Pneumokoki stanowią jeden z głównych czynników wywołujących zakażenia bakteryjne układu oddechowego, w szczególności u małych dzieci. Jak pokazują badania, każdego roku zakażeniu nimi ulega około 1,6 najmłodszych i 1 miliona dorosłych pacjentów. Najlepszą profilaktykę stanowią tutaj szczepienie ochronne. Co warto wiedzieć na ich temat?
Czym są pneumokoki?
Pneumokoki (nazywane także dwoinkami zapalenia płuc) to najpowszechniejsze, zjadliwe, tlenowe bakterie wywołujące szereg groźnych dla życia chorób. Kolonizują one błony śluzowe nosa oraz gardła nosicieli, którzy stanowią główne źródło zakażenia zarówno dla siebie samych, jak i dla innych w okresie osłabienia układu odpornościowego. Nosicielami jest około 20 – 60 procent dzieci i 5 – 10 procent dorosłych. Do zakażenia dochodzi przeważnie drogą kropelkową, przy bezpośrednim kontakcie z osobą zakażoną, a także przy kontakcie z materiałem, który uległ zanieczyszczeniu wydzielinami z dróg oddechowych chorego. Okres wylegiwania choroby wynosi około 1 – 3 dni.
Pneumokoki stanowią najpopularniejszy czynnik wywołujący bakteryjne zakażenia układu oddechowego takie, jak zapalenie zatok, zapalenie ucha środkowego, zapalenie płuc, zapalenie spojówek, zapalenie stawów oraz zapalenie otrzewnej. Najcięższą postacią zakażenia tymi bakteriami jest inwazyjna choroba pneumokokowa. Należą do niej: zapalenie opon mózgowo – rdzeniowych, zapalenie płuc z bakteriemią oraz posocznica. Po zakażeniu pneumokokami mogą pojawić się nieodwracalne powikłania takie, jak zapalenie kości szczękowej, trudności w koncentracji, padaczka, niedosłuch oraz głuchota.
Częstotliwość zachorowań
Z największą liczbą zachorowań mamy do czynienia w przypadku pacjentów poniżej drugiego i powyżej 65 roku życia. Każdego roku liczba zachorowań spowodowana dwoinkami zapalenia płuc u dzieci poniżej 5 roku życia wynosi około 10 milionów, z czego 10 procent umiera. W Polsce na IChP choruje rocznie 1 na 2200 – 5200 dzieci do 2 roku życia. Największą śmiertelność obserwuje się wśród pacjentów z zapaleniem opon mózgowych i bakteriemią.
Profilaktyka
W profilaktyce zakażenia pneumokokami zaleca się szczepienia ochronne (dotyczy to w szczególności pacjentów powyżej 65 roku życia oraz dzieci powyżej 2 miesiąca życia, które uczęszczają do żłobka lub przedszkola). Szczepienie jest bezpłatne i obowiązkowe dla pacjentów między 2 miesiącem a 5 rokiem życia, które należą do grupy ryzyka (została ona określona w Programie Szczepień Ochronnych). Zalicza się do nich między innymi dzieci z cukrzycą, zakażone HIV, z wadą ośrodkowego układu nerwowego z wyciekiem płynu mózgowo – rdzeniowego, z implantem ślimakowym oraz chorujące na przewlekłe choroby nerek, płuc oraz serca. Obowiązkowemu szczepieniu przeciwko pneumokokom podlegają także dzieci między 2 a 12 miesiącem życia, które urodziły się przed 37 tygodniem ciąży albo z masą urodzeniową poniżej 2500 g.
W Polsce dostępne są dwa rodzaje szczepionek przeciwko pneumokokom. Pierwsze z nich to szczepionki polisacharydowe zawierające polisacharydy otoczkowe 23 serotypów pneumokoków. Zaleca się je osobom należącym do grupy ryzyka po ukończeniu 2 roku życia. Drugi rodzaj to szczepionki skoniungowane, w składzie których mogą występować polisacharydy otoczkowe 10 lub 13 serotypów dwoinek zapalenia płuc. Można je podawać dzieciom powyżej 6 tygodnia życia oraz dorosłym pacjentom. Szczepionka PCV13 zawierająca polisacharydy otoczkowe 13 serotypów pneumokoków jest przeznaczona dla dzieci od 6 tygodnia do 17 roku życia oraz osób dorosłych powyżej 50 roku życia. Szczepionka PCV10 zawierająca polisacharydy otoczkowe 10 różnych serotypów pneumokoków jest natomiast podawana pacjentom między 6 tygodniem a 5 rokiem życia.
Przeciwwskazania
Przeciwwskazaniem do szczepienia jest nadwrażliwość na składniki szczepionki, a także reakcja anafilaktyczna, jaka pojawiła się po podaniu wcześniejszej dawki. Szczepić nie powinny się także osoby z zaburzeniami układu krzepnięcia oraz przechodzące ostre zakażenie lub zaostrzenie choroby przewlekłej.
Po szczepieniu mogą pojawić się objawy niepożądane takie, jak obrzęk, zaczerwienienie, wrażliwość na dotyk w miejscu podania, rozdrażnienie, gorączka, wysypka, biegunka i brak apetytu.
Naszych publikacji nie należy traktować jako wytycznych postępowania medycznego w stosunku do każdego pacjenta. O postępowaniu medycznym, w tym o zakresie i częstotliwości badań diagnostycznych i/lub procedur terapeutycznych decyduje lekarz, zgodnie ze wskazaniami medycznymi, które ustala po zapoznaniu się ze stanem pacjenta. Lekarz podejmuje decyzję indywidualnie w porozumieniu z pacjentem.
