Pulsoksymetr – co to jest i jak korzystać?

Pulsoksymetr jest urządzeniem, które umożliwia pomiar saturacji krwi i tętna. Jest przydatny w szczególności u pacjentów z chorobami układu krążenia i oddechowego. Okazuje się, że może być pomocny w przypadku COVID-19. 

Czym jest i jak działa pulsoksymetr?

Jest to niewielkich rozmiarów, elektroniczne urządzenie medyczne, które służy do pomiaru wysycenia krwi tlenem. Urządzenie to umożliwia sprawdzenie podstawowych parametrów życiowych. Pomiar jest bezbolesny i nieinwazyjny. Pulsoksymetry wykorzystuje się przede wszystkim w klinikach, szpitalach i ośrodkach zdrowia, jednak ze względu na prostą obsługę z powodzeniem można użytkować je także w domu. Urządzenie to mierzy stopień pochłaniania promieniowania o różnych długościach fal przez krwinki czerwone: podczerwonego (940 nanometrów) i czerwonego (660 nanometrów).

Stopień pochłaniania fal przez hemoglobinę zależy od tego czy jest ona pozbawiona tlenu, czy go transportuje. Biorąc pod uwagę różnice w pochłanianiu emitowanego promieniowania przez hemoglobinę i uwzględniając stałą absorpcję, sprzęt oblicza stopień nasycenia jej tlenem. W trakcie pomiaru wykorzystywana jest również obecność sygnału pulsacyjnego, który wytwarzany jest przez krew tętniczą w palcu.

Wyniki saturacji

Wynik badania wyrażany jest procentowo, np. wynik SpO₂ 94% oznacza, że w momencie wykonywania badania 94% hemoglobiny transportuje tlen do tkanek osoby badanej.

Prawidłowa saturacja krwi tlenem oscyluje w granicach 95 – 98%. W przypadku osób powyżej 70 roku życia za prawidłową saturację uważa się tę na poziomie 94 – 98%. Z kolei w trakcie stosowanej tlenoterapii nasycenie tlenem powinno sięgać 98 – 100%.

U osób palących tytoń wyniki będą nieco niższe, niż u osób niepalących, jednak nadal saturacja będzie wynosiła powyżej 90%. Wartość poniżej 90% oznacza nieprawidłowy stopień nasycenia krwi tlenem i świadczyć może o ciężkiej niewydolności oddechowej. Niższe wartości mogą także pojawiać się u osób, które przebywają na dużych wysokościach.

Co wpływa na wynik pulsoksymetru?

Istnieje kilka czynników mogących wpływać na pomiar saturacji. Należą do nich:

• niski przepływ krwi przez tkankę,
• niekontrolowane ruchy, np. drżenia mięśniowe,
• chłodne miejsce wykonywania pomiaru,
• nieprawidłowa hemoglobina,
• czynniki, które upośledzają przepływ obwodowy krwi,
• obecność karboksyhemoglibiny – powstaje w wyniku zatrucia tlenkiem węgla,
• choroby płytki paznokciowej,
• światło fluorescencyjne.

Rodzaje pulsoksymetrów

Na rynku dostępne są dwa rodzaje pulsoksymetrów – stacjonarny i przenośny (napalcowy). Największą popularnością cieszą się urządzenia napalcowe, które potrzebują jedynie kilku sekund na zmierzenie saturacji. Aparat zakłada się na palec wskazujący prawej lub lewej ręki. Przed badaniem zaleca się skrócić paznokcie, zmyć lakier i usunąć ewentualne opatrunki. Palec powinien być suchy i ciepły – zmarznięte dłonie najlepiej wcześniej ogrzać. Dzięki temu wynik pulsoksymetru będzie miarodajny.

Pulsoksymetry stacjonarne znajdują zastosowanie głównie w szpitalach i placówkach medycznych. To urządzenia o zaawansowanej konstrukcji, które umożliwiają również dokonywanie pomiaru oddechu albo ciśnienia.

Na co zwrócić uwagę wybierając pulsoksymetr?

Decydując się na zakup tego typu urządzenia, warto kierować się kilkoma względami:

• czytelny wyświetlacz oraz możliwość zmiany wielkości cyfr,
• intuicyjna obsługa – przydatna szczególnie w przypadku starszych osób,
• czujniki, które alarmują o nieprawidłowościach mierzonych parametrów,
• rodzaj zasilania – bateria, akumulator,
• funkcja oszczędzania energii, która wyłącza automatycznie urządzenie po kilku sekundach od wykonania pomiaru.

Pulsoksymetr a COVID-19

Pulsoksymetry znalazły zastosowanie w kontroli przebiegu choroby wywoływanej przez koronawirusa. Jest to szczególnie ważne ze względu na ryzyko pojawienia się silnego niedotlenienia organizmu bez widocznych symptomów, tzw. cichej hipoksji. Systematyczny pomiar pozwala na szybką reakcję, dzięki czemu można zapobiec pogorszeniu się stanu chorego.

W pierwszym stadium choroby wywołanej przez koronawirusa nasycenie krwi tlenem wynosi powyżej 95%. Spadek saturacji stanowi znak o rozwijającym się drugim stadium choroby i może być wskazaniem do natychmiastowej hospitalizacji. Regularne badanie pulsokymetrem jest bardzo ważne w przypadku osób zakażonych wirusem SARS-CoV-2, niezależnie od ich ogólnego stanu. Należy jednak pamiętać, że przy pojawiających się dusznościach oraz wysokiej gorączce, zawsze należy skonsultować się z lekarzem – nawet jeśli pulsoksymetr wskazuje prawidłową wartość saturacji.

W dniu 2 lutego 2021 roku Ministerstwo Zdrowia opublikowało na swoich stronach zalecenia dotyczące postępowania u osób z chorobą COVID-19 leczonych w domu. Jednym z zaleceń jest stałe monitorowanie saturacji krwi tętniczej tlenem za pomocą pulsoksymetru u wszystkich pacjentów z dusznością spoczynkową, a szczególnie u osób w wieku >60 lat (w związku z częstym występowaniem u chorych na COVID-19 niewydolności oddechowej z głęboką hipoksemią bez subiektywnego uczucia duszności).