Soczewki kontaktowe – wszystko co należy wiedzieć

Soczewki kontaktowe to nowoczesne rozwiązanie dla osób z wadami wzroku, które zapewnia naturalne widzenie bez ograniczeń pola widzenia i swobodę ruchów. Obecnie na rynku dostępnych jest wiele rodzajów soczewek kontaktowych, różniących się materiałem wykonania, czasem użytkowania, trybem noszenia oraz zastosowaniem. Ta różnorodność pozwala na indywidualny dobór soczewek odpowiadających potrzebom każdego pacjenta, uwzględniając jego styl życia, charakter wady wzroku oraz preferencje. Soczewki kontaktowe wymagają odpowiedniego dopasowania przez specjalistę, regularnej wymiany oraz właściwej pielęgnacji, aby zapewnić komfort i bezpieczeństwo użytkowania. Dzięki postępowi technologicznemu w dziedzinie materiałów i projektowania soczewek, coraz więcej osób może cieszyć się korzyściami płynącymi z ich stosowania, niezależnie od rodzaju i stopnia wady wzroku.

Czym są soczewki kontaktowe i z czego są wykonane?

Soczewki kontaktowe to małe, cienkie elementy optyczne umieszczane bezpośrednio na powierzchni oka, służące do korekcji wad wzroku. Historia soczewek kontaktowych sięga początków XX wieku, jednak ich masowa produkcja rozpoczęła się dopiero w latach 70. ubiegłego stulecia. Początkowo były one twarde i wykonane ze szkła, co znacząco ograniczało komfort ich noszenia. Współczesne soczewki kontaktowe wykonywane są z zaawansowanych materiałów, które zapewniają nie tylko doskonałe właściwości optyczne, ale również komfort i bezpieczeństwo dla oczu.

Na rynku dostępne są dwa główne rodzaje soczewek ze względu na ich twardość: twarde i miękkie. Twarde soczewki kontaktowe, znane również jako soczewki sztywne gazoprzepuszczalne (RGP), wykonane są z materiałów takich jak polimetakrylan metylu (PMMA) lub pleksiglas. Charakteryzują się wysoką trwałością i doskonałymi właściwościami optycznymi, co czyni je idealnym rozwiązaniem dla osób z nieregularną krzywizną rogówki, wysokim astygmatyzmem czy stożkiem rogówki. Jednakże ich główną wadą jest ograniczona tlenoprzepuszczalność oraz dłuższy okres adaptacji, który może trwać nawet kilka dni ze względu na sztywność materiału.

Miękkie soczewki kontaktowe, które obecnie dominują na rynku, wykonywane są z hydrożelu lub silikonowo-hydrożelu. Hydrożelowe soczewki zawierają w swojej strukturze wodę, co nadaje im miękkość i elastyczność, dzięki czemu doskonale dopasowują się do kształtu oka. Ich wysoki poziom uwodnienia (często przekraczający 50%) zapewnia komfort noszenia, jednak może prowadzić do zwiększonego parowania i w efekcie do wysychania oczu przy dłuższym użytkowaniu.

Soczewki silikonowo-hydrożelowe stanowią najnowszą generację miękkich soczewek kontaktowych. Łączą one w sobie zalety hydrożelu z właściwościami silikonu, który znacząco zwiększa przepuszczalność tlenu do rogówki. Dzięki temu soczewki te zapewniają lepsze dotlenienie oka, co pozwala na dłuższe i bezpieczniejsze ich noszenie. Jest to szczególnie istotne dla osób, które używają soczewek przez wiele godzin dziennie lub mają tendencję do suchości oczu.

Warto podkreślić, że wybór odpowiedniego materiału soczewek powinien być dokonany w porozumieniu ze specjalistą – okulistą lub optometrystą, który weźmie pod uwagę indywidualne potrzeby pacjenta, charakter wady wzroku oraz fizjologię jego oczu.

Rodzaje soczewek kontaktowych

Różnorodność dostępnych na rynku soczewek kontaktowych pozwala na dobranie odpowiedniego rozwiązania do indywidualnych potrzeb każdego pacjenta. Soczewki te można klasyfikować według kilku kryteriów, co ułatwia wybór najlepszego typu dla konkretnej osoby.

Podział ze względu na materiał

Jak już wspomniano, twarde soczewki kontaktowe charakteryzują się doskonałymi właściwościami optycznymi i są szczególnie polecane przy skomplikowanych wadach wzroku, takich jak astygmatyzm, stożek rogówki czy zespół suchego oka. Ich zaletą jest długa żywotność, jednak wymagają one regularnej i dokładnej pielęgnacji. Proces adaptacji do twardych soczewek może trwać kilka dni ze względu na sztywność materiału.

Miękkie soczewki kontaktowe są zdecydowanie najpopularniejszym wyborem wśród użytkowników. Wykonane z elastycznego hydrożelu, doskonale dopasowują się do gałki ocznej, zapewniając natychmiastowy komfort. Są one szczególnie polecane osobom, które nie korzystają ze soczewek regularnie, ale ze względu na aktywny tryb życia potrzebują tymczasowego zastępstwa dla okularów podczas uprawiania sportu czy wyjazdów.

Soczewki hydrożelowe, dzięki wysokiej zawartości wody (powyżej 50%), są bardzo delikatne i praktycznie niewyczuwalne na oku. Ta cecha sprawia, że są idealnym wyborem dla osób o wrażliwych oczach. Z kolei soczewki silikonowo-hydrożelowe, dzięki zawartości silikonu, zapewniają doskonałą przepuszczalność tlenu do rogówki, co pozwala na dłuższe i bezpieczniejsze ich noszenie. Jednakże wykazują one nieco większą sztywność w porównaniu do standardowych soczewek hydrożelowych.

Podział ze względu na czas noszenia

Soczewki kontaktowe różnią się również czasem, przez jaki mogą być używane przed koniecznością wymiany na nowe. Ten aspekt jest niezwykle istotny z punktu widzenia higieny, komfortu oraz kosztów związanych z ich użytkowaniem.

Soczewki jednodniowe (jednorazowe) są przeznaczone do jednorazowego użytku. Zakłada się je rano, a wieczorem wyrzuca. Ta opcja zapewnia najwyższy poziom higieny, eliminuje potrzebę czyszczenia i przechowywania soczewek, a także minimalizuje ryzyko infekcji. Soczewki jednodniowe są szczególnie polecane osobom z alergiami, wrażliwymi oczami lub prowadzącym nieregularny tryb życia.

Soczewki dwutygodniowe stanowią kompromis między higieną a kosztami. Po upływie dwóch tygodni od otwarcia opakowania należy je wyrzucić, niezależnie od tego, ile razy zostały założone. Wymagają one codziennego czyszczenia i przechowywania w specjalnym płynie.

Soczewki miesięczne są jednym z najbardziej popularnych i praktycznych wyborów. Oferują one dobrą jakość widzenia przy umiarkowanych kosztach. Podobnie jak soczewki dwutygodniowe, wymagają odpowiedniej higieny i pielęgnacji. Są one nieco twardsze od soczewek jednodniowych, ale bardziej miękkie od rocznych.

Soczewki kwartalne i roczne to opcje o najdłuższym czasie użytkowania. Soczewki kwartalne można nosić do 90 dni, a roczne, jak sama nazwa wskazuje, przez cały rok. Są one najbardziej ekonomicznym wyborem, jednak wymagają wyjątkowo skrupulatnej pielęgnacji, aby zachować bezpieczeństwo dla oczu przez tak długi okres.

Podział ze względu na tryb noszenia

Soczewki dzienne są przeznaczone do noszenia w ciągu dnia, zazwyczaj przez 6-14 godzin, po czym należy je zdjąć na noc. Jest to najpopularniejszy i najbezpieczniejszy tryb użytkowania soczewek.

Soczewki elastyczne (day&night) mogą być noszone w ciągu dnia i nocy, a nawet przez kilka dni bez przerwy. Zaleca się jednak, aby czas ciągłego noszenia nie przekraczał jednego tygodnia. Są one idealne dla osób pracujących w nietypowych godzinach lub prowadzących intensywny tryb życia.

Soczewki ciągłe teoretycznie można nosić bez przerwy przez cały miesiąc, jednak w praktyce zaleca się ich regularne czyszczenie. Nie są one zalecane do codziennego stosowania, a raczej do użytku w wyjątkowych sytuacjach.

Podział ze względu na zastosowanie

Soczewki korekcyjne służą do korygowania różnych wad wzroku. Wśród nich wyróżniamy:

• Soczewki sferyczne, które korygują krótkowzroczność (miopię) i dalekowzroczność (hipermetropię). Są one najprostszym i najczęściej wybieranym typem soczewek.
• Soczewki toryczne, przeznaczone do korekcji astygmatyzmu. Posiadają one specjalną konstrukcję, która stabilizuje ich położenie na oku, zapewniając ostre widzenie mimo nieregularnej krzywizny rogówki.
• Soczewki multifokalne (progresywne), umożliwiające ostre widzenie na różnych dystansach – z bliska, z odległości pośredniej i z daleka. Są one szczególnie przydatne dla osób z prezbiopią (starczowzrocznością), która pojawia się zazwyczaj po 40. roku życia.
• Soczewki lecznicze (terapeutyczne lub opatrunkowe) stosowane są w celach medycznych, na przykład jako nośnik leków lub opatrunek po urazach rogówki. Pełnią one funkcję ochronną i wspomagającą proces gojenia.
• Soczewki kolorowe (kosmetyczne) służą do zmiany lub podkreślenia koloru tęczówki. Mogą one pełnić wyłącznie funkcję estetyczną (tzw. „zerówki”) lub łączyć ją z korekcją wady wzroku.

Jak korzystać z soczewek kontaktowych?

Prawidłowe korzystanie z soczewek kontaktowych jest kluczowe dla zachowania komfortu, skutecznej korekcji wzroku oraz, co najważniejsze, bezpieczeństwa oczu. Proces ten rozpoczyna się od wizyty u specjalisty – okulisty lub optometrysty, który przeprowadzi dokładne badanie wzroku i dobierze odpowiedni rodzaj soczewek, biorąc pod uwagę indywidualne potrzeby pacjenta, jego styl życia oraz fizjologię oczu.

Zakładanie i zdejmowanie soczewek

Prawidłowe zakładanie i zdejmowanie soczewek kontaktowych wymaga pewnej wprawy, jednak większość osób szybko opanowuje tę umiejętność. Przed każdym kontaktem z soczewkami należy dokładnie umyć i osuszyć ręce, aby uniknąć przeniesienia bakterii na powierzchnię soczewki i dalej do oka.

Aby założyć soczewkę, należy umieścić ją na opuszku palca wskazującego, upewniając się, że ma kształt regularnej miseczki. Jeśli krawędzie soczewki są wywinięte na zewnątrz, oznacza to, że jest ona odwrócona na drugą stronę. Następnie, drugą ręką należy delikatnie odciągnąć górną powiekę, a środkowym palcem ręki trzymającej soczewkę odciągnąć dolną powiekę. Patrząc w lustro, należy ostrożnie przyłożyć soczewkę do rogówki.

Zdejmowanie soczewek również wymaga czystych rąk. W przypadku miękkich soczewek, należy delikatnie przesunąć soczewkę na białą część oka, a następnie, chwytając ją między kciuk i palec wskazujący, ostrożnie zdjąć. Twarde soczewki można zdjąć za pomocą specjalnego ssaweczki lub techniki mrugania z jednoczesnym naciskaniem na dolną powiekę.

Pielęgnacja soczewek

Prawidłowa pielęgnacja soczewek wielokrotnego użytku jest niezbędna dla zachowania ich właściwości oraz ochrony oczu przed infekcjami. Po każdym zdjęciu soczewek należy je dokładnie wyczyścić i zdezynfekować, używając specjalnych płynów przeznaczonych do danego typu soczewek.

Proces czyszczenia soczewek obejmuje delikatne pocieranie każdej soczewki między palcami z użyciem płynu czyszczącego, a następnie dokładne opłukanie. Po oczyszczeniu, soczewki należy umieścić w pojemniku wypełnionym świeżym płynem do przechowywania i pozostawić na zalecany czas (zazwyczaj przez noc). Ważne jest, aby regularnie wymieniać pojemnik na soczewki, najlepiej co miesiąc, aby uniknąć rozwoju bakterii.

Soczewki jednodniowe nie wymagają żadnej pielęgnacji, co jest ich dużą zaletą. Po jednokrotnym użyciu należy je po prostu wyrzucić.

Ważne zasady bezpieczeństwa

Korzystanie z soczewek kontaktowych wiąże się z przestrzeganiem kilku istotnych zasad bezpieczeństwa, które pozwolą uniknąć powikłań i zapewnią komfort użytkowania:

• Nigdy nie należy nosić soczewek dłużej niż zalecany czas, zarówno jeśli chodzi o dzienny czas noszenia, jak i okres wymiany soczewek na nowe.
• Należy unikać kontaktu soczewek z wodą, co oznacza, że nie powinno się ich nosić podczas kąpieli, pływania czy korzystania z jacuzzi, chyba że używa się szczelnych okularów pływackich.
• Nie zaleca się spania w soczewkach, chyba że są to specjalne soczewki przeznaczone do przedłużonego noszenia, a specjalista wyraźnie na to zezwolił.
• Należy regularnie odwiedzać specjalistę w celu kontroli stanu oczu i ewentualnej zmiany parametrów soczewek.
• W przypadku wystąpienia jakichkolwiek objawów dyskomfortu, zaczerwienienia, bólu, nadmiernego łzawienia czy zaburzeń widzenia, należy natychmiast zdjąć soczewki i skonsultować się z lekarzem.
• Nie należy stosować przeterminowanych płynów do pielęgnacji soczewek ani używać roztworu soli fizjologicznej zamiast specjalistycznych płynów do przechowywania.
• Warto mieć przy sobie okulary jako zapasowe rozwiązanie w przypadku problemów z soczewkami.

Jakie wady wzroku korygują soczewki kontaktowe?

Soczewki kontaktowe są skutecznym narzędziem korekcji różnorodnych wad wzroku, oferując często lepsze rezultaty niż tradycyjne okulary, szczególnie w przypadku znacznych wad refrakcji. Oto główne wady wzroku, które można korygować za pomocą soczewek kontaktowych:

Krótkowzroczność (miopia)

Krótkowzroczność to wada wzroku polegająca na tym, że promienie światła padające na oko skupiają się przed siatkówką, a nie bezpośrednio na niej. W rezultacie osoba dotknięta krótkowzrocznością ma trudności z wyraźnym widzeniem obiektów oddalonych, podczas gdy obiekty znajdujące się blisko widzi ostro. Jest to jedna z najczęstszych wad wzroku na świecie, a jej częstość występowania stale rośnie, szczególnie w krajach rozwiniętych, co związane jest z współczesnym stylem życia – długotrwałą pracą z bliska, korzystaniem z urządzeń elektronicznych oraz mniejszą ilością czasu spędzanego na świeżym powietrzu.

Soczewki kontaktowe korygujące krótkowzroczność są soczewkami rozpraszającymi (minusowymi), które kompensują nadmierną moc łamiącą układu optycznego oka. W przeciwieństwie do okularów, soczewki kontaktowe umieszczone bezpośrednio na rogówce dają bardziej naturalne widzenie, eliminują zniekształcenia peryferyjne i zapewniają niezmienioną wielkość obrazu na siatkówce. Jest to szczególnie korzystne dla osób z wysoką krótkowzrocznością, u których okulary mogą powodować znaczne zmniejszenie obrazu i ograniczenie pola widzenia.

Dalekowzroczność (nadwzroczność, hipermetropia)

Dalekowzroczność jest wadą wzroku, w której promienie światła skupiają się za siatkówką, co powoduje nieostre widzenie obiektów znajdujących się blisko. W młodszym wieku, dzięki zdolności oka do akomodacji (zmiany kształtu soczewki), wada ta może być częściowo lub całkowicie kompensowana, jednak z wiekiem, gdy zdolność do akomodacji maleje, problemy z widzeniem stają się bardziej wyraźne.

Soczewki kontaktowe korygujące dalekowzroczność są soczewkami skupiającymi (plusowymi), które zwiększają moc łamiącą układu optycznego oka. Podobnie jak w przypadku krótkowzroczności, soczewki kontaktowe oferują lepszą jakość widzenia niż okulary, szczególnie dla osób z wysoką dalekowzrocznością, u których okulary mogą powodować zniekształcenia i powiększenie obrazu.

Astygmatyzm

Astygmatyzm to wada wzroku spowodowana nieregularną krzywizną rogówki lub soczewki oka, która powoduje, że promienie światła nie skupiają się w jednym punkcie na siatkówce. W rezultacie obraz jest nieostry i zniekształcony na wszystkich dystansach.

Do korekcji astygmatyzmu stosuje się soczewki toryczne, które mają różną moc optyczną w różnych meridianach. Soczewki te posiadają specjalny system stabilizacji, który zapewnia ich prawidłowe ułożenie na oku, co jest kluczowe dla skutecznej korekcji. Soczewki toryczne dostępne są w wersjach miękkich, najczęściej dwutygodniowych lub miesięcznych, a także w wersji sztywnej, które szczególnie dobrze sprawdzają się przy wysokim astygmatyzmie i nieregularnej krzywiźnie rogówki.

Prezbiopia (starczowzroczność)

Prezbiopia to naturalna zmiana związana z wiekiem, polegająca na stopniowej utracie elastyczności soczewki oka, co prowadzi do trudności z akomodacją i w efekcie z ostrym widzeniem z bliska. Zwykle pojawia się po 40. roku życia i dotyka praktycznie każdego człowieka, niezależnie od wcześniejszego stanu wzroku.

Do korekcji prezbiopii stosuje się soczewki multifokalne (progresywne), które posiadają różne strefy mocy optycznej, umożliwiające ostre widzenie na różnych dystansach – z bliska, z odległości pośredniej i z daleka. Alternatywnym rozwiązaniem jest monowizja, gdzie jedna soczewka koryguje widzenie z daleka, a druga z bliska, jednak metoda ta wymaga adaptacji i może nie być odpowiednia dla wszystkich pacjentów.

Wady złożone

Soczewki kontaktowe mogą również korygować kombinacje różnych wad wzroku, takich jak krótkowzroczność lub dalekowzroczność z astygmatyzmem, czy też prezbiopię z innymi wadami refrakcji. W takich przypadkach stosuje się specjalistyczne soczewki, które łączą w sobie różne funkcje korekcyjne, np. soczewki toryczne multifokalne.

Warto podkreślić, że niezależnie od rodzaju wady wzroku, kluczowy jest odpowiedni dobór soczewek przez specjalistę, który weźmie pod uwagę nie tylko parametry optyczne, ale również indywidualne potrzeby i styl życia pacjenta.

Czy każdy może nosić soczewki kontaktowe?

Choć soczewki kontaktowe są dostępne dla szerokiego grona użytkowników, nie każdy może z nich bezpiecznie korzystać. Istnieje szereg przeciwwskazań i ograniczeń, które należy wziąć pod uwagę przed podjęciem decyzji o ich stosowaniu.

Przeciwwskazania do noszenia soczewek kontaktowych

Stany zapalne oczu, takie jak zapalenie spojówek, zapalenie rogówki czy zapalenie brzegów powiek, stanowią bezwzględne przeciwwskazanie do noszenia soczewek kontaktowych. W takich przypadkach konieczne jest najpierw wyleczenie stanu zapalnego, a dopiero później, za zgodą okulisty, można rozważyć zastosowanie soczewek.

Niektóre choroby ogólnoustrojowe, szczególnie te z komponentą autoimmunologiczną, jak reumatoidalne zapalenie stawów czy toczeń rumieniowaty układowy, mogą wpływać na funkcjonowanie gruczołów łzowych i stabilność filmu łzowego, co utrudnia komfortowe noszenie soczewek. Również zaburzenia hormonalne, takie jak niedoczynność tarczycy czy cukrzyca, mogą komplikować użytkowanie soczewek ze względu na zmiany w gospodarce wodnej organizmu i funkcjonowaniu gruczołów łzowych.

Zespół suchego oka to jedno z najczęstszych przeciwwskazań do stosowania soczewek kontaktowych. Niedobór łez lub ich nieprawidłowy skład powoduje dyskomfort i może prowadzić do podrażnienia i uszkodzenia rogówki podczas noszenia soczewek. W niektórych przypadkach możliwe jest stosowanie specjalnych soczewek o wysokiej zawartości wody lub silikonowo-hydrożelowych, ale zawsze wymaga to konsultacji ze specjalistą.

Wiek również może być czynnikiem ograniczającym możliwość noszenia soczewek. U dzieci i nastolatków kluczowa jest zdolność do odpowiedzialnego dbania o higienę i pielęgnację soczewek. Z kolei u osób starszych może występować fizjologiczne zmniejszenie produkcji łez, co utrudnia komfortowe noszenie soczewek.

Specyficzne środowisko pracy, takie jak miejsca o dużym zapyleniu, zadymieniu czy narażone na działanie substancji chemicznych, może wykluczać lub znacząco ograniczać możliwość noszenia soczewek kontaktowych ze względu na ryzyko podrażnienia i uszkodzenia oczu.

Nietolerancja soczewek kontaktowych

Szacuje się, że od 5 do 7% populacji nie może korzystać z soczewek kontaktowych z powodu nietolerancji, która objawia się pieczeniem, łzawieniem, szczypaniem oraz odczuwaniem gwałtownych skurczów oka po ich założeniu. Nietolerancja może być spowodowana wieloma czynnikami, takimi jak:

• Nieprawidłowa reakcja układu immunologicznego na materiał soczewki
• Zaburzenia w składzie lub ilości filmu łzowego
• Nieprawidłowa struktura i funkcja powiek
• Nadmierna wrażliwość rogówki

W niektórych przypadkach nietolerancja może być przezwyciężona przez zmianę typu soczewek, np. przejście z hydrożelowych na silikonowo-hydrożelowe, lub przez zastosowanie specjalnych kropli nawilżających. Jednak u części osób nietolerancja jest trwała i uniemożliwia korzystanie z soczewek kontaktowych.

Indywidualny dobór soczewek

Kluczowym elementem bezpiecznego i komfortowego noszenia soczewek kontaktowych jest ich indywidualny dobór przez okulistę lub optometrystę. Proces ten obejmuje szczegółowe badanie wzroku w lampie szczelinowej, które pozwala na ocenę stanu powierzchni oka, określenie parametrów soczewek (promień krzywizny, średnica, moc) oraz wykrycie ewentualnych przeciwwskazań.

Dynamiczny rozwój technologii materiałowych sprawia, że coraz więcej osób może korzystać z soczewek kontaktowych. Producenci wprowadzają na rynek innowacyjne rozwiązania, takie jak soczewki o wysokiej przepuszczalności tlenu, soczewki z dodatkiem substancji nawilżających czy soczewki ze specjalnymi powłokami ograniczającymi osadzanie się białek i lipidów, co zmniejsza liczbę osób, dla których soczewki są niewskazane.

Należy jednak pamiętać, że nawet osoby, które mogą nosić soczewki kontaktowe, powinny przestrzegać zaleceń dotyczących czasu noszenia, higieny i regularnej wymiany, aby zapewnić bezpieczeństwo i komfort użytkowania. Regularne kontrole u specjalisty są niezbędne, aby monitorować stan oczu i w razie potrzeby dostosowywać parametry soczewek lub zmieniać ich rodzaj.

Soczewki kontaktowe a zdrowie oczu

Prawidłowe użytkowanie soczewek kontaktowych jest kluczowe dla zachowania zdrowia oczu. Choć współczesne materiały i technologie produkcji znacząco zwiększyły bezpieczeństwo soczewek, niewłaściwe użytkowanie może prowadzić do różnych powikłań.

Potencjalne powikłania związane z noszeniem soczewek

Infekcje oka stanowią jedno z najpoważniejszych powikłań związanych z noszeniem soczewek kontaktowych. Najgroźniejsze z nich to bakteryjne zapalenie rogówki, które może prowadzić do trwałego uszkodzenia wzroku, a w skrajnych przypadkach nawet do ślepoty. Czynnikami zwiększającymi ryzyko infekcji są nieprzestrzeganie zasad higieny, przedłużanie czasu noszenia soczewek, spanie w soczewkach nieprzeznaczonych do tego celu oraz kontakt soczewek z wodą.

Zapalenie spojówek to częste powikłanie, które może mieć podłoże infekcyjne, alergiczne lub wynikać z mechanicznego podrażnienia. Objawia się zaczerwienieniem oczu, świądem, pieczeniem i nadmiernym łzawieniem. W większości przypadków odpowiednie leczenie prowadzi do całkowitego wyleczenia bez trwałych następstw.

Zaburzenia powierzchni oka, takie jak punktowe ubytki nabłonka rogówki (SPK), mogą wynikać z niedostatecznego nawilżenia oka, reakcji alergicznej na roztwory do pielęgnacji soczewek lub z mechanicznego uszkodzenia rogówki przez soczewkę. Długotrwałe noszenie soczewek, szczególnie tych o niskiej przepuszczalności tlenu, może prowadzić do niedotlenienia rogówki, co objawia się jej neowaskularyzacją (tworzeniem nowych naczyń krwionośnych), obrzękiem i zmętnieniem.

Problemy z powiekami, takie jak zapalenie brzegów powiek (blepharitis) czy jęczmień, mogą być nasilane przez noszenie soczewek, szczególnie w przypadku nieprzestrzegania zasad higieny. Również alergiczne zapalenie powiek może być wywołane lub zaostrzane przez soczewki kontaktowe i roztwory do ich pielęgnacji.

Jak minimalizować ryzyko powikłań?

Badanie przeprowadzone przez Chalmers i współpracowników wykazało, że wśród dzieci noszących jednodniowe soczewki kontaktowe roczna częstość zdarzeń zapalnych była znacząco niższa w porównaniu do soczewek wielokrotnego użytku. Konkretnie, zaobserwowano 0,66% przypadków zdarzeń nieinfekcyjnych, 0,48% przypadków zapalenia spojówek i 0,37% przypadków naciekowego zapalenia rogówki. Te dane wskazują, że wybór soczewek jednodniowych może znacząco zmniejszyć ryzyko powikłań.

Aby zminimalizować ryzyko powikłań związanych z noszeniem soczewek kontaktowych, należy przestrzegać kilku kluczowych zasad:

• Dokładne mycie i suszenie rąk przed każdym kontaktem z soczewkami
• Regularne czyszczenie i dezynfekcja soczewek wielokrotnego użytku przy użyciu odpowiednich płynów
• Przestrzeganie zalecanego czasu noszenia i wymiany soczewek
• Unikanie kontaktu soczewek z wodą, w tym podczas kąpieli, pływania czy korzystania z jacuzzi
• Nieużywanie przeterminowanych płynów do pielęgnacji soczewek
• Regularna wymiana pojemnika na soczewki (co najmniej raz w miesiącu)
• Niespanie w soczewkach nieprzeznaczonych do ciągłego noszenia
• Regularne kontrole u specjalisty ochrony wzroku

Stowarzyszenie Filmu Łzowego i Powierzchni Oka (TFOS) rekomenduje stosowanie soczewek jednodniowych ze wskazań medycznych m.in. w przypadku alergii oraz cyfrowego zmęczenia wzroku. Podkreśla również znaczenie pełnej korekcji niemiarowości (w tym małego astygmatyzmu) oraz prezbiopii w soczewkach kontaktowych, z wyraźnym wskazaniem na rozwiązania multifokalne zamiast monowizji.

Pielęgnacja powierzchni oka

Zdrowa powierzchnia oka jest kluczowa dla komfortowego noszenia soczewek kontaktowych. Przed rozpoczęciem użytkowania soczewek oraz podczas ich stosowania należy zadbać o odpowiednią pielęgnację powierzchni oka. W przypadku zaburzeń, takich jak zespół suchego oka czy dysfunkcja gruczołów Meiboma, konieczne jest wdrożenie odpowiedniego postępowania terapeutycznego.

Istnieje wiele skutecznych metod pielęgnacji powierzchni oka, które mogą poprawić komfort noszenia soczewek kontaktowych:

• Higiena brzegów powiek – regularne oczyszczanie brzegów powiek specjalnymi preparatami, co pomaga utrzymać drożność gruczołów Meiboma
• Stosowanie sztucznych łez i kropli nawilżających – szczególnie preparatów bez konserwantów, które mogą być stosowane także z soczewkami
• Ciepłe kompresy i masaż powiek – poprawiające przepływ wydzieliny z gruczołów Meiboma
• Termoterapia – aplikacja ciepła na powieki, co poprawia jakość i przepływ wydzieliny z gruczołów łojowych
• Zaawansowane technologie, takie jak terapia światłem pulsacyjnym (IPL), fotobiostymulacja (LLLT) czy termoterapia pulsacyjna (LIPIFLOW), które znacząco poprawiają komfort pacjentów i stabilność filmu łzowego

Podstawowym standardem postępowania rekomendowanym przez TFOS DEWS II jest higiena brzegów powiek, termoterapia oraz substytucja filmu łzowego. Badania opublikowane w „Scientific Reports” wskazują na pozytywny wpływ jednorazowego oraz wielokrotnego stosowania termoterapii na film łzowy i funkcję gruczołów Meiboma.

Soczewki terapeutyczne i specjalistyczne

Oprócz standardowej korekcji wad wzroku, soczewki kontaktowe znajdują również zastosowanie w celach terapeutycznych oraz w specjalistycznych procedurach medycznych.

Soczewki opatrunkowe

Soczewki opatrunkowe są ważnym narzędziem w leczeniu różnorodnych schorzeń powierzchni oka oraz w postępowaniu pooperacyjnym. Charakteryzują się wysoką przepuszczalnością tlenu i właściwościami nawilżającymi, co sprzyja prawidłowej reepitelializacji, gojeniu nabłonka rogówki i redukcji bólu. Są stosowane w przypadkach:

• Erozji rogówki i urazów powierzchownych
• Keratopatii neurotroficznej
• Po zabiegach laserowej korekcji wad wzroku
• Po zabiegach chirurgii okulistycznej i okuloplastycznej
• W przypadku nawracających nadżerek rogówki

Soczewki opatrunkowe zapewniają ochronę, komfort i wspomagają proces regeneracji rogówki. Polskie badania i publikacje, w tym praca podsumowująca wieloletnie doświadczenia kliniczne, przyczyniły się do rejestracji pierwszej miękkiej silikonowo-hydrożelowej soczewki terapeutycznej.

Soczewki do kontroli krótkowzroczności

W obliczu rosnącej epidemii krótkowzroczności, szczególnie wśród dzieci i młodzieży, soczewki do kontroli krótkowzroczności zyskują na znaczeniu. Specjalnie zaprojektowane soczewki miękkie z wieloogniskową optyką peryferyjną lub ortokorekcyjne sztywne soczewki gazoprzepuszczalne (noszone w nocy) mogą spowolnić progresję krótkowzroczności u dzieci i nastolatków.

Według międzynarodowych badań opublikowanych w „Contact Lens Spectrum”, soczewki do kontroli krótkowzroczności stanowią obecnie około 3% wszystkich dopasowań miękkich soczewek kontaktowych, jednak ich znaczenie i popularność stale rośnie w miarę jak coraz więcej badań potwierdza ich skuteczność.

Soczewki ortokeratologiczne

Ortokeratologia to nieinwazyjny sposób tymczasowej redukcji krótkowzroczności za pomocą specjalnie zaprojektowanych sztywnych soczewek gazoprzepuszczalnych, które są noszone w nocy podczas snu. Soczewki te tymczasowo modyfikują kształt rogówki, co pozwala na widzenie bez korekcji w ciągu dnia. Badania wskazują, że ortokeratologia może również spowolnić progresję krótkowzroczności u dzieci, co czyni ją atrakcyjną opcją dla młodych pacjentów z postępującą krótkowzrocznością.

Trendy i perspektywy

Rynek soczewek kontaktowych stale się rozwija, oferując coraz bardziej zaawansowane rozwiązania odpowiadające na różnorodne potrzeby użytkowników. Według danych opublikowanych w „Contact Lens Spectrum” w 2023 roku, miękkie soczewki stanowią 90% wszystkich dopasowań soczewek, a soczewki silikonowo-hydrożelowe reprezentują ponad 75% dopasowań. Soczewki sferyczne stanowią około 50% wszystkich dopasowań miękkich soczewek, 28% obejmuje soczewki toryczne, a 17% soczewki multifokalne.

Soczewki jednodniowe zyskują na popularności ze względu na wygodę, higienę i zmniejszone ryzyko powikłań. Badania Chalmers i współpracowników jednoznacznie pokazują, że noszenie soczewek jednodniowych w porównaniu z soczewkami wielokrotnego użytku znacząco zmniejsza ryzyko powikłań.

Przyszłość soczewek kontaktowych wiąże się z rozwojem materiałów o jeszcze wyższej przepuszczalności tlenu, lepszych właściwościach nawilżających oraz zwiększonej odporności na osadzanie się białek i lipidów. Trwają prace nad soczewkami inteligentnymi, które mogłyby monitorować poziom glukozy we łzach czy uwalniać leki bezpośrednio do oka, a także nad soczewkami z technologią rozszerzonej rzeczywistości.

Podsumowanie

Soczewki kontaktowe są doskonałym rozwiązaniem dla osób z wadami wzroku, oferując wiele korzyści w porównaniu do tradycyjnych okularów. Dzięki różnorodności dostępnych rodzajów, od miękkich soczewek jednodniowych po twarde soczewki gazoprzepuszczalne, od sferycznych po multifokalne, każdy pacjent może znaleźć rozwiązanie dopasowane do swoich indywidualnych potrzeb i stylu życia.

Prawidłowy dobór soczewek przez specjalistę, przestrzeganie zasad higieny i terminów wymiany oraz regularne kontrole są kluczowe dla bezpiecznego i komfortowego korzystania z soczewek kontaktowych. Najnowsze rozwiązania technologiczne, takie jak materiały o wysokiej przepuszczalności tlenu czy soczewki z dodatkiem substancji nawilżających, pozwalają na minimalizację ryzyka powikłań i zwiększenie komfortu użytkowania.

Soczewki kontaktowe mają również zastosowanie terapeutyczne, co poszerza możliwości ich wykorzystania w praktyce klinicznej. Rozwój soczewek do kontroli krótkowzroczności czy soczewek ortokeratologicznych otwiera nowe perspektywy w profilaktyce i leczeniu problemów związanych ze wzrokiem.

Wybierając soczewki kontaktowe, warto pamiętać, że są one wyrobem medycznym, który powinien być dobierany przez specjalistę i stosowany zgodnie z jego zaleceniami. Właściwe użytkowanie soczewek pozwala cieszyć się komfortem, dobrym widzeniem i swobodą, jaką daje ta metoda korekcji wzroku.

Bibliografia

1. Stapleton F, Alves M, Bunya VY, et al. TFOS DEWS II Epidemiology Report. The Ocular Surface. 2017;15(3):334-365. DOI: 10.1016/j.jtos.2017.05.003
2. Wolffsohn JS, Flitcroft DI, Gifford KL, et al. IMI – Myopia Control Reports Overview and Introduction. Investigative Ophthalmology & Visual Science. 2019;60(3):M1-M19. DOI: 10.1167/iovs.18-25980
3. Nichols JJ, Willcox MDP, Bron AJ, et al. The TFOS International Workshop on Contact Lens Discomfort: Executive Summary. Investigative Ophthalmology & Visual Science. 2013;54(11):TFOS7-TFOS13. DOI: 10.1167/iovs.13-13212
4. Chalmers RL, McNally JJ, Schein OD, et al. Risk factors for corneal infiltrates with continuous wear of contact lenses. Optometry and Vision Science. 2007;84(7):573-579. DOI: 10.1097/OPX.0b013e3180dc9a12
5. Jones L, Brennan NA, González-Méijome J, et al. The TFOS International Workshop on Contact Lens Discomfort: Report of the Contact Lens Materials, Design, and Care Subcommittee. Investigative Ophthalmology & Visual Science. 2013;54(11):TFOS37-TFOS70. DOI: 10.1167/iovs.13-13215
6. Cho P, Cheung SW. Orthokeratology for Myopia Control: Factors Affecting Long-Term Efficacy. Eye & Contact Lens. 2021;47(2):59-64. DOI: 10.1097/ICL.0000000000000749
7. Bullimore MA, Ritchey ER, Shah S, et al. The Risks and Benefits of Myopia Control. Ophthalmology. 2021;128(11):1561-1579. DOI: 10.1016/j.ophtha.2021.04.032
8. Efron N, Morgan PB, Woods CA, et al. International survey of contact lens prescribing for extended wear. Optometry and Vision Science. 2012;89(2):122-129. DOI: 10.1097/OPX.0b013e31823ee077
9. Pult H, Korb DR, Murphy PJ, et al. A new model of central lid margin apposition and tear film mixing in spontaneous blinking. Contact Lens & Anterior Eye. 2015;38(3):173-180. DOI: 10.1016/j.clae.2015.01.002
10. Wolffsohn JS, Calossi A, Cho P, et al. Global trends in myopia management attitudes and strategies in clinical practice – 2019 Update. Contact Lens and Anterior Eye. 2020;43(1):9-17. DOI: 10.1016/j.clae.2019.11.002
11. Szczotka-Flynn L, Jiang Y, Raghupathy S, et al. Corneal inflammatory events with daily silicone hydrogel lens wear. Optometry and Vision Science. 2014;91(1):3-12. DOI: 10.1097/OPX.0000000000000106
12. Craig JP, Nelson JD, Azar DT, et al. TFOS DEWS II Report Executive Summary. The Ocular Surface. 2017;15(4):802-812. DOI: 10.1016/j.jtos.2017.08.003