Paracetamol, ibuprofen czy aspiryna – który lek wybrać i czy można je łączyć?

Na rynku dostępnych jest wiele leków przeciwbólowych i przeciwgorączkowych, które stosuje się w przypadku przeziębienia, bólu głowy lub bólu zęba. Do najczęściej stosowanych substancji należą paracetamol, ibuprofen i aspiryna. Są dostępne bez recepty i można je kupić nie tylko w aptece, ale również w sklepie czy na stacji benzynowej. Pomimo podobieństw, wiele je różni, dlatego warto wiedzieć, którą substancję wybrać w konkretnej dolegliwości. Sprawdź, kiedy stosować paracetamol, ibuprofen i aspirynę, oraz czy można je ze sobą łączyć. 

Paracetamol

Czym jest paracetamol?

Paracetamol (acetaminofen) to lek o działaniu przeciwbólowym i przeciwgorączkowym. W porównaniu do innych leków przeciwbólowych, nie wykazuje właściwości przeciwzapalnych. Jest bezpieczny dla dorosłych, młodzieży, dzieci i niemowląt. Stosowany zgodnie z zaleceniami, rzadko wywołuje działania niepożądane.

Jak działa paracetamol?

Działanie paracetamolu opiera się na podwyższeniu progu bólowego poprzez zahamowanie tworzenia się prostaglandyn COX-2 w ośrodkowym układzie nerwowym – substancji przyczyniających się do powstania m.in. bólu i gorączki. 

Kiedy stosować paracetamol?

Głównym wskazaniem do stosowania paracetamolu są różnego rodzaju bóle o małym i średnim nasileniu, w tym:

• ból głowy,
• ból gardła,
• ból zębów, 
• ból mięśni, 
• ból menstruacyjny, 
• bóle kostno-stawowe, 
• nerwobóle. 

Paracetamol jest również lekiem pierwszego wyboru w przypadku gorączki, występującej np. w przebiegu przeziębienia i grypy.

Dawkowanie paracetamolu

W przypadku osób dorosłych i dzieci powyżej 12 roku życia (powyżej 50 kg), zaleca się stosować jednorazowo jedną lub dwie tabletki 500 mg paracetamolu do 4 razy na dobę i nie częściej niż co 4 godziny. Maksymalna dawka dobowa paracetamolu dla dorosłych to 4 g.

Stosowanie paracetamolu u dzieci między 6 a 12 rokiem życia to zazwyczaj połowa dawki przewidzianej dla osoby dorosłej, przy jednoczesnym zachowaniu większych odstępów pomiędzy przyjmowanymi dawkami.

U dzieci poniżej 6 roku życia zaleca się podanie paracetamolu po konsultacji z lekarzem. Dawka jednorazowa to zwykle 10 mg leku na kilogram masy ciała, podawana w razie konieczności co 6 godzin. Maksymalna dobowa dawka wynosi 60 mg paracetamolu na kilogram masy ciała.

Paracetamol – przeciwwskazania

Przeciwwskazaniem do stosowania paracetamolu jest ciężka niewydolność nerek lub wątroby, choroba alkoholowa oraz nadwrażliwość na paracetamol lub którąkolwiek substancję pomocniczą.

Paracetamol – działania niepożądane

Skutki uboczne po zastosowaniu paracetamolu zgodnie z zaleceniami występują bardzo rzadko. Mogą pojawić się reakcje skórne (rumień, zaczerwienienie, wysypka, obrzęk), niedociśnienie, nudności, biegunka, przejściowa niedokrwistość, zwiększenie aktywności enzymów wątrobowych i małopłytkowość.

Paracetamol w ciąży – czy można brać?

Paracetamol uznaje się za najbezpieczniejszy lek przeciwbólowy i przeciwgorączkowy dla kobiet w ciąży. Zaleca się podawanie najmniejszej skutecznej dawki przez jak najkrótszy czas i tylko w razie konieczności. 

Wykazano, że paracetamol nie powoduje wad rozwojowych i nie jest toksyczny dla płodu. Przed przyjęciem jakiegokolwiek leku w ciąży, zawsze zaleca się konsultację z lekarzem.

Ibuprofen

Czym jest ibuprofen?

Ibuprofen to lek o działaniu przeciwbólowym, przeciwgorączkowym i przeciwzapalnym. Należy do grupy niesteroidowych leków przeciwzapalnych (NLPZ). Przeznaczony dla dorosłych i dzieci powyżej 3 miesiąca życia. 

Jak działa ibuprofen?

Działanie ibuprofenu polega na hamowaniu tworzenia się prostaglandyn COX-2, czyli substancji uczestniczących w powstawaniu reakcji zapalnej, bólu i gorączki. Lek wykazuje również odwracalne właściwości hamujące agregację płytek krwi.

Kiedy stosować ibuprofen?

Wskazaniem do stosowania ibuprofenu jest gorączka oraz różnego rodzaju dolegliwości bólowe o umiarkowanym nasileniu, takie jak:

• ból głowy,
• ból zębów,
• bóle mięśniowe,
• bóle miesiączkowe,
• bóle lędźwiowo-krzyżowe,
• bóle kostno-stawowe.

Ibuprofen może być również przyjmowany wspomagająco w leczeniu stanów zapalnych ucha środkowego, chorobie zwyrodnieniowej stawów, reumatoidalnym zapaleniu stawów, w stanach zapalnych ścięgien, więzadeł i torebek stawowych. 

Dawkowanie ibuprofenu

W przypadku osób dorosłych i dzieci powyżej 12 roku życia, zaleca się jedną lub dwie tabletki 200 mg ibuprofenu doustnie, które w razie konieczności można powtarzać co 4 godziny. Maksymalna ilość to 1200 mg na dobę. 

U dzieci od 6 do 12 roku życia zwykle stosowana dawka to 1 tabletka (200 mg), powtarzana w razie konieczności co 6-8 godzin. Maksymalna ilość to 3 tabletki na dobę (600 mg) dla dzieci między 6 a 9 rokiem życia i 4 tabletki (800 mg) od 10 do 12 roku życia. 

W przypadku dzieci poniżej 6 roku życia dawkowanie określa się na podstawie masy ciała i wieku. Zwykle stosowana pojedyncza dawka to 7-10 mg/kg masy ciała. Maksymalna ilość dobowa ibuprofenu to 30 mg/kg masy ciała. 

Ibuprofen – przeciwwskazania

Przeciwwskazaniem do stosowania ibuprofenu jest nadwrażliwość na substancję czynną i substancje pomocnicze, czynna choroba wrzodowa żołądka i/lub dwunastnicy, ciężka niewydolność nerek lub wątroby, ciężka niewydolność serca, skaza krwotoczna, zaburzenia układu krwiotwórczego, ciężkie odwodnienie.

Należy również rozważyć stosowanie ibuprofenu jeśli kiedykolwiek występowały reakcje po przyjęciu kwasu acetylosalicylowego lub innych leków z grupy NLPZ (np. diklofenak, ketoprofen, naproksen). 

Ibuprofen – działania niepożądane

Krótkotrwałe stosowanie ibuprofenu rzadko powoduje skutki uboczne. Może pojawić się biegunka, wzdęcia, ból brzucha, ból głowy, zawroty głowy, zaburzenia widzenia, szumy uszne, wysypka, pokrzywka, świąd. 

Aspiryna

Czym jest aspiryna?

Aspiryna, czyli kwas acetylosalicylowy, to lek o działaniu przeciwzapalnym, przeciwbólowym i przeciwgorączkowym. Wykazuje również właściwości przeciwpłytkowe, które zapobiegają zlepianiu się płytek krwi. Podobnie jak ibuprofen, zaliczana do niesteroidowych leków przeciwzapalnych (NLPZ). Przeznaczona dla osób powyżej 12 roku życia, chociaż niektóre źródła podają, że najlepiej stosować aspirynę powyżej 18 roku życia. 

Jak działa aspiryna?

Działanie aspiryny polega na hamowaniu aktywności prostaglandyn COX-1 i COX-2, co powoduje zmniejszenie stanu zapalnego, bólu, gorączki oraz zahamowanie zlepiania się płytek krwi. 

Kiedy stosować aspirynę?

Wskazaniem do stosowania aspiryny są różne bóle o małym lub umiarkowanym nasileniu i gorączka. Dodatkowo lek zaleca się w przypadku chorób układu krążenia, takich jak choroba wieńcowa, żylna choroba zakrzepowo-zatorowa, zaburzenia funkcjonowania tętnic obwodowych. 

Profilaktycznie aspirynę stosuje się w zapobieganiu incydentów sercowo-naczyniowych. 

Dawkowanie aspiryny

Dla osób dorosłych zaleca się zwykle od 300 mg do 1000 mg jednorazowo. W razie konieczności dawkę można powtórzyć co 4-8 godzin. Maksymalna dawka dobowa wynosi 4 g.

Podanie aspiryny młodzieży w wieku powyżej 12 lat odbywa się wyłącznie na zlecenie lekarza. Zalecana dawka to 300-500 mg kwasu acetylosalicylowego, którą w razie konieczności można powtarzać co 4-8 godzin. Maksymalna dawka dobowa to 1500 mg.

Stosując mniejszą dawkę aspiryny tj. 75-100 mg dziennie, osiąga się właściwości przeciwpłytkowe, stosowane w zapobieganiu chorób układu sercowo-naczyniowego. Natomiast taka dawka nie wywołuje działania przeciwgorączkowego i przeciwzapalnego. 

Aspiryna – przeciwwskazania

Przeciwwskazaniem do stosowania kwasu acetylosalicylowego jest nadwrażliwość na substancję czynną, inne salicylany, którąkolwiek substancję pomocniczą, skaza krwotoczna, ostra choroba wrzodowa żołądka lub dwunastnicy, napady astmy oskrzelowej, ciężka niewydolność serca, ciężka niewydolność nerek lub wątroby. 

Aspiryna – działania niepożądane

Najczęstszym skutkiem ubocznym po stosowaniu aspiryny są objawy żołądkowo-jelitowe, krwawienia z górnego odcinka przewodu pokarmowego, uszkodzenie błony śluzowej żołądka i dwunastnicy, wrzody żołądka i dwunastnicy, reakcje skórne oraz astma aspirynowa. 

Jak wybrać odpowiedni lek?

Podstawą wyboru właściwego leku jest dopasowanie go do konkretnych objawów. W przypadku różnego rodzaju bólu, można zacząć od paracetamolu, który jest jednym z najbezpieczniejszych leków przeciwbólowych i powoduje mało działań niepożądanych. 

W przypadku leków przeciwbólowych, warto dobrać substancję do konkretnych dolegliwości. Następnie wykluczyć ewentualne przeciwwskazania i przyjąć zalecaną dawkę. W przypadku bólu o małym i średnim nasileniu dobrze sprawdzi się zarówno paracetamol, jak i ibuprofen. 

W gorączce lepszym wyborem będzie paracetamol i ibuprofen niż aspiryna, ze względu na wysokie ryzyko pojawienia się działań niepożądanych przy stosowaniu dużych dawek aspiryny. Natomiast lekiem pierwszego wyboru w bólu, który jest wynikiem powstałego procesu zapalnego, powinien być ibuprofen lub aspiryna. 

Leki przeciwbólowe – łączyć czy nie?

Nie powinno łączyć się leków przeciwbólowych z tej samej grupy leków, np. ibuprofenu z aspiryną. Jednoczesne przyjęcie tych substancji nie zwiększa działania przeciwbólowego, a dodatkowo może doprowadzić do uszkodzenia przewodu pokarmowego oraz innych poważnych skutków ubocznych. 

Dopuszcza się łączenie ibuprofenu z paracetamolem. Wykazano, że takie połączenie gwarantuje większe działanie przeciwbólowe niż zastosowanie każdej z tych substancji oddzielnie. 

Zasada “im więcej tym lepiej” nie sprawdza się w przypadku leków o działaniu przeciwbólowym. W przypadku umiarkowanego bólu warto skupić się na przyjmowaniu leku w stałych odstępach czasowych, ponieważ brak kolejnej dawki może spowodować nawrót bólu. 

Żródła / Bibliografia:

1. Aspirin compared with acetaminophen in the treatment of fever and other symptoms of upper respiratory tract infection in adults: a multicenter, randomized, double-blind, double-dummy, placebo-controlled, paralel-group, single-dose, 6-hour dose-ranging study, Claus Bachert, Alexander G. Chuchalin, Reinhard Eisebitt, Vasiliy Z. Netauzhenko, Michael Voelker, Clinical Therapeutics, Volume 27, Number 7, 2005
2. Leppert, Wojciech; Majkowicz, Mikołaj. Ból przewlekły. PZWL Wydawnictwo Lekarskie, 2018, 250 s. ISBN 978-83-200-5658-7
3. Korbut, Ryszard. Farmakologia. : PZWL Wydawnictwo Lekarskie, 2017, 646 s. ISBN 978-83-200-5450-7
4. Niesteroidowe leki przeciwzapalne – fakty, mity i kontrowersje dotyczące ryzyka sercowo-naczyniowego oraz ryzyka powikłań ze strony przewodu pokarmowego, Małgorzata Zaremba, Anna Staniszewska, Maciej Niewada, Choroby Serca i Naczyń 2012, tom 9, nr 3, 119-136
5. Orzechowska-Juzwenka Krystyna. Farmakologia kliniczna. Znaczenie w praktyce medycznej. 2012, 280s. ISBN 978-83-612-5706-6