Profilaktyka 40 PLUS – bezpłatne badania profilaktyczne dla Polaków, na czym polega ten program?

Program Profilaktyka 40 PLUS to kluczowa inicjatywa zdrowotna Ministerstwa Zdrowia skierowana do wszystkich Polaków, którzy ukończyli 40 lat. Jej głównym celem jest zwiększenie dostępności do podstawowych badań profilaktycznych, co ma przyczynić się do wczesnego wykrywania chorób cywilizacyjnych takich jak cukrzyca, choroby układu krążenia czy nowotwory. W czasach, gdy pandemia COVID-19 znacząco ograniczyła dostęp do rutynowych badań, program stanowi istotny element odbudowy zdrowia publicznego. Badania wykonane w odpowiednim czasie pozwalają na szybkie wykrycie nieprawidłowości i wprowadzenie odpowiedniego leczenia, co może uratować życie i zapobiec rozwojowi poważnych schorzeń. Dzięki prostej procedurze, braku konieczności wizyt u lekarza oraz bezpłatnemu charakterowi, Profilaktyka 40 PLUS stanowi skuteczne narzędzie do poprawy ogólnego stanu zdrowia polskiego społeczeństwa.

Profilaktyka zdrowotna – dlaczego jest tak ważna

Od dawna wiadomo, że lepiej i taniej jest zapobiegać chorobom, niż je leczyć. Profilaktyka zdrowotna to nie tylko sposób na zmniejszenie wydatków w systemie ochrony zdrowia, ale przede wszystkim szansa na dłuższe życie w lepszym zdrowiu dla każdego z nas. Program Profilaktyka 40 PLUS wpisuje się w ten trend, czerpiąc inspirację z najlepszych praktyk europejskich.

W wielu krajach europejskich, szczególnie w Skandynawii, profilaktyka zdrowotna stanowi fundament systemu opieki zdrowotnej. Kraje takie jak Szwecja, Norwegia, Dania czy Finlandia od lat prowadzą kompleksowe programy badań przesiewowych, które pozwalają na wczesne wykrycie chorób nowotworowych, sercowo-naczyniowych czy metabolicznych. Efekty są widoczne w postaci wyższej średniej długości życia i lepszej jego jakości.

W Polsce stopniowo zmienia się podejście do profilaktyki zdrowotnej. Tak jak co roku przeprowadzamy przeglądy techniczne naszych samochodów, tak samo powinniśmy regularnie kontrolować stan naszego organizmu. Program Profilaktyka 40 PLUS stanowi krok w kierunku zmiany świadomości Polaków i wprowadzenia regularnych badań profilaktycznych do codziennej praktyki dbania o zdrowie.

Cele programu Profilaktyka 40 PLUS

Głównym celem programu jest wczesne wykrywanie chorób i zaburzeń, co ma fundamentalne znaczenie dla skuteczności leczenia i zapobiegania rozwojowi poważnych schorzeń. Program odpowiada na konkretne wyzwania zdrowotne:

1. Uzupełnienie luki w dostępie do badań profilaktycznych, która powstała w wyniku pandemii COVID-19
2. Wczesne wykrywanie czynników ryzyka chorób cywilizacyjnych, takich jak cukrzyca, choroby sercowo-naczyniowe czy nowotwory
3. Zwiększenie świadomości zdrowotnej Polaków i promowanie regularnych badań profilaktycznych
4. Odbudowa zdrowia publicznego po pandemii poprzez proaktywne podejście do profilaktyki
5. Poprawa ogólnego stanu zdrowia społeczeństwa i zmniejszenie obciążenia systemu ochrony zdrowia

Program oferuje pakiety badań diagnostycznych dostosowane do płci i indywidualnych potrzeb pacjentów, co pozwala na kompleksową ocenę stanu zdrowia i wczesne wykrycie ewentualnych nieprawidłowości. Dzięki temu, że badania są bezpłatne i dostępne bez skierowania od lekarza, program ma szansę dotrzeć do szerokiej grupy odbiorców.

Jak skorzystać z programu Profilaktyka 40 PLUS

Procedura skorzystania z programu jest maksymalnie uproszczona, aby zachęcić jak największą liczbę osób do regularnego monitorowania swojego zdrowia. Oto kroki, które należy wykonać:

1. Wypełnienie ankiety zdrowotnej

Pierwszym krokiem jest wypełnienie ankiety zdrowotnej, która pozwala na określenie indywidualnych czynników ryzyka i dostosowanie pakietu badań do potrzeb pacjenta. Ankietę można wypełnić na kilka sposobów:

• Na Internetowym Koncie Pacjenta (IKP) w zakładce „Profilaktyka” > „Ankiety”
• W aplikacji mobilnej mojeIKP (w zakładce „Profilaktyka”)
• W przychodni POZ, która uczestniczy w programie

Ankieta zawiera pytania dotyczące stylu życia, historii chorób, wagę, wzrost oraz inne parametry, które pomagają w ocenie stanu zdrowia i ryzyka wystąpienia określonych chorób.

2. Otrzymanie e-skierowania

Po wypełnieniu ankiety, w ciągu maksymalnie dwóch dni roboczych, system automatycznie wygeneruje e-skierowanie na pakiet badań diagnostycznych. E-skierowanie będzie dostępne:

• Na Internetowym Koncie Pacjenta
• W aplikacji mojeIKP
• W przychodni POZ, która uczestniczy w programie (możliwość wydruku)

Co ważne, nie trzeba odwiedzać lekarza, aby uzyskać skierowanie na badania – cały proces odbywa się elektronicznie, co znacznie ułatwia i przyspiesza dostęp do badań profilaktycznych.

3. Umówienie się na badania

Gdy e-skierowanie jest już aktywne, można umówić się na badania w wybranej placówce medycznej realizującej program. Można to zrobić:

• Bezpośrednio przez IKP lub aplikację mojeIKP
• Kontaktując się telefonicznie z wybraną placówką
• Osobiście w placówce realizującej program

Na badanie należy zabrać dokument tożsamości (dowód osobisty lub paszport). Nie ma konieczności drukowania e-skierowania, ponieważ jest ono dostępne w systemie elektronicznym.

4. Wykonanie badań i odbiór wyników

Po wykonaniu badań, wyniki można odebrać:

• Osobiście w placówce, w której wykonywano badania
• Elektronicznie przez Internetowe Konto Pacjenta

Warto skonsultować wyniki z lekarzem rodzinnym, który może zinterpretować rezultaty i zalecić dalsze kroki w przypadku wykrycia nieprawidłowości.

Pakiety badań w programie Profilaktyka 40 PLUS

Program oferuje trzy pakiety badań diagnostycznych, dostosowane do płci i indywidualnych potrzeb zdrowotnych pacjentów:

Pakiet badań dla kobiet

Pakiet badań dla kobiet obejmuje kompleksową ocenę stanu zdrowia, ze szczególnym uwzględnieniem czynników ryzyka chorób przewlekłych i nowotworowych:

• Morfologia krwi obwodowej z wzorem odsetkowym i płytkami krwi
• Stężenie cholesterolu całkowitego albo kontrolny profil lipidowy
• Stężenie glukozy we krwi
• Próby wątrobowe: AlAT, AspAT, GGTP
• Poziom kreatyniny we krwi
• Badanie ogólne moczu
• Poziom kwasu moczowego we krwi
• Krew utajona w kale (metodą immunochemiczną iFOBT)

Pakiet badań dla mężczyzn

Pakiet dla mężczyzn zawiera wszystkie badania dostępne w pakiecie dla kobiet, z dodatkowym badaniem PSA, które jest kluczowe w profilaktyce raka prostaty:

• Morfologia krwi obwodowej ze wzorem odsetkowym i płytkami krwi
• Stężenie cholesterolu całkowitego albo kontrolny profil lipidowy
• Stężenie glukozy we krwi
• Próby wątrobowe: AlAT, AspAT, GGTP
• Poziom kreatyniny we krwi
• Badanie ogólne moczu
• Poziom kwasu moczowego we krwi
• Krew utajona w kale (metodą immunochemiczną iFOBT)
• PSA – antygen swoisty dla stercza całkowity

Pakiet wspólny

Dodatkowo, zarówno kobiety jak i mężczyźni otrzymują pakiet badań wspólnych, który obejmuje podstawowe pomiary i ocenę parametrów zdrowotnych:

• Pomiar ciśnienia tętniczego
• Pomiar masy ciała, wzrostu, obwodu w pasie
• Obliczenie wskaźnika masy ciała (BMI)
• Ocena miarowości rytmu serca

Znaczenie badań profilaktycznych po 40. roku życia

Po ukończeniu 40 lat ryzyko rozwoju wielu chorób przewlekłych znacząco wzrasta. Regularne badania profilaktyczne stają się szczególnie ważne, ponieważ pozwalają wykryć choroby na wczesnym etapie, gdy są one najbardziej podatne na leczenie.

Badania krwi, takie jak morfologia czy pomiar poziomu cholesterolu i glukozy, mogą wskazać na ryzyko chorób sercowo-naczyniowych, cukrzycy czy anemii. Próby wątrobowe i pomiar kreatyniny pozwalają ocenić funkcjonowanie kluczowych narządów, takich jak wątroba i nerki. Badanie kału na krew utajoną jest niezwykle istotne w profilaktyce raka jelita grubego, który jest jednym z najczęstszych nowotworów zarówno u kobiet, jak i u mężczyzn.

U mężczyzn po 40. roku życia szczególnie ważne jest badanie poziomu PSA, które może wykryć zmiany wskazujące na raka prostaty na bardzo wczesnym etapie. Wczesne wykrycie tego nowotworu znacząco zwiększa szanse na całkowite wyleczenie.

Pomiary ciśnienia tętniczego, masy ciała i obliczenie wskaźnika BMI pozwalają na ocenę ryzyka chorób układu krążenia, które są główną przyczyną zgonów w Polsce. Wykrycie nadciśnienia czy otyłości na wczesnym etapie umożliwia wprowadzenie zmian w stylu życia i leczenia, które mogą zapobiec poważnym powikłaniom.

Przyszłość programu Profilaktyka 40 PLUS

Program Profilaktyka 40 PLUS początkowo miał się zakończyć, jednak ze względu na jego skuteczność i pozytywny odbiór, Ministerstwo Zdrowia podjęło decyzję o jego przedłużeniu do końca kwietnia 2025 roku. Obecnie trwają prace nad stworzeniem stałego programu profilaktycznego, który byłby dostępny dla Polaków w sposób ciągły.

Analiza danych z realizacji programu wskazuje na zasadność kontynuowania działań profilaktycznych, z uwzględnieniem modyfikacji w zakresie dostosowania badań do indywidualnych czynników ryzyka. Doświadczenia zebrane podczas realizacji programu Profilaktyka 40 PLUS mają posłużyć do wypracowania modelu bilansu zdrowia dla osób dorosłych jako stałego świadczenia gwarantowanego.

W przyszłości planowane jest również rozszerzenie zakresu badań o dodatkowe markery nowotworowe oraz lepsze dostosowanie pakietów badań do indywidualnych potrzeb pacjentów, np. poprzez eliminację badań, które nie wnoszą wartości diagnostycznej u osób z określonymi schorzeniami (jak badanie glukozy u pacjentów z cukrzycą).

Korzyści z programu Profilaktyka 40 PLUS

Program Profilaktyka 40 PLUS niesie ze sobą liczne korzyści zarówno dla pacjentów, jak i dla całego systemu ochrony zdrowia:

1. Wczesne wykrywanie chorób – badania profilaktyczne pozwalają na wykrycie chorób na wczesnym etapie, gdy leczenie jest najbardziej skuteczne i mniej kosztowne
2. Bezpłatny dostęp do badań – program eliminuje barierę finansową, która często powstrzymuje ludzi przed wykonaniem badań profilaktycznych
3. Łatwość dostępu – uproszczona procedura i brak konieczności wizyty u lekarza w celu uzyskania skierowania znacząco ułatwia dostęp do badań
4. Kompleksowa ocena zdrowia – pakiety badań obejmują najważniejsze parametry zdrowotne, pozwalając na całościową ocenę stanu zdrowia
5. Zwiększenie świadomości zdrowotnej – program promuje proaktywne podejście do zdrowia i zachęca do regularnych badań
6. Odciążenie systemu ochrony zdrowia – wczesne wykrywanie i leczenie chorób zmniejsza obciążenie szpitali i specjalistycznej opieki medycznej
7. Poprawa jakości życia – wczesna diagnostyka i leczenie przyczyniają się do dłuższego życia w lepszym zdrowiu

Bibliografia

1. Wojtyniak B, Goryński P, redaktorzy. Sytuacja zdrowotna ludności Polski i jej uwarunkowania. Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego – Państwowy Zakład Higieny; 2020. DOI: 10.32394/zhp.2020.09.24
2. Zdrojewski T, Rutkowski M, Bandosz P, et al. Prevalence and control of cardiovascular risk factors in Poland. Assumptions and objectives of the NATPOL 2011 Survey. Kardiologia Polska. 2013;71(4):381-392. DOI: 10.5603/KP.2013.0066
3. Drygas W, Niklas A, Piwońska A, et al. Multi-centre National Population Health Examination Survey (WOBASZ II study): assumptions, methods, and implementation. Kardiologia Polska. 2016;74(7):681-690. DOI: 10.5603/KP.a2015.0235
4. Pająk A, Szafraniec K, Polak M, et al. Changes in the prevalence, treatment, and control of hypercholesterolemia and other dyslipidemias over 10 years in Poland: the WOBASZ study. Polish Archives of Internal Medicine. 2016;126(9):642-652. DOI: 10.20452/pamw.3464
5. Tykarski A, Narkiewicz K, Gaciong Z, et al. Guidelines for the management of hypertension. Arterial Hypertension. 2019;23(2):41-87. DOI: 10.5603/AH.a2019.0008
6. Araszkiewicz A, Bandurska-Stankiewicz E, Budzyński A, et al. 2023 Guidelines on the management of patients with diabetes. A position of Diabetes Poland. Clinical Diabetology. 2023;12(1):1-135. DOI: 10.5603/DK.2023.0001
7. Didkowska J, Wojciechowska U, Czaderny K, et al. Cancer in Poland in 2019. National Cancer Registry, Department of Epidemiology and Cancer Prevention; 2021. DOI: 10.5114/pg.2019.88165
8. Godlewski D, Wojtyś P, Antczak A, et al. Prophylaxis of malignant neoplasms in the practice of the primary health care physician. Journal of Oncology. 2016;66(5):406-423. DOI: 10.5603/NJO.2016.0073
9. Wysocki MJ, Sakowska I, Car J. Programy zdrowotne w podstawowej opiece zdrowotnej – doświadczenia polskie i europejskie [Health Programs in Primary Health Care – Polish and European Experience]. Zdrowie Publiczne i Zarządzanie. 2015;13(1):5-15. DOI: 10.4467/20842627OZ.15.001.4114
10. Kułak E, Czapla Z, Wolańska B, et al. Analysis of health behaviors and health awareness in adult Polish population according to the Pro-Health National Program. Roczniki Państwowego Zakładu Higieny. 2020;71(1):95-104. DOI: 10.32394/rpzh.2020.0055
11. Bielska-Lasota M, Krzyżak M, Kwiatkowska K, et al. Hospital admissions of cancer patients in Poland—analysis of trends based on data from the National Health Fund. Journal of Health Inequalities. 2021;7(1):19-27. DOI: 10.5114/jhi.2021.106855
12. Biernat E, Piątkowska M. Stay Active for Life—Physical Activity across Life Stages: Individual Behaviors, Social Support, and Public Policies. International Journal of Environmental Research and Public Health. 2021;18(2):707. DOI: 10.3390/ijerph18020707