Trzustka to narząd, który dostarcza enzymy umożliwiające trawienie białek, tłuszczów i węglowodanów, a do tego produkuje insulinę i glukagon, czyli hormony regulujące poziom cukru we krwi. Jedną z najczęstszych chorób tego niezwykle ważnego dla organizmu narządu jest ostre lub przewlekłe zapalenie trzustki. Co powoduje schorzenia trzustki i jak sobie radzić z tym problemem?
Najczęstsze przyczyny zapalenia trzustki
Do najbardziej typowych przyczyn zapalenia trzustki należy zarówno nadużywanie alkoholu, stosowanie niektórych leków, jak i zła dieta oparta o zbyt obfite i tłuste posiłki. Ale powodów choroby może być więcej. Przyczyną może być niedrożność przewodu żółciowego, uraz jamy brzusznej, wada wrodzona czy też zakażenie wirusowe. Choroba może rozwinąć się też z przyczyn metabolicznych. A jak objawia się zapalenie trzustki? Ostra postać choroby to przede wszystkim intensywny ból w górnej części brzucha. Do tego dochodzą nudności, wymioty, przyspieszone bicie serca, jak również ból w mięśniach i gorączka. Natomiast w przypadku przewlekłego zapalenia, uszkodzona trzustka może nie dawać objawów przez wiele lat. Niemniej jednak zauważyć można chudnięcie, pomimo dobrego apetytu oraz skłonność do wymiotów, biegunek i wzdęć.
Leczenie zapalenia trzustki
Zapalenie trzustki leczy się farmakologicznie (przykładowe leki: Enzepi, Neo-Pancreatinum Forte, Kreon Travix), a czasem również inwazyjnie. Niekiedy stosuje się krótką głodówkę, jednocześnie z dożylnym nawadnianiem. Jednak do najważniejszych zaleceń podczas leczenia należy odpowiednio zbilansowana dieta, a także całkowity zakaz picia alkoholu oraz palenia papierosów. I to niezależnie od przyczyny choroby. Odpowiedni sposób żywienia pozwala odciążyć chory narząd i uregulować jego funkcje wydzielnicze. Jak zatem wygląda właściwe odżywianie dla pacjentów ze stanem zapalnym trzustki?
Żywienie w trakcie leczenia ostrego stanu zapalnego trzustki najczęściej dzieli się na trzy etapy. Pierwsza faza, która może zostać poprzedzona głodówką, polega na wprowadzeniu maksymalnie lekkostrawnej diety z ograniczoną do minimum ilością tłuszczów. Unika się także nadmiaru błonnika pokarmowego oraz wszelkich produktów, które powodują wzdęcia. Kluczowe jest podzielenie posiłków na małe porcje podawane o regularnych porach. Na tym etapie całkowicie należy zrezygnować ze smażenia i pieczenia z dodatkiem tłuszczu. Jak zatem przygotowywać posiłki? W wodzie, na parze lub z pomocą duszenia, ale bez wstępnego obsmażania. Co ciekawe, niezalecane jest też jedzenie surowych owoców i warzyw. Drugi etap to stopniowe zwiększanie ilości tłuszczu do 50 g dziennie, jednak przy zachowaniu dotychczasowych zaleceń. Ostatni etap stopniowy powrót do normalnego sposobu odżywiania, jednak tak aby nie przekroczyć 80 g tłuszczu dziennie. A jak wygląda dieta w przypadku przewlekłego zapalenia trzustki? W ich przypadku pomija się głodówkę, ale wciąż kluczowe jest ograniczenie tłuszczu i wprowadzenie pięciu lub sześciu małych porcji. Redukcji tłuszczu towarzyszy zwiększenie udziału węglowodanów w diecie, co pozwala zaspokoić zapotrzebowanie kaloryczne i uniknąć uczucia głodu.
Co jeść, a czego unikać przy zapaleniu trzustki?
Czym w praktyce jest lekkostrawna, nisko tłuszczowa dieta? Dozwolone produkty to między innymi jasne pieczywo bez ziaren, makaron, ryż i drobne kasze. Można pić chude mleko i jeść chudy nabiał. Chorzy na zapalenie trzustki mogą sięgać po chude wędliny i ryby oraz po drób, wołowinę i cielęcinę. Warzywa i owoce są dozwolone, ale rekomenduje się obieranie ich ze skórek, aby zmniejszyć ilość błonnika oraz podawanie ich w formie gotowanej, ewentualnie przetartej. Dozwolony jest też miód i dżem. Natomiast ostrożnie należy podchodzić do wszelkich tłuszczów. Masło, olej czy oliwę z oliwek można stosować w minimalnych ilościach. Nie wolno z kolei jeść produktów spożywczych o wysokiej zawartości błonnika pokarmowego, a zatem pełnoziarnistego i razowego pieczywa, pełnoziarnistych makaronów, grubych kasz itp. Zabronione jest też spożywanie tłustych mięs i ryb, smalcu, margaryn, tłustego mleka i tłustych przetworów mlecznych. Należy unikać orzechów, kremów, czekolady, tłustych ciast. Niewskazane są też ciężkostrawne owoce i warzywa, w tym kapusta, cebula, fasola, groch, papryka, śliwki i gruszki.
W miarę czasu można stopniowo wzbogacać dietę, jednak nadal należy kontrolować ilość tłuszczu oraz obserwować sygnały wysyłane przez organizm. Wzdęcia, gazy, stolce tłuszczowe i inne objawy z przewodu pokarmowego oznaczają, że tempo poszerzania diety jest zbyt szybkie i należy wciąż starannie kontrolować sposób żywienia.
Dieta, w przypadku stanów zapalnych trzustki, ma kluczowe znaczenie dla przebiegu choroby. Dlatego należy podejść do wyboru produktów spożywczych i sposobu przygotowywania posiłków bardzo poważnie. Oczywiście skomponowanie ciekawego i smacznego jadłospisu z uwzględnieniem ograniczeń może być dla niektórych wyzwaniem, dlatego warto zwrócić się o pomoc do dietetyka. Jest to dobre wyjście szczególnie wtedy, gdy zapaleniu trzustki towarzyszy cukrzyca albo zaburzenia odżywiania. Trzeba jednak pamiętać, że nawet najlepszy plan nie zastąpi konsekwencji i dyscypliny przy utrzymaniu odpowiedniej diety.
Naszych publikacji nie należy traktować jako wytycznych postępowania medycznego w stosunku do każdego pacjenta. O postępowaniu medycznym, w tym o zakresie i częstotliwości badań diagnostycznych i/lub procedur terapeutycznych decyduje lekarz, zgodnie ze wskazaniami medycznymi, które ustala po zapoznaniu się ze stanem pacjenta. Lekarz podejmuje decyzję indywidualnie w porozumieniu z pacjentem.
