Nadżerka szyjki macicy to często spotykane schorzenie, które dotyka nawet 25-30% kobiet zgłaszających się do ginekologa. Chociaż nazwa może brzmieć groźnie, w większości przypadków jest to stan, który nie zagraża zdrowiu, ale wymaga odpowiedniej diagnozy i monitorowania. Nadżerka to zmiana występująca w obrębie szyjki macicy, która może przybierać postać zaczerwienionego obszaru (erytroplakii). Wbrew temu, co sugeruje nazwa, często nie jest to faktyczny ubytek w nabłonku, ale raczej efekt przemieszczenia się komórek nabłonka z kanału szyjki macicy na jej część pochwową. Regularne badania ginekologiczne, właściwa diagnostyka i w razie potrzeby odpowiednie leczenie, to klucz do zachowania zdrowia w przypadku rozpoznania nadżerki szyjki macicy.
Spis treści
Czym jest nadżerka szyjki macicy?
Termin „nadżerka szyjki macicy” jest często używany w sposób nieprecyzyjny. Z punktu widzenia medycznego należy rozróżnić dwa odmienne stany:
Nadżerka prawdziwa (erozja)
Jest to rzeczywisty ubytek nabłonka wielowarstwowego płaskiego pokrywającego tarczę szyjki macicy. Ten stan jest stosunkowo rzadki i może być efektem urazu mechanicznego, stanu zapalnego lub działania środków chemicznych. Nadżerka prawdziwa charakteryzuje się kraterowatym ubytkiem ochronnej pokrywy nabłonka i jest rzeczywistą zmianą patologiczną, która wymaga diagnostyki i często leczenia.
Ektopia (nadżerka rzekoma)
To stan, który znacznie częściej określany jest mianem „nadżerki”, choć nie jest ubytkiem nabłonka. Ektopia to przemieszczenie się nabłonka walcowatego (gruczołowego) z kanału szyjki macicy na jej część pochwową, gdzie fizjologicznie powinien znajdować się nabłonek wielowarstwowy płaski. W badaniu ginekologicznym widoczne jest to jako czerwony obszar wokół ujścia zewnętrznego szyjki macicy.
Ektopia jest zjawiskiem fizjologicznym, szczególnie częstym u młodych kobiet, kobiet w ciąży oraz stosujących hormonalną antykoncepcję. Wynika to głównie ze zmian hormonalnych, zwłaszcza podwyższonego poziomu estrogenów, który wpływa na rozmieszczenie różnych typów nabłonka w obrębie narządu rodnego.
Sprawdź ulotki i opinie pacjentów o przykładowych lekach stosowanych przez kobiety: leczenie infekcji intymnych różnego pochodzenia (Fluomizin, Trioxal, Macmiror Complex 500, Izovag, Gynoxin Uno, Ipozumax ), endometrioza (Primolut-Nor, Provera, Diemono, Probella, Endovelle, Zafrilla), menopauza (Intrarosa, Femoston Conti, Remifemin, Ovestin, Oekolp forte, Klimadynon, Systen 50, Velbienne mini, Progesterone Besins, Systen Conti, Femoston mini, Angeliq, Vagifem, Lenzetto), środki antykoncepcyjne (Liberelle, Aidee, Slinda, Mercilon, Ginoring, PolaRing, Midiana, Dionelle, Lemena, Vines).
Przyczyny nadżerki szyjki macicy
Czynniki, które mogą przyczyniać się do powstawania nadżerki szyjki macicy są różnorodne, zależnie od tego, czy mamy do czynienia z nadżerką prawdziwą czy ektopią.
Przyczyny ektopii (nadżerki rzekomej):
- Zmiany hormonalne, szczególnie związane z podwyższonym poziomem estrogenów
- Okres dojrzewania i wczesnej dorosłości
- Ciąża i poród
- Stosowanie hormonalnej antykoncepcji
- Infekcje i stany zapalne pochwy, które mogą wpływać na równowagę mikroflory
Przyczyny nadżerki prawdziwej:
- Przewlekłe stany zapalne szyjki macicy
- Urazy mechaniczne (np. podczas współżycia, poronienia, porodu)
- Zakażenia bakteryjne, wirusowe lub grzybicze dróg rodnych
- Zabiegi ginekologiczne (np. łyżeczkowanie, konizacja)
- Stosowanie wkładki wewnątrzmacicznej
- Nieprawidłowa higiena intymna
- Wielorództwo
- Poważne zaburzenia hormonalne, szczególnie niedobór estrogenów
Należy pamiętać, że nadżerka prawdziwa jest znacznie rzadziej spotykana niż ektopia, którą często nieprawidłowo określa się jako nadżerkę.
Objawy nadżerki szyjki macicy
Bardzo często zarówno ektopia, jak i nadżerka prawdziwa nie dają żadnych objawów i są wykrywane przypadkowo podczas rutynowych badań ginekologicznych. Jednakże, gdy występują, objawy mogą obejmować:
- Zwiększoną wydzielinę z dróg rodnych (upławy) – może być biała, żółtawa lub zielonkawa
- Upławy o nieprzyjemnym zapachu
- Plamienia lub krwawienia między miesiączkami
- Krwawienia po stosunku seksualnym
- Bóle w podbrzuszu lub okolicy krzyżowo-lędźwiowej
- Bóle podczas stosunku płciowego (dyspareunia)
- Uczucie dyskomfortu, pieczenia lub świądu w okolicach pochwy
Objawy te nie są specyficzne wyłącznie dla nadżerki szyjki macicy i mogą towarzyszyć również innym schorzeniom ginekologicznym, dlatego ważna jest właściwa diagnostyka.
Diagnostyka nadżerki szyjki macicy
Rozpoznanie nadżerki lub ektopii szyjki macicy obejmuje kilka etapów:
Badanie ginekologiczne
Podczas rutynowego badania ginekologicznego lekarz za pomocą wziernika może zaobserwować zaczerwieniony obszar na szyjce macicy, który może sugerować obecność ektopii lub nadżerki.
Badanie cytologiczne
Cytologia jest kluczowym badaniem, które pozwala wykluczyć obecność komórek nowotworowych lub stanów przedrakowych. Wynik badania cytologicznego klasyfikowany jest najczęściej według systemu Bethesda, który zastąpił dawniejszą skalę Papanicolaou (grupy od I do V).
Kolposkopia
Jest to dokładniejsze badanie szyjki macicy przy użyciu mikroskopu (kolposkopu), które umożliwia lekarzowi dokładniejszą ocenę zmiany. Podczas kolposkopii szyjka macicy może być dodatkowo wybarwiona specjalnymi odczynnikami (kwas octowy, płyn Lugola), które pomagają w lepszej wizualizacji zmian.
Badania dodatkowe
W zależności od sytuacji klinicznej, lekarz może zlecić także:
- Posiew mikrobiologiczny z szyjki macicy i pochwy
- Biopsję (pobranie wycinka) z podejrzanego obszaru
- Badania obrazowe (USG przezpochwowe)
- Diagnostykę molekularną (np. test na obecność wirusa HPV)
Leczenie nadżerki szyjki macicy
Podejście do leczenia zależy od rodzaju zmiany (ektopia czy nadżerka prawdziwa), jej wielkości, objawów oraz wyników badań dodatkowych.
Ektopia (nadżerka rzekoma)
W przypadku ektopii, która jest stanem fizjologicznym i nie daje objawów, leczenie najczęściej nie jest konieczne. Współczesne standardy medyczne nie zalecają rutynowego leczenia bezobjawowej ektopii, szczególnie u młodych kobiet, które nie rodziły. W wielu przypadkach ektopia może ustąpić samoistnie, szczególnie po zakończeniu ciąży lub po odstawieniu antykoncepcji hormonalnej.
Nadżerka prawdziwa
Leczenie nadżerki prawdziwej oraz objawowej ektopii może obejmować:
Leczenie zachowawcze:
- Leki przeciwzapalne i przeciwbakteryjne stosowane miejscowo (globulki, kremy dopochwowe)
- Antybiotykoterapia w przypadku zidentyfikowanej infekcji bakteryjnej
- Leczenie przeciwgrzybicze w przypadku infekcji grzybiczej
- Preparaty hormonalne (zwłaszcza estrogenowe) w przypadku zaburzeń hormonalnych
Leczenie zabiegowe:
- Krioterapia (wymrażanie) – polega na zamrożeniu zmienionego chorobowo obszaru przy użyciu sondy chłodzonej ciekłym azotem. Ta metoda jest bezbolesna, trwa kilka minut i można ją przeprowadzać ambulatoryjnie. Czas gojenia wynosi około 30-40 dni, w trakcie których mogą występować wodniste upławy.
- Elektrokoagulacja – zniszczenie tkanki przy użyciu prądu elektrycznego. Zabieg wykonuje się w znieczuleniu miejscowym. Elektrokoagulacja może prowadzić do powstawania blizn na szyjce macicy, dlatego nie jest preferowaną metodą u kobiet, które planują ciążę. Proces gojenia trwa 3-5 tygodni.
- Fotokoagulacja (laseroterapia) – wykorzystuje się w niej wiązkę lasera do usunięcia zmienionego nabłonka. Ta metoda jest bardzo precyzyjna, zwykle nie powoduje powstawania blizn i charakteryzuje się krótkim okresem gojenia (ok. 2 tygodnie). Jest jednak skuteczna głównie przy niewielkich zmianach.
- Koagulacja chemiczna – polega na aplikacji środków chemicznych, które niszczą zmiany w nabłonku. Metoda ta może wymagać kilku powtórzeń, a gojenie trwa dłużej niż przy innych metodach.
W przypadku rozległych zmian lub przy podejrzeniu zmian przednowotworowych, lekarz może zdecydować o bardziej inwazyjnych zabiegach, takich jak konizacja (wycięcie stożka szyjki macicy) lub biopsja w celu dokładniejszej diagnostyki histopatologicznej.
Nadżerka szyjki macicy w ciąży
Ektopia jest zjawiskiem częstym u kobiet w ciąży ze względu na zmiany hormonalne. W tym okresie szyjka macicy jest bardziej ukrwiona i wrażliwa, co może prowadzić do powiększenia obszaru ektopii i zwiększonej podatności na krwawienia.
W przypadku wykrycia nadżerki w czasie ciąży, zwykle stosuje się podejście zachowawcze, polegające na monitorowaniu stanu i leczeniu ewentualnych infekcji. Zabiegi inwazyjne najczęściej odkłada się na okres po porodzie, chyba że istnieją istotne wskazania medyczne do wcześniejszej interwencji.
Wiele przypadków ektopii cofa się samoczynnie w ciągu 3-6 miesięcy po porodzie. Jeśli nadżerka nie ustępuje lub wywołuje objawy, leczenie wdraża się po zakończeniu okresu połogu.
Nadżerka szyjki macicy a rak
Sama ektopia nie jest stanem przednowotworowym i nie prowadzi bezpośrednio do raka szyjki macicy. Jednakże badania sugerują, że obszar przejściowy między nabłonkiem walcowatym a płaskim (tzw. strefa transformacji), który jest widoczny w ektopii, może być bardziej podatny na infekcję wirusem brodawczaka ludzkiego (HPV), głównym czynnikiem ryzyka raka szyjki macicy.
Dlatego ważne jest, aby kobiety z nadżerką lub ektopią regularnie wykonywały badania cytologiczne, które pozwalają na wczesne wykrycie ewentualnych zmian przednowotworowych. W przypadku nieprawidłowych wyników cytologii, konieczna jest dalsza diagnostyka i odpowiednie leczenie.
Profilaktyka
Nie zawsze można zapobiec powstaniu ektopii, ponieważ często jest ona związana z naturalnymi zmianami hormonalnymi. Można jednak zmniejszyć ryzyko nadżerki prawdziwej oraz powikłań związanych z ektopią poprzez:
- Regularne badania ginekologiczne i cytologiczne
- Szybkie leczenie infekcji dróg rodnych
- Odpowiednią higienę intymną
- Bezpieczne praktyki seksualne (używanie prezerwatyw, ograniczenie liczby partnerów)
- Unikanie używania produktów, które mogą podrażniać błonę śluzową pochwy
- Szczepienia przeciwko HPV, które mogą zmniejszyć ryzyko raka szyjki macicy
- Niepalenie papierosów, które jest czynnikiem ryzyka dla raka szyjki macicy
Najczęściej zadawane pytania (FAQ)
Czy nadżerka szyjki macicy może samoistnie ustąpić?
Tak, ektopia (nadżerka rzekoma) często ustępuje samoistnie, szczególnie po zmianach hormonalnych, takich jak zakończenie ciąży, zaprzestanie stosowania antykoncepcji hormonalnej czy wejście w okres menopauzy.
Czy nadżerka wpływa na płodność?
Sama ektopia nie wpływa na płodność. Jednakże, niektóre metody leczenia, szczególnie te, które mogą prowadzić do powstawania blizn na szyjce macicy (np. elektrokoagulacja), mogą potencjalnie wpływać na zdolność do zajścia w ciążę lub przebieg porodu. Dlatego u kobiet, które planują ciążę, lekarze zazwyczaj zalecają bardziej zachowawcze podejście.
Jak długo trwa gojenie po zabiegach leczenia nadżerki?
Czas gojenia zależy od metody leczenia:
- Po krioterapii: około 30-40 dni
- Po elektrokoagulacji: 3-5 tygodni
- Po fotokoagulacji laserowej: około 2 tygodnie
Czy można współżyć po zabiegu usunięcia nadżerki?
Po zabiegach leczenia nadżerki zaleca się powstrzymanie od współżycia seksualnego do czasu całkowitego wygojenia, co zwykle trwa od kilku dni do kilku tygodni, w zależności od metody leczenia. Dokładne zalecenia powinien przekazać lekarz wykonujący zabieg.
Czy nadżerka może nawrócić po leczeniu?
Tak, istnieje możliwość nawrotu ektopii, szczególnie jeśli utrzymują się czynniki, które doprowadziły do jej pierwotnego powstania, takie jak zaburzenia hormonalne czy infekcje. Dlatego ważne są regularne badania kontrolne po leczeniu.
Czy nadżerka szyjki macicy jest stanem zagrażającym życiu?
Nie, sama nadżerka, zarówno prawdziwa, jak i rzekoma (ektopia), nie jest stanem zagrażającym życiu. Jednak ważne jest jej monitorowanie i w razie potrzeby leczenie, aby zapobiec potencjalnym powikłaniom.
Bibliografia
- Kyrgiou M, Koliopoulos G, Martin-Hirsch P, Arbyn M, Prendiville W, Paraskevaidis E. Obstetric outcomes after conservative treatment for intraepithelial or early invasive cervical lesions: systematic review and meta-analysis. The Lancet. 2006;367(9509):489-498. doi:10.1016/S0140-6736(06)68181-6 PMID: 16473126
- Arbyn M, Ronco G, Anttila A, et al. Evidence regarding human papillomavirus testing in secondary prevention of cervical cancer. Vaccine. 2012;30(Suppl 5):F88-F99. doi:10.1016/j.vaccine.2012.06.095 PMID: 23199969
- Hwang LY, Ma Y, Benningfield SM, et al. Factors that influence the rate of epithelial maturation in the cervix in healthy young women. Journal of Adolescent Health. 2009;44(2):103-110. doi:10.1016/j.jadohealth.2008.10.006 PMID: 19167657
- Moscicki AB, Ma Y, Wibbelsman C, et al. Rate of and risks for regression of cervical intraepithelial neoplasia 2 in adolescents and young women. Obstetrics & Gynecology. 2010;116(6):1373-1380. doi:10.1097/AOG.0b013e3181fe777f PMID: 21099605
Zobacz także spis leków stosowanych przez kobiety. Znajdziesz tu między innymi wykaz leków na infekcje intymne, tabletki antykoncepcyjne, leki stosowane w menopauzie.
Niniejszy artykuł nie jest poradą medyczną i ma charakter wyłącznie informacyjny.
