Witaminy to substancje organiczne, które występują w bardzo małych ilościach w pożywieniu i są niezbędne w procesach metabolicznych zachodzących w żywieniu organizmów żywych. Oprócz pozyskiwania ich z pożywienia, istnieją również preparaty farmakologiczne zawierające witaminy.
Witaminy – klasyfikacja
Poszczególne witaminy klasyfikuje się za pomocą liter alfabetu: witaminy A, B, C, D, E, K i F. Można je podzielić na dwie grupy: te, które rozpuszczają się w wodzie (rozpuszczalne w wodzie): B i C; oraz te, które są rozpuszczalne w tłuszczach: A, D, E, K i F. Z kolei w obrębie witaminy B istnieje kilka podtypów (B1, B2, B5).
Każda witamina ma swoją funkcję, a jej niedobór powoduje różne problemy. Na przykład witamina A jest ważna dla wzroku; witamina C, obecna w wielu owocach i warzywach, jest ważna dla zjednoczenia między komórkami (i prawidłowego tworzenia zębiny zębów, kości i naczyń krwionośnych), witamina D jest niezbędna do tworzenia kości i metabolizmu wapniowo-fosforowego, a witamina K bierze udział w krzepnięciu krwi.
Co się dzieje, gdy brakuje witamin?
Jak już wspomnieliśmy, witaminy są niezbędne do prawidłowego funkcjonowania naszego metabolizmu, a ich brak powoduje problemy. Nasz organizm nie potrafi ich wytwarzać, więc musimy je pozyskiwać z diety lub, w przypadku witaminy D, także ze słońca. W zależności od tego, której z nich brakuje, problemy będą różne. W krajach rozwiniętych choroby związane z niedoborem witamin są rzadkie. Można je zaobserwować u niektórych dzieci na bardzo restrykcyjnych dietach lub z pewnymi specyficznymi chorobami, które utrudniają wchłanianie witamin.
Niedobór witaminy A może prowadzić do ślepoty i problemów z odpornością. Brak witaminy C powoduje chorobę zwaną szkorbutem, która powoduje krwawienie, osłabienie i anemię. Niedobór witaminy D powoduje krzywicę u dzieci (zahamowany wzrost, deformacje kości). Niedobór witaminy K może prowadzić do chorób krwotocznych.
Czy zbyt duża ilość witaminy D może być problemem?
Przyjmowanie tych witamin w dużo większych ilościach niż zwykle może być problemem. Jest to bardziej prawdopodobne w przypadku witamin rozpuszczalnych w tłuszczach. Tak więc nadmiar witaminy A może powodować zatrucie wodne (wymioty, drażliwość, senność) lub bóle kości, swędzenie, zmiany skórne, jeśli nadmiar występuje przewlekle; a nadmiar witaminy D może powodować zmęczenie, nudności, bóle głowy lub poważniejsze objawy, takie jak wysokie ciśnienie krwi i niewydolność nerek.
Czy dzieci potrzebują suplementów witamin?
Jak już zostało wspomniane, witaminy są niezbędne dla metabolizmu istot żywych, a ponadto, że nasz organizm nie może ich sam wytwarzać. A więc tak, dzieci muszą przyjmować witaminy. Ale te niezbędne witaminy otrzymują z normalnej, zróżnicowanej diety i kontrolowanej ekspozycji na słońce.
To, czego dzieci zazwyczaj nie potrzebują, to farmakologiczne preparaty witaminowe (suplementy), ponieważ w naszym środowisku (kraj rozwinięty) niedobory witamin są rzadkie i przy zdrowej i zróżnicowanej diecie otrzymują niezbędne ilości witamin.
Sytuacje wyjątkowe.
1. Noworodki są narażone na ryzyko rozwoju wczesnej choroby krwotocznej z powodu niedoboru witaminy K. Z tego powodu witamina K jest podawana w pierwszych godzinach życia (zwykle w postaci zastrzyku domięśniowego).
2. Dzieci poniżej 1 roku życia są zagrożone niedoborem witaminy D. Zdecydowana większość witaminy D jest pozyskiwana ze słońca, a ekspozycja na słońce nie jest zalecana dla niemowląt. Ponadto zarówno mleko matki, jak i mleko modyfikowane zawierają mało witaminy D. Dlatego zaleca się, aby niemowlęta do 1 roku życia były suplementowane 400 jednostkami witaminy D, jeśli są karmione piersią lub otrzymują mniej niż jeden litr preparatu na dobę. Po tym wieku tylko niektóre określone grupy mogą potrzebować suplementów i pediatra będzie odpowiedzialny za ich przepisanie. Większość dzieci w naszym środowisku może uzyskać niezbędne ilości witaminy D poprzez dietę i umiarkowaną ekspozycję na słońce.
3. Dzieci na dietach wegańskich i wegetariańskich muszą otrzymywać suplementy witaminy B12, ponieważ witamina B12 nie występuje w produktach pochodzenia roślinnego.
4. Niektóre choroby (np. mukowiscydoza) mogą wiązać się z nieprawidłowym wchłanianiem jednej lub więcej witamin; w tych przypadkach suplementy są oczywiście wskazane.
Czy witaminy pomogą poprawić apetyt lub zmniejszyć infekcje?
Istnieje przekonanie, że witaminy pomagają zwiększyć apetyt. Pomijając fakt, że najprawdopodobniej dziecko wcale nie musi jeść więcej (doskonale reguluje uczucie głodu i sytości i zwykle to bardziej nasze spostrzeżenie, że je mało, niż że rzeczywiście jest jakiś problem), witaminy wcale nie mają takiego działania. Żadna witamina nie zwiększa chęci jedzenia. Jeśli więc chcemy, by nasze dziecko jadło więcej, podawanie suplementu witaminowego nie jest rozwiązaniem.
Innym razem rodzice chcą podawać witaminy swoim dzieciom, aby nie chorowały tak często. Chociaż niektóre dzieci mogą mieć problem z „obroną”, który sprawia, że są bardzo chore (nazywany niedoborem odporności), dzieci zwykle chorują, ponieważ mają kontakt z innymi chorymi dziećmi i ponieważ nie rozwinęły jeszcze w pełni swojej odporności; ale ich mechanizmy obronne i poziom witamin będą doskonałe.
Jeśli przeanalizujemy funkcje witamin, niektóre z nich mogą odgrywać rolę w odporności: witamina C bierze udział w syntezie immunoglobulin, witamina A jest zaangażowana w odporność poprzez regulację aktywności niektórych enzymów. Tym niemniej należy pamiętać, że niedobory witamin w naszym środowisku u zdrowych dzieci są wyjątkowe i dlatego rozwój chorób (lub infekcji w tym przypadku) z powodu braku witamin jest bardzo rzadki.
Naszych publikacji nie należy traktować jako wytycznych postępowania medycznego w stosunku do każdego pacjenta. O postępowaniu medycznym, w tym o zakresie i częstotliwości badań diagnostycznych i/lub procedur terapeutycznych decyduje lekarz, zgodnie ze wskazaniami medycznymi, które ustala po zapoznaniu się ze stanem pacjenta. Lekarz podejmuje decyzję indywidualnie w porozumieniu z pacjentem.
