Leki zapobiegające zawałowi serca oraz stosowane po zawale
Zawał serca (ostry zespół wieńcowy) to jedno z najpoważniejszych schorzeń układu krążenia, będące główną przyczyną zgonów wśród Polaków. Odpowiednio dobrana farmakoterapia zarówno w ostrym stanie zawałowym, jak i w okresie rekonwalescencji, może znacząco zwiększyć szanse pacjenta na przeżycie oraz poprawić jego jakość życia. W tym artykule szczegółowo omówimy leki stosowane w profilaktyce i leczeniu zawału serca.
Czym jest zawał serca?
Zawał serca to stan, w którym dochodzi do martwicy tkanki mięśnia sercowego w wyniku niedokrwienia. Najczęstszą przyczyną tego schorzenia jest miażdżyca tętnic wieńcowych, która prowadzi do zwężenia naczyń i ograniczenia przepływu krwi. Kluczowym momentem inicjującym zawał jest pęknięcie blaszki miażdżycowej i utworzenie skrzepliny, która całkowicie blokuje światło naczynia.
Typowe objawy zawału serca obejmują:
- Silny, rozlany ból za mostkiem (dławiący, piekący, ściskający)
- Promieniowanie bólu do lewego ramienia, barku, żuchwy lub pleców
- Duszność
- Zimne poty
- Lęk i niepokój
- Nudności i wymioty (częściej u kobiet)
Farmakoterapia w ostrej fazie zawału serca
W pierwszych godzinach od wystąpienia zawału serca kluczowe znaczenie ma szybka interwencja medyczna. W ramach pierwszej pomocy przedmedycznej zaleca się podanie choremu (jeśli jest przytomny) 300 mg aspiryny do rozgryzienia i połknięcia. Następnie, po przewiezieniu pacjenta do szpitala, stosuje się kompleksowe leczenie farmakologiczne:
Leki przeciwpłytkowe
Leki te hamują agregację płytek krwi, zapobiegając tworzeniu się zakrzepów i zmniejszając ryzyko zatorów tętniczych:
- Kwas acetylosalicylowy (aspiryna) – podawany w dawce nasycającej 300-500 mg, następnie 75-160 mg na dobę
- Klopidogrel – w dawce nasycającej 600 mg, następnie 75 mg na dobę
- Tikagrelor – nowszy lek o silniejszym działaniu przeciwpłytkowym
- Prasugrel – zalecany głównie u pacjentów poddanych przezskórnej interwencji wieńcowej (PCI)
Leki przeciwzakrzepowe
Stosowane w celu zapobiegania tworzeniu się skrzepów:
- Heparyna niefrakcjonowana – podawana dożylnie w ostrym zawale
- Heparyny drobnocząsteczkowe – enoksaparyna, dalteparyna
Leki fibrynolityczne
Stosowane w sytuacji, gdy nie ma możliwości wykonania pierwotnej angioplastyki wieńcowej:
- Alteplaza
- Streptokinaza
- Tenekteplaza
Leki stosowane po zawale serca
Po przebytym zawale serca pacjenci powinni pozostać pod stałą opieką kardiologa i przyjmować odpowiednio dobrane leki, które zmniejszają ryzyko ponownego incydentu sercowo-naczyniowego.
Leki przeciwpłytkowe
Stanowią podstawę leczenia po zawale serca:
- Kwas acetylosalicylowy (Aspiryna, Acard, Polocard) – w dawce 75-100 mg dziennie, zalecany do stosowania bezterminowo
- Klopidogrel (Plavix, Areplex, Clopidix) – 75 mg dziennie przez 6-12 miesięcy po zawale
- Tikagrelor (Brilique) – 90 mg dwa razy dziennie przez 12 miesięcy
- Prasugrel (Efient, Bewim) – 10 mg raz dziennie przez 12 miesięcy
Beta-blokery
Spowalniają czynność serca, obniżają ciśnienie tętnicze i zmniejszają zapotrzebowanie mięśnia sercowego na tlen:
- Metoprolol – 100-200 mg dziennie w dawkach podzielonych
- Bisoprolol (Bisocard, Bibloc) – 5-10 mg raz dziennie
- Karwedilol – 12,5-50 mg w dwóch dawkach podzielonych
- Atenolol (Atenolol Sopharma) – 25-100 mg raz dziennie
Inhibitory konwertazy angiotensyny (ACE)
Zmniejszają ciśnienie tętnicze, hamują niekorzystną przebudowę serca i poprawiają rokowanie:
- Enalapryl (Enarenal, Benalapril) – 10-40 mg dziennie w dawkach podzielonych
- Lizynopryl (Lisiprol, Ranopril) – 10-40 mg raz dziennie
- Ramipryl – 2,5-10 mg raz dziennie
- Perindopryl – 4-8 mg raz dziennie
Antagoniści receptora angiotensyny II (sartany)
Stosowane u pacjentów z nietolerancją inhibitorów ACE:
- Walsartan – 80-320 mg raz dziennie
- Losartan – 50-100 mg raz dziennie
- Telmisartan – 40-80 mg raz dziennie
Statyny
Obniżają poziom cholesterolu LDL i stabilizują blaszkę miażdżycową:
- Atorwastatyna (Atoris, Atrox, Tulip) – 40-80 mg raz dziennie
- Rosuwastatyna – 10-40 mg raz dziennie
- Simwastatyna – 20-40 mg raz dziennie
- Fluwastatyna – 40-80 mg raz dziennie
- Lowastatyna (Liprox, Lovasterol) – 20-40 mg raz dziennie
Antagoniści aldosteronu
Poprawiają rokowanie u pacjentów z dysfunkcją lewej komory:
- Eplerenon – 25-50 mg raz dziennie
- Spironolakton – 25-50 mg raz dziennie
Wskazania i przeciwwskazania do stosowania leków po zawale
Leki przeciwpłytkowe
Wskazania: Wszystkie rodzaje zawału serca, profilaktyka wtórna choroby wieńcowej.
Przeciwwskazania: Aktywne krwawienie, ciężka niewydolność wątroby, nadwrażliwość na składniki preparatu.
Beta-blokery
Wskazania: Wszystkie rodzaje zawału serca bez przeciwwskazań.
Przeciwwskazania: Bradykardia (tętno <50/min), hipotonia (ciśnienie skurczowe <90 mmHg), ostra niewydolność serca, astma oskrzelowa, bloki przedsionkowo-komorowe II i III stopnia.
Inhibitory ACE
Wskazania: Wszystkie rodzaje zawału serca, szczególnie u pacjentów z dysfunkcją lewej komory, cukrzycą lub nadciśnieniem tętniczym.
Przeciwwskazania: Hipotonia, obustronne zwężenie tętnic nerkowych, ciąża, nadwrażliwość (np. obrzęk naczynioruchowy w wywiadzie).
Statyny
Wskazania: Wszyscy pacjenci po zawale serca.
Przeciwwskazania: Ciężka niewydolność wątroby, ciąża, podwyższone wartości enzymów wątrobowych.
Efekty długoterminowej farmakoterapii po zawale
Badania kliniczne potwierdzają, że systematyczne przyjmowanie zaleconych leków po zawale serca znacząco zmniejsza ryzyko ponownego incydentu sercowo-naczyniowego oraz poprawia przeżywalność:
- Kwas acetylosalicylowy zmniejsza ryzyko ponownego zawału o około 25%
- Beta-blokery redukują śmiertelność po zawale o około 20-25%
- Inhibitory ACE zmniejszają umieralność ogólną i liczbę nagłych zgonów sercowych
- Statyny obniżają ryzyko ponownego zawału i zgonu z przyczyn sercowo-naczyniowych o około 30%
Niefarmakologiczne metody profilaktyki zawału serca
Oprócz farmakoterapii, kluczowe znaczenie w zapobieganiu kolejnym zawałom mają zmiany stylu życia:
- Zaprzestanie palenia tytoniu – palenie zwiększa ryzyko zawału dwukrotnie
- Regularna aktywność fizyczna – 30-40 minut 3-4 razy w tygodniu
- Zdrowa dieta – bogata w warzywa, owoce, ryby, uboga w tłuszcze nasycone
- Utrzymanie prawidłowej masy ciała
- Kontrola ciśnienia tętniczego i poziomu glukozy
- Ograniczenie spożycia alkoholu
Podsumowanie
Farmakoterapia stanowi podstawę zarówno leczenia ostrego zawału serca, jak i profilaktyki wtórnej. Kluczowe grupy leków to: leki przeciwpłytkowe, beta-blokery, inhibitory ACE i statyny. Pacjenci po zawale serca powinni systematycznie przyjmować zalecone leki oraz regularnie kontrolować się u kardiologa. Należy pamiętać, że stosowanie się do zaleceń lekarskich i zmiana stylu życia mogą znacząco zmniejszyć ryzyko ponownego zawału i poprawić jakość życia po przebytym incydencie sercowym.
Zawsze konsultuj wszelkie zmiany w przyjmowaniu leków z lekarzem prowadzącym, który najlepiej oceni indywidualne potrzeby i dostosuje terapię do konkretnego przypadku klinicznego.
