Proces krzepnięcia krwi to naturalny, fizjologiczny sposób zapobiegający jej utracie. Składa się z wielu etapów i reakcji biochemicznych. Jego istotą jest przekształcenie rozpuszczonego w osoczu fibrynogenu w skrzep. To jeden z mechanizmów obronnych jakie posiada ludzki organizm uruchamiany w przypadku przerwania ciągłości tkanek. Jednocześnie proces krzepnięcia krwi musi koegzystować z procesami zapobiegania nadmiernej krzepliwości. Dział nauk medycznych zajmujący się tym zagadnieniem nazywa się koagulologią.
Na czym polega proces krzepnięcia krwi?
Przepływ krwi w ludzkim organizmie podlega wielu różnorodnym mechanizmom, które zwykle funkcjonują samoczynnie w sposób optymalny i jeżeli tylko nic go nie zakłóci, rzadko kiedy niezbędna jest ingerencja z zewnątrz. Jednak każdy nas wie, jak łatwo o zdarzenie, które przerwie ciągłość naczyń krwionośnych. Ludzki organizm wytworzył odrębne mechanizmy, które zostają uruchomione właśnie podczas takich zdarzeń. Są to mechanizmy prozakrzepowe oraz antyzakrzepowe. Pierwszy z nich umożliwia utworzenie się skrzepu, który zahamuje wypływ krwi, drugi dba, by krew popłynęła dalej w układzie krwionośnym, nie napotykając na żadne przeszkody. Mechanizm ten powodują, że nasz organizm jest w stanie szybko i skutecznie zareagować na uszkodzenie naczyń krwionośnych, zapobiegając poważniejszym konsekwencjom.
Proces krzepnięcia krwi uaktywnia się zawsze wtedy, gdy naczynko krwionośne ulega uszkodzeniu i powstaje ryzyko nadmiernego wypływu krwi z organizmu. Osocze krwi zawiera substancję o nazwie fibrynogen, który charakteryzuje się zdolnością zmiany stanu skupienia. Zamienia się w fibrynę tworząc zwarty skrzep. Aby proces ten mógł przebiegać bez zakłóceń muszą zostać spełnione określone warunki a poszczególne etapy tego procesu wymagają wielu różnych substancji.
Wszystkie fazy koagulacji krwi
W pierwszej fazie procesu następuje tworzenie się czopu płytkowego z trombocytów. Trombocyty, czyli płytki krwi nieustannie krążą w układzie krwionośnym. Gdy naczynie krwionośne zostaje uszkodzone, trombocyty natychmiast przyklejają się do ścianki naczynia. Ich nagromadzenie w jednym miejscu tworzy czop płytkowy hamujący mechanicznie wypływ krwi. Za ten fizyczny proces odpowiada czynnik von Willebranda, białkowa cząsteczka znajdująca się w osoczu.
Po utworzeniu czopu płytkowego w trombocytach pojawiają się substancje zmieniają ich budowę, aktywujące białka powierzchniowe, m.in. kolagen, uaktywnia się również epinefryna w osoczu. Na skutek aktywności tych substancji następuje proces wzmocnienia czopu, uwalnia się też serotonina, której zadaniem w tym przypadku jest zwężenie naczyń krwionośnych, kolejny mechanizm blokujący wypływ krwi.
W dalszej kolejności następuje proces stabilizacji czopu poprzez tworzenie się sieci włóknika. Akcja krzepnięcia rozpoczyna się w osoczu za sprawą aktywujących się wzajemnie czynników krzepnięcia poprzez pobudzenie komórek okołonaczyniowych. Wydzielają one trombokinazę prowadzącą do powstania trombiny. Na tym etapie ważną rolę odgrywają jony wapnia oraz czynniki białkowe, obecne również w osoczu. Na koniec procesu powstaje protrombinaza przekształcająca protrombinę w trombinę.
Trombina oddziałując na fibrynogen przekształca ją w fibrynę, czyli nierozpuszczalne w wodzie białko o twardych włóknach, wzmacniające dodatkowo powstały skrzep. W miejscu, gdzie została przerwana ciągłość tkanki powstaje tzw. strup, który pozostaje w miejscu ranki aż całkowicie się one zregenerują i zostanie przywrócona ciągłość tkanki.
Rola wapnia i witaminy K w procesie krzepnięcia krwi
Aby proces krzepnięcia krwi mógł odbyć się bez przeszkód niezbędne są określone substancje obecne w osoczu krwi. Niezbędne są również witaminy oraz mikroelementy, a szczególną rolę w tym procesie pełni witamina K, biorąca udział w syntezie protrombiny. Zaburzenia ilości witaminy K powodują spowolnienie krzepnięcia oraz problemy z gojeniem się rany. Niektóre etapy procesu wymagają również obecności wapnia. Aktualnie wyodrębniono ok. 30 różnych substancji biorących udział i wpływających na siebie wzajemnie podczas kolejnych etapów procesu.
Od czego zależy czas krzepnięcia krwi?
Czas krzepnięcia krwi jest jednym z mierników stanu zdrowia organizmu. Jego uzależnienie od tak wielu czynników wprowadza znaczące różnice u poszczególnych osobników. Czas krzepnięcia krwi zależy m.in. od:
- obecności i aktywności poszczególnych czynników krzepnięcia
- ilości witaminy K, jonów wapnia oraz żelaza w codziennej diecie
- obecnością chorób wpływających na proces krzepnięcia
- przyjmowanych leków
Słaba i nadmierna krzepliwość krwi
Wrodzona lub nabyta skaza krwotoczna to czynnik zaburzenia układu krzepnięcia oraz utrzymania płynności krwi. Nieprawidłowość występuje już na poziomie płytek krwi, osocza czy budowie i funkcjonowaniu ścianek krwi, wywołując tzw. słabą krzepliwość krwi. Natomiast nadmierna krzepliwość powstaje w naczyniach krwionośnych tworząc zakrzepy, które mogą wędrować razem z krwią i tworzyć niebezpieczne dla zdrowia i życia zatory w płucach, mózgu czy sercu.
Naszych publikacji nie należy traktować jako wytycznych postępowania medycznego w stosunku do każdego pacjenta. O postępowaniu medycznym, w tym o zakresie i częstotliwości badań diagnostycznych i/lub procedur terapeutycznych decyduje lekarz, zgodnie ze wskazaniami medycznymi, które ustala po zapoznaniu się ze stanem pacjenta. Lekarz podejmuje decyzję indywidualnie w porozumieniu z pacjentem.
