Kroskarmeloza sodowa, znana również jako karboksymetyloceluloza, E466, sól sodowa karboksymetylocelulozy, guma celulozowa, CMC, to polimer, półsyntetyczna pochodna celulozy otrzymana przez przyłączenie do jednej z reszt hydroksylowych glukopiranozy grupy karboksymetylowej. Jest często używana w postaci soli sodowej.
Kroskarmeloza sodowa jest syntetyzowana w wyniku katalizowanej zasadowo reakcji celulozy z kwasem chlorooctowym. Sól sodową otrzymuje się poprzez działanie chlorooctanu sodu na alkalicelulozę.
Jest to biały sypki proszek, rozpuszczalny w wodzie. W wodzie pęcznieje i ma właściwości słabego elektrolitu anionowego o pH 6,5-8,0. Roztwory wodne charakteryzują się dużą lepkością, która wzrasta wraz ze wzrostem stopnia polimeryzacji. Karmeloza sodowa praktycznie nie rozpuszcza się w etanolu bezwodnym, acetonie, chloroformie i glikolach, jednak roztwory wodne są zgodne ze stosunkowo dużym stężeniem etanolu (do 40%). W roztworach wodnych wykazuje właściwości emulgatora anionowo czynnego, stabilizuje emulsję i zwiększa lepkość.
W przemyśle spożywczym jest używana jako środek zagęszczający, a także jako wypełniacz, emulgator, błonnik pokarmowy oraz środek zapobiegający zbrylaniu. W preparatyce farmaceutycznej roztwory wodne soli sodowej o stężeniu 2-6% są stosowane jako lepiszcza przy granulacji na mokro. Przy zastosowaniu polimerów o różnym stopniu polimeryzacji można uzyskać zróżnicowaną szybkość uwalniania substancji czynnej. Dzięki temu uzyskuje się postacie o przedłużonym działaniu.
Gasprid to lek zawierający substancję czynną cisaprid, która stosowana jest w objawowym leczeniu dolegliwości związanych z refluksem żołądkowo-przełykowym. Lek ten pobudza motorykę przewodu pokarmowego, zwiększa napięcie dolnego zwieracza przełyku, hamuje zarzucanie treści żołądkowej do przełyku oraz przyspiesza i ułatwia opróżnianie żołądka i dwunastnicy. Gasprid jest dostępny na receptę.
