Badanie ogólne moczu – co warto o nim wiedzieć?

Jest to najprostsze i najtańsze badanie. Pokazuje stan układu moczowego i pozwala wykryć choroby toczące się poza nim. Podczas badania analizuje się odczyn, barwę, przejrzystość, gęstość (ciężar właściwy) moczu, a także obecność w nim białka i cukru. Sprawdza się, czy nie ma w nim krwinek białych i czerwonych oraz kryształów i ciał ketonowych.

Co warto wiedzieć o odczynie (pH) moczu?

Badanie informuje, czy równowaga kwasowo-zasadowa organizmu jest zachowana. Jego wyników nie należy jednak oceniać w oderwaniu od wyników pozostałych badań, gdyż kwaśny lub zasadowy mocz nie musi świadczyć o chorobie. Należy wiedzieć, że odczyn oceniany jest za pomocą 14-stopniowej skali:

a). wartość pH mniejsza niż 7 – mówi o moczu kwaśnym.
b). wartość pH równe 7 – wskazuje na mocz neutralny.
c). wartość pH większa niż 7 – mówi o odczynie zasadowym.

Idealne pH moczu wynosi około 6,5. Zarówno zbyt kwaśny mocz, jak i nadmiernie zasadowy nie są zjawiskiem normalnym u osób zdrowych.

Oto co może powodować wysokie pH moczu (odczyn zasadowy):

a). nadmiar potasu we krwi (hiperkaliemia).
b). przyjmowanie leków na nadkwasotę żołądka.
c). nadczynność przytarczyc.
d). niedawne silne wymioty lub niedotlenienie tkanek.
e). niewydolność nerek.
f). infekcja bakteryjna miejsc intymnych u kobiet lub grzybicza u mężczyzn.

Pamiętać należy o tym, że pobranie moczu nie ze środkowego strumienia, przed podmyciem się oraz trzymanie próbki dłużej niż 2 godziny poza lodówką też podnosi pH. Jeśli nie towarzyszą temu inne zaburzenia widoczne w badaniu, na przykład nadmiar białka, liczne bakterie, leukocyty, nabłonki, wynik nie oznacza infekcji.

Na co może wskazywać mocz zbyt kwaśny (o pH niższym i równym 6)?

Leczymy się na cukrzycę, hipoglikemię reaktywną lub insulinooporność? Kwaśny mocz to sygnał, że leczenie nie idzie w dobrym kierunku. Szczególnie gdy pozostałe parametry moczu odbiegają od wartości uznawanych za prawidłowe.

Przyczyną niskiego odczynu moczy mogą być:

• niedobór potasu we krwi.
• odwodnienie organizmu.
• głodzenie się.
• stosowanie diety bogatej w białko.
• przewlekłe biegunki.
• niektóre źle leczone choroby (przede wszystkim cukrzyca).
• kwasica metaboliczna i oddechowa.

Warto dodać, że niskie pH moczu można zaobserwować u osób nadużywających alkoholu, który traktowany jest przez organizm jak trucizna.

Wysokie pH moczu mają na przykład wegetarianie – powoduje to duża ilość warzyw i owoców w diecie, które dostarczają wielu pierwiastków zasadotwórczych. Z kolei niskie pH może występować u osób stosujących dietę bogatą w mięso i inne źródła białka. Czasem więc stanowi sygnał, że należy zmienić jadłospis.

Co należy wiedzieć o barwie i przejrzystości?

Należy wiedzieć, że mocz osoby zdrowej ma barwę słomkową, jasnożółtą lub żółtą. Jest przejrzysty i klarowny (im dłużej stoi, tym bardziej mętnieje). Jednorazowa zmiana barwy z reguły jest skutkiem zjedzenia jakiegoś produktu, który tak właśnie działa. Kiedy sytuacja się powtarza, trzeba iść do lekarza.

Inny kolor oznacza obecność nieprawidłowych składników:

a). czerwony (od różowego do brunatnego) – ta barwa sugeruje, że w moczu są elementy krwi. Taka barwa pojawia się również na skutek działania niektórych leków przeciwbólowych, jak na przykład diklofenak, antybiotyków (klindamycyna, erytromycyna), preparatów przeciwhistaminowych (klemastyna) lub hormonów płciowych. Jednorazowo pojawia się po zjedzeniu na przykład buraków. Powtarzający się lub bardziej intensywny kolor oznacza infekcję dróg moczowych.
b). brązowy – może wystąpić po zjedzeniu bobu, rabarbaru, egzotycznych odmian fasoli czy aloesu. Przyczyną może być infekcja dróg moczowych i uszkodzenie mięśni.
c). zielony – spowodować go mogą zjedzenie szparagów (woń moczu staje się wtedy bardzo nieprzyjemna i intensywna) albo stosowane leki. Jest objawem choroby, na przykład ropnego zakażenia, zapalenia pęcherza, odmiedniczkowego zapalenia nerek.
d). pomarańczowy – bywa po zjedzeniu marchewki i malin. Ale jeśli jednocześnie czujemy bóle w podżebrzu, jest ryzyko, że to problem z pęcherzykiem żółciowym.
e). ciemnożółty – to niemal zawsze znak, że organizm dostaje zbyt mało płynów (lekkie odwodnienie). Może pojawić się po intensywnym wysiłku fizycznym. Trzeba się nawodnić, wypocząć i jeszcze raz zbadać mocz.
f). odbarwiony – taka barwa moczu może świadczyć o piciu nadmiernej ilości wody. Przy przewodnieniu organizm wydala duże ilości płynów i pojawia się niedobór sodu we krwi (hiponatremia). Bywa też oznaką choroby nerek i źle leczonej cukrzycy.
g). mętny – taki mocz oznacza, że są w nim leukocyty, grzyby, śluz lub kryształki, na przykład moczany, fosforany. Obecność leukocytów może świadczyć o zapaleniu pęcherza, dróg moczowych, nerek i gruczołu krokowego. Jednocześnie może sygnalizować nieprawidłowe pobranie moczu do badania (zanieczyszczenia).

Co należy wiedzieć o gęstości względnej moczu (ciężarze właściwym)?

Jeśli próbka moczu została pobrana rano, gęstość nie powinna być wyższa niż 1,023.

Zbyt niska gęstość oznacza, że:

• w ciągu kilku godzin (na przykład w nocy) przed pobraniem próbki zostały wypite płyny.
• w przypadku niewydolności nerek gęstość względna moczu jest mniejsza niż 1,023, bez względu na sposób pobrania próbki, a w bardzo ciężkiej niewydolności nerek około 1,010.

Należy wiedzieć, że ciężar właściwy moczu nie powinien zbliżyć się do ciężaru wody, to jest 1,000 g/cm3. Świadczyłoby to o tym, że nerki utraciły zdolność zagęszczania moczu.

Zbyt duża gęstość (około 1,030 lub więcej) pojawia się w wyniku:

• znacznego odwodnienia (na przykład z powodu biegunki, wymiotów, ciężkiego wysiłku fizycznego, gorączki, wypijania zbyt małej ilości płynów przez dłuższy czas) u osób ze zdrowymi nerkami.
• obecności w moczu nieprawidłowych substancji, takich jak glukoza (cukrzyca), lub w krótkim czasie po badaniu radiologicznym z kontrastem.