Trabektedyna
Trabektedyna to lek przeciwnowotworowy stosowany w chemioterapii nowotworów. Obecnie jest otrzymywana półsyntetycznie, choć pierwotnie była uzyskiwana ze zwierząt morskich – osłonic (Ecteinascidia turbinata).
Główny mechanizm działania trabektedyny polega na oddziaływaniu z kwasem nukleinowym DNA. Trabektedyna, prawdopodobnie z udziałem reaktywnych form tlenu, przyczynia się do powstawania uszkodzeń nici DNA. W konsekwencji następuje zaburzenie ekspresji genów, syntezy DNA i RNA oraz zahamowanie podziałów komórkowych. Zmiany te prowadzą do śmierci komórki. Działanie trabektedyny dotyczy szczególnie komórek szybko dzielących się, jakimi są komórki nowotworowe. Hamując podziały komórkowe trabektedyna ogranicza wzrost i rozwój nowotworu.
Stosowanie trabektedyny wiąże się z ryzykiem wystąpienia działań niepożądanych dotyczących tkanek prawidłowych o częstych podziałach komórkowych, takich jak szpik kostny czy tkanka nabłonkowa. Jednym z najczęściej występujących działań niepożądanych trabektedyny, które ogranicza możliwość zwiększenia dawki, jest hamowanie czynności krwiotwórczej szpiku kostnego. Prowadzi to do wystąpienia neutropenii, niekiedy znacznie nasilonej i innych zaburzeń hematologicznych (małopłytkowość, niedokrwistość) oraz następczego zmniejszenia odporności. W okresie leczenia konieczna jest regularna kontrola hematologiczna, a wyniki badań mogą wymagać zmniejszenia dawkowania.
Stosowanie trabektedyny może być związane z wystąpieniem rabdomiolizy (zespół objawów związanych z uszkodzeniem i rozpadem tkanki mięśniowej). Jeżeli wystąpią objawy toksycznego wpływu leczenia na mięśnie (np. osłabienie mięśni, bóle mięśni, obrzęki, zwiększenie aktywności kinazy kreatynowej we krwi) konieczne jest przerwanie stosowania trabektedyny i odpowiednie postępowanie wspomagające.
Trabektedyna bardzo często powoduje nudności, wymioty, jadłowstręt, zaparcia i biegunki. Działanie trabektedyny na nabłonek przewodu pokarmowego często powoduje stany zapalne błon śluzowych i bóle brzucha. Bardzo często możliwe zaburzenia czynności wątroby; w okresie leczenia konieczne są regularne badania parametrów określających czynność wątroby (stężenie bilirubiny, aktywność enzymów wątrobowych). W przypadku wystąpienia zaburzeń czynności wątroby toksyczne działanie preparatu może ulec nasileniu. Częstym działaniem niepożądanym trabektedyny jest jej działanie neurotoksyczne (tj. uszkadzające układ nerwowy), zwykle w postaci neuropatii obwodowej oraz bólów i zawrotów głowy, także bezsenności.
