Przyczyny, objawy i leczenie nadczynności tarczycy

Nadczynność tarczycy to zaburzenie, w przebiegu którego tarczyca produkuje zbyt dużo hormonów w stosunku do potrzeb organizmu. Dotyczy ono około 1-2% osób dorosłych w naszym kraju. Zwykle zapadają na nie kobiety w wieku od 20 do 40 lat. Jakie są jej główne objawy i jak się ją leczy?

Przyczyny nadczynności tarczycy

Najpopularniejsze przyczyny nadczynności tarczycy to:

  • Choroba Gravesa i Basedowa (ponad 60 procent przypadków) – jest to rozlane, toksyczne wole, u podłoża którego leży proces autoimmunologiczny (organizm kieruje odpowiedź przeciwko własnym, funkcjonującym w sposób prawidłowy komórkom). Reakcja ta następuje głównie przeciwko receptorowi TSH w tarczycy. Występowanie wspomnianej choroby wiąże się z występowaniem ryzyka genetycznego i zależnego od receptora TS. Reakcja autoimmunologiczna zachodzi tu nie tylko w gruczole tarczowym, lecz również w komórkach mięśniowych mięśni okoruchowych. Procesem zapalnym są objęte także powieki. Choroba Gravesa Basedowa może wystąpić nagle, po przebyciu zakażenia (w szczególności wirusowego) lub silnych przeżyciach nerwowych. Środowiskowymi czynnikami ryzyka mogącymi doprowadzić do jej rozwoju są między innymi przewlekły stres oraz czynniki chemiczne, fizyczne i infekcyjne. Choroba ta występuje zwykle między 30 a 50 rokiem życia. 5 razy częściej zapadają na nią kobiety.
  • Wole guzkowe toksyczne – przyczyną nadczynności gruczoły tarczowego są guzki albo guzek wydzielające nadmiar hormonów tarczycy w sposób autonomiczny, czyli niezależnie od TSH. T3 oraz T4 są syntetyzowane wewnątrz guzków i wydzielane w nadmiarze do krążenia. W wolu toksycznym nie stwierdza się równomiernego powiększenia gruczołu tarczowego. Nadczynność gruczołu tarczowego wywołana jego zapaleniem zwykle powstaje na początku podostrego zapalenia tarczycy typu de Quervaine’a oraz choroby Hashimoto, a jej przyczyną jest destrukcja pęcherzyków gruczołu tarczowego oraz zwiększone wydzielanie hormonów tarczycy do krwiobiegu. Nadczynność gruczołu tarczowego wywołana zapaleniem ma zwykle łagodny przebieg i mija samoistnie.
nadczynność tarczycy

Objawy nadczynności tarczycy

Ze strony układu nerwowego:

  • nadmierna ruchliwość
  • pobudzenie nerwowe i psychiczne
  • trudności z koncentracją
  • stany lękowe
  • niepokój
  • bezsenność

Ze strony układu krążenia:

  • kołatanie serca
  • dławienie za mostkiem
  • przyspieszenie czynności serca w spoczynku
  • napady częstoskurczu
  • nadkomorowe zaburzenia rytmu serca
  • wzrost amplitudy tętna

Zmiany w układzie mięśniowym takie, jak:

  • drżenie rąk i palców
  • osłabienie mięśniowe w obrębie mięśni prostowników
  • obrzęk przegdoleniowy
  • słaby uścisk dłoni

Zwiększenie metabolizmu:

  • ciepła, wilgotna skóra
  • spadek masy ciała
  • stałe uczucie gorąca
  • wzmożone pragnienie
  • wzmożone łaknienie
  • źle znoszona wysoka temperatura otoczenia
  • zmniejszona tolerancja glukozy
  • wysychanie błony śluzowej

Objawy oczne:

  • wytrzeszcz
  • upośledzenie ruchomości gałek ocznych
  • uczucie wypychania gałek ocznych
  • światłowstręt
  • rozbiegane, błyszczące oczy

Objawy nieswoiste:

  • powiększenie gruczołu tarczowego i jego bolesność
  • trudności w oddychaniu i połykaniu
  • szmer naczyniowy nad tarczycą
  • wypadanie włosów
  • kruchość paznokci
  • nadmierna potliwość
  • powiększenie i rozszerzenie naczyń skórnych
  • osteoporoza
  • skąpe miesiączki u kobiet.

W przypadku zaobserwowania powyższych objawów, niezbędna będzie wizyta u lekarza rodzinnego, który po badaniu lekarskim zdecyduje o konieczności oznaczenia stężenia TSH w surowicy. Badanie to wykonuje się z próbki krwi, która musi zostać pobrana na czczo.

Zobacz także:

Reklama

Diagnoza

W celu potwierdzenia nadczynności tarczycy niezbędne będzie wykonanie badań hormonalnych. Wstępne badanie oceniające czynność tarczycy może zostać zlecone przez lekarza rodzinnego. Gdy uzyskany wynik będzie nieprawidłowy, należy dokonać pomiaru stężenia wolnych hormonów tarczycy. Nadczynność tarczycy rozpoznaje się wówczas, gdy obniżonemu stężeniu TSH towarzyszy podwyższone stężenie FT4 i/lub FT3 w surowicy.

Pomocne w ustaleniu przyczyny mogą być badania takie, jak:

  • USG tarczycy – pozwala na stwierdzenie obecności zmian ogniskowych tarczycy, a w przypadku choroby Gravesa i Basedowa – obniżonej echogeniczności,
  • Biopsja aspiracyjna cienkoigłowa – wykonuje się ją w przypadku stwierdzenia zmian ogniskowych tarczycy
  • Scyntygrafia tarczycy
  • Przeciwciała przeciwtarczycowe w surowicy, a w szczególności przeciwciała przeciwko receptorowi TSH

Leczenie

Sposób leczenia nadczynności tarczycy jest ustalany indywidualnie dla każdego pacjenta i zależy on od jego wieku, stopnia nasilenia oraz współistniejących dolegliwości. Choroby tej nigdy nie należy lekceważyć – nieleczona może doprowadzić do niebezpiecznych powikłań takich, jak niewydolność serca, zaburzenia rytmu serca, osteoporoza czy przełom tarczycowy.

W leczeniu tarczycy najczęściej stosuje się:

  • Leczenie farmakologiczne z użyciem leków przeciwtarczycowych takich, jak tiamazol (np. Thyrozol, Metizol) czy propylotiouracyl (np. Propycil, Thyrosan) . Hamują one produkcję hormonów w tarczycy, a jak działanie jest widoczne już po około 2 – 4 tygodniach stosowania. Niekiedy stosuje się także leczenie uzupełniające beta blokerami, które nie obniżają stężenia hormonów tarczycy, lecz pomagają opanować niektóre objawy, jak kołatanie serca czy drżenie rąk
  • Leczenie jodem promieniotwórczym – doustne, jednorazowe podanie jodu promieniotwórczego ma za zadanie powolne, nieodwracalne uszkodzenie komórek tarczycy, które w sposób aktywny wychwytują jod z krwi. Efekt rozwija się w przeciągu kilku miesięcy od terapii.
  • Leczenie operacyjne – metoda ta jest wskazana w przypadku podejrzenia albo rozpoznania raka tarczycy, w tym także współistniejącego z nadczynnością. Rozważa się je również u chorych z dużym wolem uciskającym tchawicę. Po operacji występuje niedoczynność tarczycy, która wymaga stałego leczenia preparatami tyroksyny.

Naszych publikacji nie należy traktować jako wytycznych postępowania medycznego w stosunku do każdego pacjenta. O postępowaniu medycznym, w tym o zakresie i częstotliwości badań diagnostycznych i/lub procedur terapeutycznych decyduje lekarz, zgodnie ze wskazaniami medycznymi, które ustala po zapoznaniu się ze stanem pacjenta. Lekarz podejmuje decyzję indywidualnie w porozumieniu z pacjentem.