pubmed/fdp074
- Kotz D, Brown J, West R. 'Real-world’ effectiveness of smoking cessation treatments: a population study. Addiction. 2014;109(3):491-499. DOI: 10.1111/add.12429
Niniejszy artykuł nie jest poradą medyczną i ma charakter wyłącznie informacyjny.
Zobacz także spis leków stosowanych w leczeniu chorób dolnych dróg oddechowych. Znajdziesz w nim między innymi leki stosowane w leczeniu astmy, lekarstwa na POChP, a także produkty wspomagające rzucenie palenia papierosów.
