Gorączka – o czym świadczy i jak prawidłowo przy niej postępować?

Gorączka jest naturalną reakcją obronną organizmu, który w ten sposób mobilizuje siły do walki z drobnoustrojami chorobotwórczymi. Nie jest chorobą, a jedynie objawem towarzyszącym różnym infekcjom i stanom zapalnym. Za normę uznaje się temperaturę 36,6°C, mierzoną pod pachą. Gdy temperatura osiąga około 37,5°C, mówimy o stanie podgorączkowym. Gorączka na poziomie umiarkowanym to temperatura do 38,5°C, natomiast powyżej tej wartości mamy do czynienia z gorączką wysoką. Chociaż podwyższona temperatura pełni ważną funkcję w zwalczaniu infekcji, jej zbyt wysoki poziom lub długotrwałe utrzymywanie się może wymagać konsultacji lekarskiej i odpowiedniego leczenia.

Czym jest gorączka i dlaczego się pojawia?

Gorączka sama w sobie nie jest chorobą, lecz objawem wskazującym na to, że organizm rozpoczął walkę z patogenami. Jest to naturalna i prawidłowa odpowiedź immunologiczna na inwazję czynników zewnętrznych. Podczas gorączki dochodzi do podwyższenia temperatury ciała, co tworzy warunki niesprzyjające namnażaniu się drobnoustrojów chorobotwórczych.

Podwyższona temperatura ciała pojawia się w przebiegu wielu chorób o charakterze infekcyjnym, takich jak:

• Grypa i przeziębienia
• Zapalenie oskrzeli i płuc
• Różne infekcje wirusowe
• Angina i zapalenia gardła
• Mononukleoza
• Infekcje układu moczowego
• Zakażenia przewodu pokarmowego

Gorączka często towarzyszy również dolegliwościom ze strony przewodu pokarmowego, jak zatrucia pokarmowe czy tak zwana grypa jelitowa, z którymi związane są biegunka, wymioty i bóle brzucha.

Jakie funkcje pełni gorączka w organizmie?

Pomimo że gorączka często wywołuje niepokój, w rzeczywistości oznacza ona prawidłową reakcję organizmu. Podwyższona temperatura ciała wskazuje, że układ immunologiczny ma wystarczająco dużo siły, aby pobudzić organizm do walki z chorobą. Gorączka pełni kilka istotnych funkcji:

1. Wzmacnia odporność – jest jednym z podstawowych mechanizmów obronnych, świadczącym o prawidłowych funkcjach immunologicznych
2. Zwiększa produkcję przeciwciał – przyczynia się do wytwarzania większej ilości przeciwciał, które zwalczają patogeny
3. Przyspiesza metabolizm – wielokrotnie zwiększa aktywność układu odpornościowego i przyspiesza proces zdrowienia
4. Pełni funkcję sygnalizacyjną – jest podstawowym sygnałem alarmowym, że w organizmie dzieje się coś niepokojącego
5. Hamuje rozwój patogenów – wyższa temperatura ciała powoduje, że drobnoustroje chorobotwórcze namnażają się wolniej, tracą aktywność i w rezultacie giną w niekorzystnych dla nich warunkach

Jak prawidłowo postępować w czasie gorączki?

Mimo że gorączka jest korzystnym mechanizmem obronnym, warto wiedzieć, jak prawidłowo postępować, gdy się pojawi, by złagodzić jej objawy i wspomóc organizm w walce z chorobą.

Nawadnianie organizmu

Prawdopodobnie najważniejsza zasada podczas gorączki to systematyczne nawadnianie. Osoba z podwyższoną temperaturą oddaje przez skórę znacznie więcej wody niż zdrowy człowiek. By zapobiec odwodnieniu, należy regularnie przyjmować płyny, nawet jeśli nie odczuwa się pragnienia.

Płyny najlepiej popijać często i małymi łykami. Najlepsza jest zwykła woda o temperaturze pokojowej. Sprawdzają się również ziołowe herbaty, które same w sobie mogą działać leczniczo przy gorączce.

Odpoczynek i sen

Podczas gorączki organizm potrzebuje odpoczynku, by skoncentrować energię na walce z infekcją. Należy położyć się do łóżka i „pozwolić sobie chorować”. Dużo snu i odpoczynku sprzyja regeneracji i procesowi zdrowienia.

Ochładzanie lub rozgrzewanie – zależnie od odczuć

W zależności od objawów towarzyszących gorączce, można stosować różne metody obniżania temperatury:

Gdy gorączce towarzyszy uczucie gorąca i poty:

• Przykładanie zimnych okładów do czoła, karku i pachwin
• Stosowanie chłodnych kąpieli (temperatura wody nie powinna być niższa o więcej niż 1-2°C od temperatury ciała)
• Podawanie napojów o działaniu ochładzającym (herbata z cytryną, woda z cytryną, soki owocowe)

Gdy gorączce towarzyszą dreszcze i uczucie zimna:

• Rozgrzewanie ciała, by wywołać poty (wraz z potami organizm się ochładza)
• Picie ciepłych naparów o działaniu napotnym (herbata z lipy, napar z kwiatów czarnego bzu, herbata malinowa)
• Stosowanie ciepłych okryć

Nawilżanie powietrza

Pomieszczenie, w którym przebywa osoba z gorączką, powinno mieć odpowiednią temperaturę (około 21-22°C) i być dobrze nawilżone. Można używać nawilżaczy powietrza lub wieszać mokre ręczniki na grzejnikach. Pomieszczenie należy regularnie wietrzyć, dbając jednocześnie o to, by chory się nie wyziębił.

Naturalne metody łagodzenia gorączki

Istnieje wiele naturalnych sposobów, które mogą pomóc w obniżeniu gorączki i złagodzeniu towarzyszących jej objawów.

Zioła o działaniu przeciwgorączkowym

Wiele roślin leczniczych wykazuje działanie przeciwgorączkowe i napotne, wspomagając organizm w walce z infekcją:

• Kwiaty lipy – napar działa napotnie i przeciwgorączkowo
• Kwiaty czarnego bzu – mają właściwości napotne i wspomagają układ odpornościowy
• Owoce i liście maliny – tradycyjny środek stosowany przy przeziębieniach i gorączce
• Kora wierzby – zawiera naturalne salicylany o działaniu przeciwgorączkowym
• Ziele krwawnika – działa napotnie i przeciwzapalnie

Homeopatia w leczeniu gorączki

Homeopatia to alternatywna metoda leczenia, która może wspomagać organizm podczas gorączki. Dobór odpowiedniego leku homeopatycznego zależy od indywidualnych objawów pacjenta. Oto kilka często stosowanych preparatów:

• Aconitum napellus – gdy gorączka pojawia się nagle i szybko rośnie, szczególnie po narażeniu na zimno
• Belladonna – przy wysokiej gorączce z silnym pragnieniem, rozpaleniu i silnym poceniu się
• Gelsemium sempervirens – gdy gorączce towarzyszy silne osłabienie, brak pragnienia i ból głowy
• Eupatorium perfoliatum – gdy występują silne bóle mięśniowe i kostne („łamanie w kościach”)
• Ferrum phosphoricum – przy średnio nasilonej gorączce z bladością i osłabieniem

Kiedy gorączka wymaga konsultacji lekarskiej?

Chociaż gorączka zwykle jest naturalnym i korzystnym mechanizmem obronnym, istnieją sytuacje, gdy wymaga interwencji medycznej:

• Gdy gorączka utrzymuje się na wysokim poziomie dłużej niż kilka dni
• Gdy temperatura przekracza 39,5-40°C
• U niemowląt i bardzo małych dzieci, u których podwyższenie temperatury może nastąpić gwałtownie
• U osób starszych lub z obniżoną odpornością
• Gdy gorączce towarzyszą niepokojące objawy, takie jak:
  • Silny ból głowy i sztywność karku
  • Wymioty i biegunka
  • Trudności w oddychaniu
  • Wysypka skórna
  • Dezorientacja lub zaburzenia świadomości
  • Drgawki

W takich przypadkach konieczna jest konsultacja lekarska, która pozwoli ustalić przyczynę gorączki i wdrożyć odpowiednie leczenie.

Leki przeciwgorączkowe – kiedy je stosować?

Leki przeciwgorączkowe są skutecznym sposobem obniżania wysokiej temperatury, jednak należy je stosować rozważnie. Najczęściej stosowane substancje o działaniu przeciwgorączkowym to:

• Paracetamol – działa przeciwgorączkowo i przeciwbólowo, jest bezpieczny dla większości pacjentów
• Ibuprofen – oprócz działania przeciwgorączkowego ma również właściwości przeciwzapalne
• Kwas acetylosalicylowy (aspiryna) – nie zalecany u dzieci poniżej 12. roku życia ze względu na ryzyko zespołu Reye’a

Leki te należy stosować zgodnie z zaleceniami producenta lub lekarza, zwracając uwagę na odpowiednie dawkowanie. Warto pamiętać, że:

• Nie należy zbijać gorączki poniżej 38-38,5°C, chyba że pacjent bardzo źle się czuje
• Lepiej jest obniżyć wysoką gorączkę o kilka stopni niż dążyć do osiągnięcia normalnej temperatury
• Nie należy podawać leków przeciwgorączkowych „na zapas”
• W przypadku małych dzieci dawkowanie powinno być dostosowane do wagi ciała

Jak wzmocnić organizm po przebytej infekcji gorączkowej?

Po ustąpieniu gorączki organizm często pozostaje osłabiony i potrzebuje czasu na pełną regenerację. Oto kilka sposobów na przyspieszenie powrotu do pełni sił:

Suplementacja i odżywianie

• Odpowiednia dieta – bogata w warzywa, owoce i produkty pełnoziarniste, dostarczająca wszystkich niezbędnych składników odżywczych
• Suplementacja witaminowa – zwłaszcza witamina C, D oraz witaminy z grupy B
• Minerały – cynk i selen są szczególnie istotne dla prawidłowego funkcjonowania układu odpornościowego
• Preparaty ziołowe wzmacniające odporność – jeżówka purpurowa (echinacea), aloes, czarny bez

Regeneracja i powrót do aktywności

Po chorobie nie należy od razu wracać do pełnej aktywności. Organizm potrzebuje czasu na odbudowę sił. Warto:

• Zapewnić sobie odpowiednią ilość snu
• Stopniowo zwiększać poziom aktywności fizycznej
• Unikać stresu i przemęczenia
• Dbać o odpowiednie nawodnienie

Bibliografia

1. Walter EJ, Hanna-Jumma S, Carraretto M, Forni L. The pathophysiological basis and consequences of fever. Critical Care. 2016;20(1):200. DOI: 10.1186/s13054-016-1375-5 PMID: 27411542
2. Saper CB, Romanovsky AA, Scammell TE. Neural circuitry engaged by prostaglandins during the sickness syndrome. Nature Neuroscience. 2012;15(8):1088-1095. DOI: 10.1038/nn.3159 PMID: 22837039
3. Evans SS, Repasky EA, Fisher DT. Fever and the thermal regulation of immunity: the immune system feels the heat. Nature Reviews Immunology. 2015;15(6):335-349. DOI: 10.1038/nri3843 PMID: 25976513
4. Hay AD, Redmond NM, Fletcher M. Antipyretic drugs for children. BMJ. 2006;333(7557):4-5. DOI: 10.1136/bmj.333.7557.4 PMID: 16809675