Rwa kulszowa – co to takiego?

Rwa kulszowa stanowi wynik bólu na przebiegu nerwu kulszowego, który jest największym nerwem obwodowym w organizmie. Jej główny objaw to silny ból pleców w okolicy lędźwiowo – krzyżowej, który promieniuje do nóg oraz pośladków, a niekiedy nawet stopy. Może on dotyczyć obu kończyn lub być jednostronny.

Podrażnienie nerwu kulszowego

Nerw kulszowy wychodzi ze splotu kulszowego i zawiera włókna nerwowe, które wychodzą z końcowych segmentów odcinka lędźwiowego oraz początkowych segmentów odcinka krzyżowego rdzenia kręgowego. Unerwia on większą część kończyny dolnej. W okolicy kolana dzieli się on na nerw piszczelowy oraz strzałkowy wspólny, które oddają gałęzie zaopatrujące łydkę oraz stopę. Kończynę dolną zaopatruje również nerw udowy, który wychodzi ze splotu lędźwiowego. Lokalizacje nerwu kulszowego wiążą się z odczuwaniem charakterystycznego bólu. Gdy promieniuje on od pachwiny przez przednią część uda do kolana, mamy wówczas do czynienia z rwą udową. Ból wywołany przez ucisk na korzenie nerwowego w odcinku szyjnym nosi natomiast miano rwy barkowej.

Przyczyny rwy kulszowej

Rwa kulszowa najczęściej związana jest z dyskopatią, czyli zmianami zwyrodnieniowymi krążków międzykręgowych, uwypukleniem albo wypadaniem krążków międzykręgowych (potocznie określa się to mianem wypadania dysku). Niekiedy stanowi ona wynik zmian w stawach międzywyrostkowych, choroby zwyrodnieniowej kręgosłupa i zwężenia kanału kręgowego. Mogą one prowadzić do bólu korzeniowego (zapalenia korzonków). Wszystkie z wymienionych powyżej patologii prowadzą do ucisku struktur kostnych kręgosłupa na korzenie nerwowe wychodzące z rdzenia kręgowego i tworzące nerw kulszowy.

Zwyrodnienie kręgosłupa lędźwiowego jest najczęstszą dolegliwością, której skutek stanowi rwa kulszowa. Przyczyny obejmują jednak szereg różnego rodzaju schorzeń, które prowadzą do ucisku lub drażnienia nerwu kulszowego.

Pozostałe przyczyny rwy kulszowej to: neuropatia w przebiegu niektórych chorób zapalnych lub cukrzycy, nowotwory wychodzące z kanału kręgowego, rdzenia kręgowego lub tkanek miękkich okolicy lędźwiowo – krzyżowej, a także miejscowe stany zapalne albo ropne zlokalizowane w okolicy pośladkowej.

Główne objawy rwy kulszowej

• ból kręgosłupa lędźwiowego, który promieniuje do nóg. Początkowo występuje on wyłącznie po wysiłku albo pracy w pozycji pochylonej,
• ból promieniujący do pośladka, łydki oraz stopy, który utrudnia chodzenie
• ostre, okresowe napady bólu kręgosłupa z przykurczami mięśni tylnej części uda.

Gdy występowanie choroby jest związane z neuropatią zakaźną albo cukrzycową, objawy mogą rozwijać się powoli. Ból w kręgosłupie oraz ból nóg narasta wówczas powoli, razem z postępem zwyrodnienia nerwu. Na dalszych etapach choroby pojawić może się mrowienie i drętwienie nóg, a także zaburzenia czucia dochodzące do stopy.

Rwa porażenna

Mamy z nią do czynienia w cięższych przypadkach. To rwa, która przebiega z niedowładem mięśni zaopatrywanych przez nerw kulszowy. Chory zwykle nie jest w stanie wyprostować stopy i największego palca, potyka się, a podczas chodzenia jego stopa opada. Pojawia się również przykurcz mięśni przykręgosłupowych ze skrzywieniem kręgosłupa. Gdy doszło do zajęcia dolnych segmentów krzyżowych, możemy mieć do czynienia z zaburzeniami funkcji zwieraczy.

Warto tu również wspomnieć o tak zwanym portfelu gruszkowatym, czyli dolegliwości, która występuje u około 10 procent populacji. U większości pacjentów, nerw kulszowy biegnie pod mięśniem gruszkowatym, który jest jednym z mięśni pośladka. Niekiedy jednak przebija on go i biegnie wewnątrz niego, a co za tym idzie – podczas skurczu mięśnia dochodzi do ucisku nerwu kulszowego przez włókna mięśniowe, co może powodować objawy charakterystyczne dla rwy kulszowej. Nazwa ta wzięła się od tego, że dolegliwość ta często występuje u mężczyzn noszących portfel w tylnej kieszeni spodni. Siadając na nim, mięsień gruszkowaty kurczy się, uciskając nerw kulszowy.

Diagnoza rwy kulszowej

Podstawę rozpoznania stanowi wywiad, w trakcie którego pacjent szczegółowo opisuje dolegliwości bólowe, z którymi się boryka. Oprócz tego, pomocne może okazać się występowanie charakterystycznych objawów takich, jak:

• objaw Laseque’a – ból nogi pojawia się w trakcie jej biernego unoszenia; kończyna jest wyprostowana w stawie biodrowym oraz kolanowym. Możemy mieć również do czynienia z odmianą tego objawu, kiedy to ból pojawia się podczas prostowania uprzednio zgiętej w stawie biodrowym i kolanowym kończyny,
• objaw Neriego – ból pojawia się przy przygięciu głowy do klatki piersiowej.

W diagnostyce rwy kulszowej wykonuje się także badania obrazowe, takie jak RTG kręgosłupa lędźwiowego, w którym mogą być widoczne zmiany zwyrodnieniowe kręgosłupa. W celu dokładniejszej oceny układu kostnego, przydatne może być badanie tomografii komputerowej.

Leczenie rwy kulszowej

Podczas ostrego napadu rwy kulszowej należy położyć się na płaskim, twardym podłożu w kończynami zgiętymi w stawach biodrowych oraz kolanowych pod kątem prostym. Preparatami tu stosowanymi są niesteroidowe leki przeciwzapalne. Podaje się je doustnie lub domięśniowo; mogą powodować powikłania ze strony przewodu pokarmowego takie, jak choroba wrzodowa czy zapalenie błony śluzowej żołądka) oraz leki redukujące napięcie mięśni  (tolperyzon). W walce z rwącym bólem pleców pomóc mogą nam także maści rozgrzewające. Warto jednak zdawać sobie sprawę z faktu, że mają one działające objawowe i krótkotrwałe. Niekiedy stosuje się także tak zwane przezotworowe zastrzyki nadtwardówkowe, które opierają się o podawanie steroidów w okolice ucisku nerwy przez wypadnięty dysk lub wyrośla kostne. Ważną rolę w leczeniu rwy kulszowej odgrywa również fizykoterapia, która pozwala na wzmocnienie mięśni i zapobieganie przykurczom. Rodzaj wykonywanych tu ćwiczeń powinien być dobierany indywidualnie do potrzeb każdego pacjenta.