Haluksy – przyczyny i leczenie

Nasze stopy narażone są na różne deformacje pod wpływem przeciążeń czy urazów, jak również wady wynikające z pewnych predyspozycji genetycznych czy stylu życia. Jedną z nich są haluksy, które widoczne są zwłaszcza latem, gdy zakładamy sandały lub klapki. Niestety chore stopy nie są już estetyczne, a do tego jeszcze w miarę rozwoju tej choroby zwyrodnieniowej pojawia się ból oraz dyskomfort w chodzeniu czy trudności w utrzymaniu właściwej postawy ciała. To efekt pogłębiającego się stanu zapalnego w obrębie zniekształconego stawu. Drażnienie zakończeń bólowych poprzez ucisk w przedniej części stopy czy obrzęk to kolejne nieprzyjemne objawy tej choroby.

Co to są haluksy?

Choroba zwyrodnieniowa, która zniekształca stopę to haluks (hallux valgus), nazywany inaczej „paluchem koślawym”. Ten drugi opis doskonale odzwierciedla, na czym polega istota tego schorzenia. Dokuczliwe odchylanie się dużego palca widocznie jest w postaci nienaturalnego skrzywienia w kierunku innych palców. Czasami nawet podwija się pod resztę palców. Powstająca wypukłość kryje w sobie stan zapalny, który w miarę postępowania schorzenia zaczyna być coraz mocniej odczuwalny. Siła nacisku ciężaru ciała na stopę nie rozkłada się równomiernie, jej mięśnie rozluźniają się, a paluch nie daje odpowiedniego wsparcia. Problem przestaje mieć już wymiar tylko estetyczny, ale przede wszystkim utrudnia normalne, swobodne poruszanie się.

Przyczyny powstawania haluksów

Zwyrodnienie, jakim są haluksy, może powstać z różnych przyczyn:

• uwarunkowania genetyczne – dotyczy to zwłaszcza kobiet, które w porównaniu do mężczyzn mają słabszy układ mięśniowo-więzadłowy;
• uwarunkowania anatomiczne – są osoby, które poprzez swoją budowę stopy mają predyspozycje do haluksów, takie jak np. nieprawidłowe ustawienia kości śródstopia, duży palec większy od drugiego palca czy nietypowy kształt stawu śródstopno-palcowego;
• płaskostopie poprzeczne – nieprawidłowe obciążanie stopy i brak podparcia dla palucha powodują podniesienie pierwszej kości śródstopia oraz przeciążenie pozostałych;
• taniec klasyczny (balet) – choć jest piękny, to jednak jego trenowanie przeciąża i nadwyręża budowę stawów;
• źle dopasowane obuwie – nieodpowiednie buty, czyli zbyt wysokie obcasy, nadmiernie sztywna podeszwa, zbyt wąskie noski albo za małe buty sprawiają, że obciążenie przeniesione jest na przednią część stopy. Dodatkowo zwężane w palcach obuwie powoduje ściskanie palców – stopa układa się więc nienaturalnie,
• brak profilaktyki – już od najmłodszych lat warto dbać o stopy,
• nadwaga – nadmiar kilogramów może wpływać na osłabienie układu więzadłowego i zmieniać ustawienie łuków stopy;
• styl życia – brak aktywności czy długotrwałe stanie w pracy również sprzyjają schorzeniu;
• uprawienie sportów – te, które nadmiernie obciążają stopę np. bieganie, wspinaczka na ścinakach wspinaczkowych;
• urazy doznane w obrębie stopy;
• sposób chodzenia i ustawiania stopy.

Na haluksy narzekają nie tylko starsze osoby, ale są również dolegliwością ludzi młodych. Mogą się ponadto rozwijać wraz z innymi zwyrodnieniami, czyli m.in. zapaleniem stawów, chorobami reumatologicznymi.

Jak rozpoznać objawy haluksów?

Po czym poznać pierwsze objawy haluksów zanim duże palce zmienią swój wygląd? Biorąc pod uwagę, że ich tworzenie jest długotrwałym procesem, to warto obserwować swoje stopy. W początkowym okresie zmian zwyrodnieniowych nie będziemy odczuwać bólu. Zaniepokoić jednak powinny nas już takie objawy jak np. poszerzenie przedniej części stopy i odchylanie palucha w kierunku drugiego palca. Z czasem to powiększające się wybrzuszenie może zacząć boleć. Naszą uwagę powinny więc zwrócić odczuwalne dolegliwości w okolicy dużego palca oraz kości śródstopia, co jest efektem postępującej deformacji stopy. Nietrudno będzie także zauważyć podwinięcie palucha pod palec czy bolesne odciski na stopach. Kolejną odczuwalną zmianą zwyrodnieniową są już problemy z chodzeniem i ból w miejscu zniekształcającej się stopy.

Nieoperacyjne metody leczenia haluksów

Widząc takie objawy, należy jak najszybciej zadziałać. Pierwsze kroki powinniśmy skierować do lekarza ortopedy lub podologa (specjalisty od chorób stóp i stawu skokowo-goleniowego). Im wcześniej zaczniemy leczenie haluksów, tym większa będzie jego skuteczność. Niekoniecznie potrzebna może okazać się także operacja. Jakie jeszcze są możliwości leczenia:

• plastry – są ochroną przed otarciami i pomagają zwalczyć ból. Nakleja się je na powstałą wypukłość;
• osłony – produkuje się je z miękkiego silikonu i stanowią doskonałą ochronę dla stopy przed uciskami i otarciami. Mają też na celu korekcję ustawienia palców. Nadają się do noszenia z obuwiem;
• separatory lub kliny międzypalcowe – zazwyczaj sprawdzają się w początkowej fazie zwyrodnienia. Regularne stosowanie pozwala przywrócić prawidłowe ustawienie stopy. Odwodzą paluch stopy od pozostałych palców;
• peloty – czyli specjalne wkładki do butów, które ułatwiają właściwy rozkład nacisku na stopę. Dzięki temu można spowolnić rozwój deformacji;
• ortezy korekcyjne – aparaty używane w celu skorygowania ustawienia palucha, co również może opóźnić deformację stopy. Stosować je można zarówno na dzień, jak i na noc. Często zalecane są także w ramach rehabilitacji pooperacyjnej.

Ponadto przy nasilonych dolegliwościach palucha zastosować można także zabiegi fizjoterapeutyczne, takie jak np. laseroterapia, krioterapia czy z użyciem pola magnetycznego. Lekarz może również zalecić krótkotrwałą terapię lekami z grupy niesterydowych leków przeciwzapalnych (NLPZ) – patrz lista leków przeciwbólowych.

Kiedy interwencja chirurgiczna jest już konieczna?

Operacja staje się konieczna w momencie, kiedy ból nie ustępuje, choroba pogłębia się, a chodzenie jest już mocno utrudnione. W zależności od stopnia zaawansowania schorzenia może wystarczyć tylko korekcja torebki stawowej i ścięgien. Przy poważnych wadach pozostaje już ingerencja chirurgiczna w strukturę kości. Wykonuje się wtedy np. osteomię klinową (półkulistą). Zabiegi te mają na celu redukcję nadmiaru tkanki kostnej, a także ustawienie i utrwalenie stawu we właściwej płaszczyźnie. W zależności od tego, jaki zostanie wykonany, może istnieć jeszcze konieczność rekonwalescencji czy noszenia unieruchomienia gipsowego. Inną alternatywą jest zakładanie specjalnego obuwia pooperacyjnego oraz rehabilitacja.

Przeciwwskazaniem do przeprowadzenia operacji jest złe ukrwienie kończyn.

Niestety operacja haluksów nie daje nam w 100 procentach gwarancji, że raz na zawsze pozbyliśmy się problemu palucha koślawego. Aby uniknąć nawrotu choroby, warto jednak po zabiegu odpowiednio zadbać o stopy. Oznacza to, że nawet jeśli mamy genetyczne predyspozycje do nich, to jednak m.in. uprawiając odpowiednią gimnastykę stóp (wystarczy kilkanaście minut dziennie), dbając o higienę stóp, dobrze dobierając obuwie (płaskie i szerokie z przodu), stosując aparaty korekcyjne, jesteśmy w stanie opóźnić w czasie ponowne uaktywnienie się haluksów.

Problem palucha koślawego ma więc nie tylko estetyczny wymiar, ale przede wszystkim zdrowotny. Lepiej zapobiegać temu zwyrodnieniu już na etapie pierwszych niepokojących zmian w kształcie dużego palca czy odczuwanego w jego obrębie bólu.