Niedoczynność tarczycy – przyczyny, objawy, leczenie

Tarczyca stanowi jeden z najbardziej kluczowych gruczołów dokrewnych w naszym organizmie. Znajduje się ona u podstawy szyi, od przodu, przylegając do tchawicy. Jej głównym zadaniem jest produkcja oraz uwalnianie do krwi hormonów takich, jak tyroksyna (T4) oraz trójjodotyronina (T3). Pierwsza z nich przekształcana jest w tkankach obwodowych w bardziej aktywną T3. Hormony tarczycy oddziałują na pracę całego ludzkiego organizmu przez aktywację oraz przyspieszenie procesów metabolicznych. Mianem niedoczynności tarczycy określa się stan, w którym stwierdzono zespół objawów towarzyszących niedoborowi tyroksyny. Jej niedostateczna ilość skutkuje szeregiem niekorzystnych zmian hormonalnych, których następstwo stanowi niewystarczające działanie trijodotyroniny na komórki naszego organizmu.

Przyczyny niedoczynności tarczycy

• choroba Hashimoto, czyli przewlekłe autoimmunologiczne zapalenie tarczycy prowadzące do trwałej niedoczynności gruczołu tarczowego,
• niedoczynność pooperacyjną, do której dochodzi wskutek usunięcia płatów tarczycy,
• wrodzoną niedoczynność tarczycy,
• niewykształcenie się tarczycy,
• wrodzone albo nabyte defekty, które nie pozwalają na właściwą syntezę hormonów tarczycy,
• poporodowe zapalenie tarczycy,
• obwodowa odporność na działanie hormonów tarczycy,
• niskie stężenie jodu w środowisku
• późny efekt leczenia radioaktywnym jodem,
• przyjmowanie leków tarczycowych w sposób niezgodny z zaleceniami lekarza (dotyczy to osób borykających się z nadczynnością gruczołu tarczowego; mamy wówczas do czynienia z odwracalną niedoczynnością tarczycy, która ustępuje po odstawieniu leków).

Objawy niedoczynności tarczycy

Niedoczynność tarczycy jest stanem, w którym produkcja jej hormonów jest zbyt niska w stosunku do zapotrzebowania metabolicznego organizmu. W konsekwencji dochodzi do spowolnienia metabolizmu, co może prowadzić do:

• łatwego marznięcia i odczuwania chłodu,
• zaparć,
• łamliwości paznokci,
• obniżenia temperatury ciała,
• obrzęków spowodowanych utylizacją specyficznych elementów macierzy międzykomórkowej.
• tycia, które wynika ze spowolnione zużywania substancji odżywczych do produkcji energii.

Objawem charakterystycznym są także zmiany skórne – skóra u osób z niedoczynnością tarczycy jest sucha, sina lub blada; wystąpić może także nadmierne rogowacenie naskórka. Włosy pacjentów borykających się z tą dolegliwością są suche i łamliwe. Zaobserwować można również obrzęki rąk i nóg oraz pogrubienie rysów twarzy.

Należy tutaj także wspomnieć o objawach psychicznych niedoczynności tarczycy takich, jak:

• zaburzenia koncentracji,
• zaburzenia poznawcze,
• obniżenie nastroju,
• przewlekłe uczucie zmęczenia,
• obniżona tolerancja wysiłku,
• kłopoty z pamięcią,
• zmniejszony apetyt,
• obniżone libido,
• senność.

Diagnostyka w niedoczynności tarczycy

Diagnostyka opisywanej choroby ma na celu określenie źródła oraz stopnia nasilenia choroby. Rozpoznanie stawia się na bazie równoczesnego stwierdzenia w badaniach laboratoryjnych objawów charakterystycznych oraz typowych odchyleń. Przed badaniem tarczycy niezwykle ważne jest przeprowadzenie szczegółowego wywiadu mającego na celu odnalezienie charakterystycznych objawów oraz pozyskanie informacji mogących wskazywać na specyficzne źródło dolegliwości. Podejrzenie niedoczynności tarczycy potwierdza się wykonując badania dodatkowe. W pierwszej kolejności określa się poziom TSH oraz fT3 i ft4. Dla najpopularniejszych postaci – niedoczynności pierwotnej, charakterystyczne jest podwyższone TSH oraz niskie fT4. W odmianie wtórnej oraz trzeciorzędowej poziom TSH jest natomiast obniżony.

Leczenie niedoczynności tarczycy

Leczenie opisywanej dolegliwości ma na celu przywrócenie poziomu hormonów tarczycy do poziomu wystarczającego do zaspokojenia zapotrzebowania metabolicznego organizmu. Gdy nie doszło do trwałych zmian w narządach, tego typu postępowanie umożliwia doprowadzenie do ustąpienia objawów choroby oraz przywrócenie dawnej jakości życia.

W większości przypadków, walka z niedoczynnością tarczycy ma postać terapii substytucyjnej bazującej na codziennym, doustnym przyjmowaniu hormonów tarczycy oraz eliminacji czynników, które przyczyniają się do rozwoju choroby. Takie leczenie jest prowadzone do czasu powrotu normalnej funkcji gruczołu, co objawia się normalizacją poziomu TSH, fT3 oraz fT4. W przypadku najpopularniejszych postaci niedoczynności tarczycy nie znane są do tej pory w pełni skuteczne metody leczenia przyczynowego, a substytucja hormonów jest niezbędna przez całe życie.

Ze względu na ryzyko niewystarczającego wchłaniania z przewodu pokarmowego, hormony powinno się przyjmować na czczo, na około 30 minut przed pierwszym posiłkiem. Kiedy tego typu postępowanie nie jest możliwe, dopuszcza się zażywanie ich przed snem, minimum 3 godziny po ostatnim posiłku. Najczęściej stosuje się tutaj lewotyroksynę. Ze względu na powszechne w naszym kraju jodowanie soli kuchennej, suplementacja jodu nie jest konieczna w przebiegu leczenia.

Leczenie utajonej niedoczynności tarczycy, czyli takiej, która objawia się podwyższonym poziomem TSH, właściwym poziomem hormonów tarczycy oraz nieobecnością charakterystycznych objawów nie zawsze jest konieczne. Decyzja o rozpoczęciu terapii uzależniona jest między innymi od wieku pacjenta oraz współistniejących chorób.

Kontroli postępów dokonuje się przez regularne oznaczanie poziomu TSH. Co ważne, badanie wykonuje się nie wcześniej niż około 2-2,5 miesiąca od rozpoczęcia leczenia albo zmiany dawki lewotyroksyny. Następnych kontroli wykonuje się po pół roku, a w leczeniu przewlekłym – raz do roku.

Jadłospis w niedoczynności tarczycy

Ze względu na, wspominane powyżej, spowolnienie procesów metabolicznych oraz wynikającą z tego tendencję do odkładania się tkanki tłuszczowej i wzrostu poziomu złego cholesterolu krwi, kluczową rolę w leczeniu niedoczynności tarczycy odgrywa odpowiednia dieta. Jadłospis pacjenta powinien być bogaty w warzywa, owoce oraz błonnik. Wyeliminować powinno się z niego natomiast potrawy bogate w tłuszcze oraz cukry proste. Zaleca się pożywanie 4-5 niewielkich posiłków co około 3 godziny. Niezbędne będzie również włączenie umiarkowanej, regularnej aktywności fizycznej.