Rukaparyb to substancja czynna należąca do grupy inhibitorów enzymów z rodziny polimeraz poli(ADP-rybozy) (PARP), w tym PARP-1, PARP-2 i PARP-3. Te enzymy odgrywają istotną rolę w procesach naprawy DNA. Rukaparyb blokuje aktywność enzymatyczną PARP i kompleksy PARP-DNA, co prowadzi do zwiększenia uszkodzeń DNA, apoptozy (programowanej śmierci komórki) i w konsekwencji do śmierci komórek nowotworowych.
Rukaparyb działa na zasadzie tzw. syntetycznej letalności. Oznacza to, że do śmierci komórki konieczna jest utrata dwóch szlaków naprawy DNA. Komórki nowotworowe z mutacjami w genach odpowiedzialnych za naprawę DNA (takich jak BRCA1/2) są szczególnie wrażliwe na działanie inhibitorów PARP. Rukaparyb blokując aktywność PARP, uniemożliwia komórkom nowotworowym naprawę uszkodzonego DNA, co prowadzi do ich śmierci.
Badania wykazały zwiększoną cytotoksyczność (niszczenie komórek) i aktywność przeciwnowotworową rukaparybu w liniach komórek nowotworowych z niedoborami genów BRCA1/2 i innych genów naprawy DNA.
Rukaparyb jest wskazany w następujących przypadkach:
które wykazują wysoki stopień złośliwości i odpowiedziały (całkowicie lub częściowo) na chemioterapię opartą na pochodnych platyny.
Zalecana dawka rukaparybu wynosi 600 mg (dwie tabletki po 300 mg) dwa razy na dobę, co daje całkowitą dawkę dobową 1200 mg. Pacjentki powinny rozpocząć przyjmowanie leku nie później niż 8 tygodni od zakończenia chemioterapii opartej na pochodnych platyny.
Czas trwania leczenia:
Rukaparyb można przyjmować z jedzeniem lub bez jedzenia, zachowując około 12 godzin przerwy między dawkami.
Najczęściej występujące działania niepożądane (u ponad 20% pacjentek) to:
Większość tych działań niepożądanych ma nasilenie łagodne do umiarkowanego.
Do poważniejszych działań niepożądanych (stopnia 3 lub wyższego) należą:
Podczas leczenia rukaparybem mogą wystąpić zaburzenia związane z układem krwiotwórczym (mielosupresja), takie jak niedokrwistość, neutropenia i małopłytkowość. Zazwyczaj pojawiają się one po 8-10 tygodniach leczenia. Zaleca się regularne monitorowanie morfologii krwi – przed rozpoczęciem leczenia, a następnie co miesiąc.
U pacjentek przyjmujących rukaparyb zgłaszano rzadkie, ale poważne przypadki zespołu mielodysplastycznego (MDS) lub ostrej białaczki szpikowej (AML), które mogą być śmiertelne. Czynnikami ryzyka mogą być wcześniejsze leczenie chemioterapią opartą na związkach platyny lub innymi lekami uszkadzającymi DNA.
Często zgłaszane są działania niepożądane dotyczące przewodu pokarmowego, takie jak nudności (68% pacjentek), wymioty (37%) i ból brzucha (39%). Zazwyczaj mają one łagodne nasilenie i można je kontrolować za pomocą leków przeciwwymiotnych lub dostosowania dawki.
U około 10% pacjentek może wystąpić nadwrażliwość na światło słoneczne. Pacjentki powinny unikać bezpośredniego narażenia na słońce, nosić odzież ochronną i stosować kremy z wysokim filtrem (SPF 50 lub wyższy).
Rukaparyb może wchodzić w interakcje z innymi lekami, gdyż wpływa na aktywność różnych enzymów metabolizujących leki, w tym:
Szczególną ostrożność należy zachować podczas jednoczesnego stosowania leków o wąskim indeksie terapeutycznym, takich jak warfaryna, fenytoina czy leki metabolizowane przez CYP1A2 (np. tizanidyna, teofilina).
Rukaparyb może uszkodzić płód, dlatego nie powinien być stosowany w czasie ciąży. Kobietom w wieku rozrodczym zaleca się stosowanie skutecznej antykoncepcji podczas leczenia i przez 6 miesięcy po przyjęciu ostatniej dawki leku.
Karmienie piersią jest przeciwwskazane podczas leczenia rukaparybem i przez 2 tygodnie po zakończeniu leczenia.
Badania na zwierzętach sugerują, że rukaparyb może wpływać na płodność.
Podczas leczenia rukaparybem zaleca się regularne kontrole:
Skuteczność rukaparybu wykazano w badaniach klinicznych ATHENA i ARIEL3, gdzie lek ten znacząco wydłużał czas przeżycia bez progresji choroby (PFS) u pacjentek z nowotworami jajnika w porównaniu do placebo. Szczególnie korzystne efekty zaobserwowano u pacjentek z mutacjami w genach BRCA lub niedoborem rekombinacji homologicznej (HRD).
Rukaparyb jest skutecznym lekiem w leczeniu podtrzymującym nowotworów jajnika, jajowodu i otrzewnej, szczególnie u pacjentek z mutacjami w genach naprawy DNA. Mimo potencjalnych działań niepożądanych, odpowiednie monitorowanie i modyfikacja dawki pozwalają na bezpieczne stosowanie leku i uzyskanie korzyści klinicznych w postaci wydłużenia czasu bez progresji choroby.
Rubraca to lek przeciwnowotworowy zawierający rukaparyb, inhibitor PARP. Stosowany jest w leczeniu podtrzymującym raka jajnika u pacjentek z mutacjami w genach BRCA, bezpośrednio po zakończeniu chemioterapii, która zmniejszyła wielkość nowotworu. Lek blokuje enzym naprawiający uszkodzone DNA w komórkach rakowych, co prowadzi do ich śmierci.
